Αμυγδαλή και Εγκέφαλος

Αμυγδαλή εγκεφάλου - ποιες είναι οι λειτουργίες της;

Συζητάμε συχνά για "την" αμυγδαλή, αλλά γνωρίζατε ότι στην πραγματικότητα έχουμε δύο αμυγδαλές; Μια στο δεξί και μια στο αριστερό ημισφαίριο, περίπου στο μέγεθος ενός αμύγδαλου. Η αμυγδαλή συχνά παρουσιάζεται ως κάτι προβληματικό, κάτι το οποίο πρέπει να ξεφορτωθούμε, αλλά στην πραγματικότητα είναι υπεύθυνη για την επιβίωσή μας, καθώς καθορίζει την ενεργοποίηση του μηχανισμού πάλης ή φυγής (fight or flight) και επίσης παίζει σημαντικό ρόλο στη δημιουργία των (θετικών και των αρνητικών) συναισθημάτων, στη σύνδεση με τους άλλους ανθρώπους και στην προσκόλληση. Έχει πολλούς ρόλους τους οποίους εξερευνούμε παρακάτω.

Ποιοι είναι οι ρόλοι της αμυγδαλής;

Ο ρόλος της αμυγδαλής είναι ότι αποδίδει συναισθηματική αξία στα πράγματα και στα γεγονότα. Αποφασίζει αν πρέπει να νιώσουμε ενθουσιασμό για κάτι, ή αν κάτι δεν μας προκαλεί το ενδιαφέρον. Συνεχώς αξιολογεί και δημιουργεί αναμνήσεις με βάση τις εμπειρίες μας, και είναι οι εμπειρίες της ζωής που στην πραγματικότητα εκπαιδεύουν την αμυγδαλή μας. Αν έχουμε ζήσει εμπειρίες απειλητικές ή τραυματικές, η αμυγδαλή τις θυμάται και δημιουργεί συναισθήματα φόβου σε αυτές τις αναμνήσεις.

Η αμυγδαλή είναι σχεδιασμένη για να μας προστατεύει, ο στόχος της είναι να μας προστατεύει. Έχει καλές προθέσεις αν και πολλές φορές δεν είναι τα πράγματα επικίνδυνα. Δεν μας βοηθάει να σκεφτούμε πράγματα ή να θυμηθούμε τι δούλεψε για εμάς στο παρελθόν, ο ρόλος της είναι να ενεργοποιεί το μηχανισμό πάλης ή φυγής.

Η αμυγδαλή δημιουργήθηκε στις μέρες που είχαμε ανάγκη να ξεφύγουμε και να κρυφτούμε από τους κινδύνους. Είχε φόβους γύρω από πράγματα όπως τα ζώα, τα ύψη, τη φωτιά.

Φυσικά, μπορούμε να διδάξουμε στην αμυγδαλή μας νέα πράγματα. Για όλους τους ανθρώπους ο μηχανισμός πάλης ή φυγής είναι μια φυσιολογική, αυτόματη και ασυνείδητη διαδικασία που ενεργοποιείται από την αμυγδαλή, πριν ο φλοιός του εγκεφάλου έχει το χρόνο να επεξεργαστεί όλες τις διαθέσιμες πληροφορίες. Ο φλοιός δεν μπορεί να καταλάβει τι συμβαίνει πριν η αμυγδαλή αλλάξει όλες τις αντιδράσεις στο σώμα. Αυτές οι αντιδράσεις περιλαμβάνουν την απελευθέρωση κορτιζόλης, την αύξηση του ρυθμού της καρδιάς, τη διακοπή της πέψης. Κάποιες φορές μπορεί να νιώθουμε ζαλάδα, να έχουμε επιπλέον ενέργεια, να ξηραίνεται το στόμα μας, να διαστέλλονται οι κόρες των ματιών μας, να αναπνέουμε πιο γρήγορα. Επίσης, μπορεί να διεγείρεται η επινεφρίνη και η αδρεναλίνη, που χαλαρώνουν την ουροδόχο κύστη και προκαλούν ναυτία.

Από την στιγμή που ενεργοποιείται η αμυγδαλή χρειάζεται λίγο χρόνο να απενεργοποιηθεί και δεν είναι κάτι που σταματά αυτόματα.

Πώς λειτουργεί η αμυγδαλή;

Ο εγκέφαλος μας διαθέτει ένα συναισθηματικό σύστημα συναγερμού που είναι σχεδιασμένο για να μας κρατά ασφαλείς. Όταν ένα άτομο βιώνει κρίσεις πανικού, φοβίες ή μετατραυματικό στρες, αυτό σημαίνει ότι το σύστημα είναι σε κατάσταση εγρήγορσης.

Υπάρχει μια μικρή δομή στον εγκέφαλο, γνωστή ως αμυγδαλή, που έχει πρόσβαση στις αναμνήσεις και στα συναισθήματα που τις συνοδεύουν, και στις εκμαθημένες αντιδράσεις. Η εξέλιξη της βασίζεται στο μακρινό παρελθόν και η δουλειά της είναι να αντιστοιχεί νέες εμπειρίες με όσα ήδη υπάρχουν αποθηκευμένα στη μνήμη και μας ειδοποιεί για οτιδήποτε προηγουμένως αντιπροσώπευε κάποιο κίνδυνο και φυσικά μπορεί να κάνει το ίδιο ξανά. Στο μακρινό παρελθόν, αυτό μπορεί να ήταν μια κίνηση ή λάμψη χρώματος που θα μπορούσε να σημαίνει ότι πλησιάζει ένα αρπακτικό. Η αμυγδαλή στη συνέχεια προκαλεί αλλαγές ώστε να βοηθήσει το σώμα να προετοιμαστεί να αντιμετωπίσει τον κίνδυνο. Όμως, τι συμβαίνει στις μέρες μας;

Για φανταστείτε το εξής σενάριο, μια νέα γυναίκα έχει μια πολύ πιεστική μέρα, περιμένει στην ουρά του σούπερ μάρκετ, ανησυχεί αν θα προλάβει να τελειώσει για να παραλάβει τα παιδιά της από το σχολικό λεωφορείο. Η πίεση είναι πολύ μεγάλη. Η αμυγδαλή ανταποκρίνεται γιατί αντιλαμβάνεται την κατάσταση ως απειλητική και η γυναίκα αρχίζει να νιώθει ταχυπαλμία και να αναπνέει γρήγορα. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα να τρομοκρατηθεί και να πιστεύει ότι παθαίνει έμφραγμα με αποτέλεσμα τα συμπτώματα να κορυφώνονται, οι παλάμες της να ιδρώνουν, να νιώθει σφίξιμο στο στήθος και να μην μπορεί να αναπνεύσει. Νιώθει άσχημα με αποτέλεσμα να καταρρέει ή να φεύγει τρέχοντας από το κατάστημα. Η αμυγδαλή, φοβάται ότι αυτό μπορεί να συμβεί ξανά, θυμάται τα έντονα φώτα στο κατάστημα και τον κόσμο στην ουρά. Έτσι, την επόμενη φορά που η γυναίκα θα βρεθεί στην ουρά δεν μπορεί να καταστείλει την υπερδραστήρια αμυγδαλή.

Φοβίες, μετατραυματικό στρες και αμυγδαλή 

Οι φοβίες ξεκινούν με τον ίδιο τρόπο, η αμυγδαλή κάνει συνδέσεις με όσα συνέβαιναν όταν το άτομο ένιωσε την απειλή. Έτσι, καθώς είναι κατανοητό κάποιος που δέχεται επίθεση από ένα σκύλο να εμφανίσει φοβία στους σκύλους. Η αγοραφοβία αναπτύσσεται όταν ένα άτομο φοβάται ότι θα πάθει κρίση πανικού όταν αφήνει το σπίτι του.

Στην περίπτωση της διαταραχής μετατραυματικού στρες, κάποιος που καθόταν στη πίσω θέση του αυτοκινήτου όταν συνέβη η σύγκρουση ίσως να φοβάται να ταξιδεύει στην πίσω θέση του αυτοκινήτου. Ωστόσο, μπορεί ασυνείδητα, να υπάρχουν κάποιες άλλες συνδέσεις, όπως η μυρωδιά του πετρελαίου. Έτσι, ένα άτομο μπορεί να νιώθει απερίγραπτο πανικό όταν βάζει πετρέλαιο στο αυτοκίνητό του.

Πώς μπορεί να εκπαιδευτεί η αμυγδαλή;

Η αμυγδαλή μαθαίνει με βάση τα ζεύγη, δημιουργεί συναισθηματικές αναμνήσεις και κωδικοποιεί οτιδήποτε συμβαίνει ως επικίνδυνο, ακόμη και αν τα σήματα είναι ανακριβή. Όταν ένα ερέθισμα αντιστοιχίζεται με ένα αρνητικό γεγονός (κάτι που προκαλεί αρνητικές συναισθηματικές αντιδράσεις που δημιουργούν φόβο) το ερέθισμα προκαλεί μια αντίδραση φόβου. Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι η μυρωδιά ενός συγκεκριμένου αρώματος που έχουμε συνδέσει με ευχάριστες στιγμές.

Βέβαια, είναι σημαντικό να θυμόμαστε ότι η αμυγδαλή δεν έχει σχέση με τη σκέψη και δεν είναι λογική. Αν κάνετε μια σκέψη, για αυτό δεν είναι υπεύθυνη η αμυγδαλή, δεν ακούτε τον κίνδυνο τον αισθάνεστε. Η αμυγδαλή επίσης μαθαίνει με συγκεκριμένο τρόπο. Μαθαίνει από τις εμπειρίες. Πρέπει να έχει νέες και πολλαπλές καλές εμπειρίες ώστε να αλλάξει η λειτουργία της. Δεν αλλάζει μόνο με τη σκέψη η αμυγδαλή, αλλά μέσα από τις εμπειρίες. Πρέπει να εκπαιδεύσουμε την αμυγδαλή μέσα από τις εμπειρίες μας και επίσης πρέπει να αντιμετωπίσουμε τις σκέψεις που προέρχονται από το φλοιό. Είναι ανάγκη να ελέγχουμε σε τι πληροφορίες εκθέτει ο φλοιός την αμυγδαλή.

Πώς μπορεί να ισορροπήσει η λειτουργία της αμυγδαλής;

Σε καταστάσεις στρες είναι απολύτως φυσιολογικό να μην σκεφτόμαστε καθαρά, και αυτό συμβαίνει επειδή η αμυγδαλή έχει πάρει τον έλεγχο του συστήματος. Είναι επίσης σημαντικό να γνωρίζουμε ότι αυτό είναι φυσιολογικό και συμβαίνει σε όλους τους ανθρώπους.

Όταν νιώθουμε πανικό είναι δύσκολο να ανακτήσουμε τον έλεγχο και να νιώσουμε ηρεμία. Αυτό όμως μπορούμε να το αντιστρέψουμε με τις τεχνικές αναπνοών. Μια κρίση πανικού διαρκεί λίγα λεπτά και σημαίνει ότι το σώμα αντιδρά. Αυτό συμβαίνει επειδή από τη στιγμή που ενεργοποιείται η αμυγδαλή, χρειάζεται λίγος χρόνος για να επανέλθουν τα πράγματα. Εάν αρχίσετε να ανησυχείτε για μια κρίση πανικού, μπορείτε να αρχίσετε να μειώνετε την ενεργοποίηση.  Δεν υπάρχει κάποιος διακόπτης για να απενεργοποιήσετε την αμυγδαλή, αλλά υπάρχουν αποτελεσματικές μέθοδοι που μπορούν να κάνουν την κατάσταση πιο εύκολη.

Πολλές φορές το άγχος επιδεινώνεται όταν κάνουμε καταστροφικές ερμηνείες. Μπορεί να λέμε στον εαυτό μας, "Θα τρελαθώ" ή "Αυτό θα εξελιχθεί άσχημα." Αυτό που ισχύει πραγματικά, είναι ότι πολλοί από εμάς νιώθουμε στρες πριν από σημαντικά γεγονότα. Για παράδειγμα, πριν από τις εξετάσεις ή μια παρουσίαση αλλά μπορεί να έχουμε ένα θετικό αποτέλεσμα.

Αυτό συμβαίνει επειδή το άγχος δεν είναι προγνωστικός δείκτης για ένα αποτέλεσμα και η ανησυχία φτάνει στην κορύφωσή της πριν από μια εμπειρία όχι στη διάρκειά της.

Μερικές φορές οι άνθρωποι συζητούν για τις ανησυχίες ή σκέφτονται τις προκλήσεις που αντιμετωπίζουν. Με αυτό τον τρόπο προσπαθούν να βρουν λίγη ανακούφιση. Η αλήθεια είναι σε ένα βαθμό, πως η ανησυχία είναι ένας τρόπος για την μείωση του άγχους. Όταν κάποιος δουλεύει με το άγχος καλό είναι να προσπαθεί να μειώσει την ενεργοποίηση της αμυγδαλής και να βρει υγιείς και βοηθητικούς τρόπους για αυτό και να μην χρησιμοποιεί τον μηρυκασμό ή την αποφυγή για να αποφύγει το άγχος.

Τεχνικές χαλάρωσης της αμυγδαλής

Ας υποθέσουμε ότι η αμυγδαλή είναι ενεργοποιημένη, οι νευρώνες μεταφέρουν μηνύματα και τα συμπτώματα του μηχανισμούς πάλης ή φυγής κάνουν την εμφάνισή τους. Οι μελέτες δείχνουν ότι οι παρακάτω παρεμβάσεις προσφέρουν μια άμεση ανακούφιση από το στρες:

• Η διαφραγματική αναπνοή
• Η γιόγκα
• Η άσκηση

Όλες αυτές οι μέθοδοι μειώνουν την ενεργοποίηση της αμυγδαλής πολύ πιο γρήγορα και από το Xanax. Όταν ένα άτομο κάνει τακτικά άσκηση ή γιόγκα, η αμυγδαλή είναι σε κατάσταση ηρεμίας. Αυτές οι παρεμβάσεις δεν έχουν μόνο άμεση θετική επίδραση αλλά ηρεμούν γενικά την αμυγδαλή.