Αντικαταθλιπτικά και αύξηση βάρους | Ποια παχαίνουν;

Αντικαταθλιπτικά και αύξηση βάρους

Η αλήθεια είναι πως αρκετά ψυχιατρικά φάρμακα (αντικαταθλιπτικά και νευροληπτικά κυρίως) συνδέονται με την αύξηση βάρους, και αυτή είναι μία πολύ συχνή ερώτηση που κάνουν οι θεραπευόμενοι, δηλαδή αν παχαίνουν τα αντικαταθλιπτικά φάρμακα. Όμως δεν προκαλούν όλα τα αντικαταθλιπτικά αύξηση βάρους και όποιος παίρνει αντικαταθλιπτικά δεν σημαίνει απαραιτήτως ότι θα αυξηθούν τα κιλά του. Τα αντικαταθλιπτικά τα οποία είναι περισσότερο πιθανό να προκαλέσουν σημαντική αύξηση του σωματικού βάρους περιλαμβάνουν την μιρταζαπίνη (Remeron), την παροξετίνη (Seroxat), την εσιταλοπράμη (Cipralex, Enlift), την σερτραλίνη (Zoloft), την ντουλοξετίνη, και την σιταλοπράμη (Seropram).

Τα στοιχεία σε γενικές γραμμές δείχνουν ότι περίπου στο 21% των όσων λαμβάνουν αντικαταθλιπτικά φάρμακα μπορεί να παρατηρηθεί μακροπρόθεσμα μία αύξηση βάρους (περίπου 5 κιλών, ή και περισσότερο σε ορισμένους ασθενείς). Οι πιθανότητες για σημαντική αύξηση βάρους ≥5%, παρατηρούνται ή τους πρώτους μήνες ή τον 2ο και 3ο χρόνο συνέχισης της φαρμακευτικής αγωγής.

Διακοπή αντικαταθλιπτικών και απώλεια βάρους

Μετά την διακοπή των αντικαταθλιπτικών φαρμάκων, ένας θεραπευόμενος μπορεί να χάσει το βάρος που έχει πάρει, συνήθως χωρίς κάποια δυσκολία συγκριτικά με εκείνους που δεν έχουν πάρει αντικαταθλιπτικά. Σε αυτές τις περιπτώσεις χρειάζεται:

• να ελέγξει τη διατροφή του, δηλαδή τις ημερήσιες συνολικές θερμίδες που παίρνει, καθώς και να περιορίσει το λίπος και τη ζάχαρη που λαμβάνει,
• και να αυξήσει τις καύσεις του όσο μπορεί, ιδίως με αεροβική άσκηση (περπάτημα, τρέξιμο, κα).

Μετά τη διακοπή των αντικαταθλιπτικών, τυχόν κατακράτηση υγρών αντιστρέφεται σταδιακά. Ιδίως σε αυτές τις περιπτώσεις, η μείωση της ποσότητας του νατρίου (αλάτι) που παίρνετε από τη διατροφή σας έχει μεγάλη σημασία.

Κατηγορίες αντικαταθλιπτικών

Τα αντικαταθλιπτικά όπως όλα τα φάρμακα, έχουν πλεονεκτήματα και μειονεκτήματα. Αν όμως αρχίσετε να παίρνετε βάρος όταν ξεκινήσετε τη λήψη των αντικαταθλιπτικών, μπορεί να συσσωρεύετε κιλά με την πάροδο του χρόνου. H κατάσταση αυτή είναι αντιμετωπίσημη, μπορείτε για παράδειγμα να παρακολουθείτε τις αλλαγές στο βάρος σας μαζί με το γιατρό σας έτσι ώστε να αποφύγετε να πάρετε πολλά κιλά.

Δεν είναι πάντα εφικτό κάποιος να διαλέξει ένα τύπο αντικαταθλιπτικού απλά επειδή δεν επηρεάζει το βάρος. Όταν επιλέγει το καλύτερο αντικαταθλιπτικό για εσάς ο ψυχίατρος σας αξιολογεί πολλούς παράγοντες και τις εξατομικευμένες σας ανάγκες. Μπορεί ένας τύπος αντικαταθλιπτικών να λειτουργεί καλύτερα στην ανακούφιση των συμπτωμάτων της κατάθλιψης ή του άγχους από κάποιο άλλο συγκεκριμένα για εσάς, ή κάποια αντικαταθλιπτικά να σας προκαλούν ανεπιθύμητες παρενέργειες, όπως η αύξηση του βάρους ή σεξουαλικές παρενέργειες.

Παρότι ο όρος "αντικαταθλιπτικά" χρησιμοποιείται γενικά για να περιγραφούν φάρμακα που χρησιμοποιούνται για την αντιμετώπιση της κατάθλιψης, υπάρχουν συγκεκριμένες κατηγορίες όπως οι παρακάτω:

• Επιλεκτικοί Αναστολής Σεροτονίνης (SSRI, όπως Zoloft, Seropram, Cipralex, Enlift), τα πιο συχνά συνταγογραφούμενα αντικαταθλιπτικά
• Αναστολείς της επαναπρόσληψης της σεροτονίνης και της νοραδρεναλίνης (SNRI, όπως Efexor, Cymbalta)
• Τρικυκλικά αντικαταθλιπτικά (TCA)
• Νέα γενιάς αντικαταθλιπτικά (SMS), όπως το Brintellix

Ενώ όλα τα αντικαταθλιπτικά μπορούν να βελτιώσουν την κατάθλιψη, τα SSRI είναι γενικά η προτιμότερη επιλογή γιατί προσφέρουν μεγάλη αποτελεσματικότητα με παράλληλα ήπιες παρενέργειες.

Οπως αναφέρθηκε και παραπάνω, δεν συνδέονται όλα τα αντικαταθλιπτικά το ίδιο με την αύξηση βάρους. Τα τρικυκλικά αντικαταθλιπτικά όπως η αμιτριπτυλίνη και τα τετρακυκλικά αντικαταθλιπτικά όπως η μιρταζαπίνη συνδέονται περισσότερο με την αύξηση του βάρους. Πιο συγκεκριμένα όπως μπορείτε να δείτε στον παρακάτω πίνακα, το Zoloft έχει γενικά χαμηλές προς μέτρια πιθανότητες για αύξηση βάρους. Άλλα αντικαταθλιπτικά, όπως η βορτιοξετίνη (Brintellix), η φλουοξετίνη (Ladose) και η βουπροπιόνη (Wellbutrin) δεν συνδέονται με την αύξηση του βάρους, και μάλιστα μερικοί άνθρωποι μπορεί ακόμα και να χάσουν βάρος με τη λήψη αυτών στην κατάλληλη δοσολογία.

Άλλα ψυχιατρικά φάρμακα που προκαλούν σημαντική αύξηση βάρους είναι τα νευροληπτικά (αντιψυχωσικά) φάρμακα, όπως το Zyprexa (ολανζαπίνη), Leponex, Risperdal και Seroquel. Γενικά για τα αντιψυχωσικά φάρμακα, παρατηρείται μία αύξηση ≥5-7% του σωματικού βάρους.

Αντικαταθλιπτικά και αύξηση βάρους

Η παρακάτω εικόνα δείχνει μερικά από τα πιο γνωστά αντικαταθλιπτικά και τις μεταξύ τους σχετικές πιθανότητες αύξησης του βάρους, σύμφωνα με διάφορες μελέτες:

Παχαίνουν τα αντικαταθλιπτικά;

Πολλές μελέτες (όπως και η κλινική εμπειρία) δείχνουν ότι υπάρχει πιθανότητα αύξησης του σωματικού βάρους. Διαφορετικές μελέτες μπορεί να δίνουν λίγο διαφορετικά νούμερα, αλλά σε γενικές γραμμές ισχύουν τα παρακάτω:

• υπολογίζεται γενικά 21% πιθανότητα για ποσοστιαία αύξηση βάρους κατά >5% του αρχικού σωματικού βάρους
• η αύξηση βάρους στο βαθμό αυτό ως επί το πλείστον παρατηρείται κυρίως στη μακροχρόνια χρήση (μεγαλύτερη των 6 μηνών)
• υπάρχει ένας διαφορετικός μέσος όρος ποσοστιαίας αύξησης του σωματικού βάρους, αναλόγως του αντικαταθλιπτικού

Το παραπάνω γράφημα δείχνει μια σχετική σύγκριση για το μέσο όρο αύξησης του σωματικού βάρους (χαμηλή - μέτρια - υψηλή) για κάθε φάρμακο, σύμφωνα με άλλες μελέτες. Ωστόσο σημειώνεται πως η επίδραση κάθε αντικαταθλιπτικού μπορεί να ποικίλλει πολύ ανάλογα με τη βιοχημική ιδιοσυγκρασία του ασθενή (DNA), και αυτό σημαίνει ότι ένα φάρμακο μπορεί να οδηγήσει σε αύξηση βάρους ένα ασθενή, ενώ να μην έχει καμία επίδραση στο βάρος ενός άλλου.

Ποιά αντικαταθλιπτικά αδυνατίζουν;

Όπως φαίνεται και στον παρακάτω πίνακα με τα πιο γνωστά αντικαταθλιπτικά και το γράφημα, το Ladose και το Wellbutrin συνδέονται και με πιθανή απώλεια βάρους, δηλαδή μπορεί να αδυνατίσουν τον ασθενή. Αυτό βέβαια δεν είναι ένα εγγυημένο αποτέλεσμα (αναφέραμε παραπάνω τη σημασία της ιδιοσυγκρασίας του ασθενούς) και δεν μπορεί να τα πάρει κανείς με σκοπό το αδυνάτισμα/δίαιτα. Επίσης, το κάθε αντικαταθλιπτικό έχει τις δικές του ενδείξεις, συνεπώς δεν μπορεί κανείς πάντα να αντικαταστήσει ένα αντικαταθλιπτικό που ήδη παίρνει με ένα άλλο αντικαταθλιπτικό (έχει μεγάλη σημασία η ακριβής διάγνωση και τα συμπτώματα που αντιμετωπίζει ο ασθενής). Στον παρακάτω πίνακα βλέπετε τα πιο γνωστά αντικαταθλιπτικά φάρμακα, την κατηγορία στην οποία ανήκουν και την πιθανή αύξηση βάρους με την οποία συνδέονται.

Γιατί τα αντικαταθλιπτικά προκαλούν αύξηση του βάρους;

Υπάρχουν πολλές υποθέσεις και θεωρίες, αλλά όχι ξεκάθαρα στοιχεία που να δείχνουν γιατί πολλοί άνθρωποι παίρνουν βάρος όταν λαμβάνουν αντικαταθλιπτικά και σε αυτό παίζουν ρόλο πολλοί παράγοντες. Καταρχήν η κατάθλιψη από μόνη της, είναι μια κατάσταση που συμβάλλει στην αύξηση βάρους, καθώς μπορεί να βρίσκετε ανακούφιση στο φαγητό ή να μην έχετε την ενέργεια ή ευχαρίστηση να κάνετε οποιαδήποτε μορφή δραστηριότητας ή άσκησης.

Τα αντικαταθλιπτικά φάρμακα φαίνεται να προκαλούν αύξηση του βάρους άμεσα επηρεάζοντας τους νευροδιαβιβαστές και υποδοχείς του εγκεφάλου. Ειδικότερα, οι έρευνες δείχνουν ότι οι επιδράσεις σε υποδοχείς σεροτονίνης και ισταμίνης, μπορούν να αυξήσουν την επιθυμία για υδατάνθρακες και την αύξηση της όρεξης, όπως και να προκαλέσουν άλλες μεταβολικές αλλαγές (επηρεάζουν το φυσιολογικό μεταβολισμό του σώματος και το μεταβολισμό της γλυκόζης και των λιπαρών οξέων).

Από την άλλη πλευρά, μπορεί να μην τρώτε υπερβολικά όταν βιώνετε κατάθλιψη, αλλά αρχικά να χάνατε βάρος και απλά να παίρνετε πίσω τα κιλά που χάσατε μόλις τα αντικαταθλιπτικά αρχίσουν να λειτουργούν και να νιώθετε καλύτερα. Όταν κάποιος έχει οικογενειακό ιστορικό παχυσαρκίας είναι πιο επιρρεπής στην αύξηση του βάρους.

Επίσης, ορισμένα αντικαταθλιπτικά (όπως το Remeron) μπορεί να προκαλέσουν κατακράτηση υγρών, και ως εκ τούτου να αυξηθεί το βάρος, χωρίς όμως ουσιαστικά να παχύνει κάποιος.

Διαχείριση αύξησης βάρους κατά τη λήψη των αντικαταθλιπτικών

Η αύξηση βάρους μπορεί να είναι ένα σημαντικό πρόβλημα για τους ανθρώπους που παίρνουν αντικαταθλιπτικά. Ειδικά οι γυναίκες έχουν έντονη ανησυχία για αυτό. Η υγιεινή και ισορροπημένη διατροφή και η άσκηση (κυρίως η αεροβική) αποτελεί μια λύση για αυτό το θέμα.

Μπορεί να ανήκετε στην κατηγορία των ανθρώπων που πήραν βάρος από τη στιγμή που ξεκίνησαν να παίρνουν αντικαταθλιπτικά φάρμακα. Αν τα κιλά που πήρατε σας ενοχλούν, μπορεί να μπαίνετε στον πειρασμό να διακόψετε την φαρμακευτική σας αγωγή. Πριν το κάνετε αυτό, πρέπει να μιλήσετε πρώτα με τον ψυχίατρό σας. Υπάρχουν τρόποι για να επανέλθετε στα κιλά που επιθυμείτε χωρίς να θυσιάσετε την συνολική σας ευεξία. Θυμηθείτε, δεν είναι σοφό να διακόψετε απότομα τα αντικαταθλιπτικά, καθώς μπορεί να εμφανιστούν ανεπιθύμητες παρενέργειες, όπως τα συμπτώματα διακοπής των αντικαταθλιπτικών.

Οι μελέτες δείχνουν ότι οι άνθρωποι που παίρνουν βάρος από τα αντικαταθλιπτικά έχουν υψηλότερο κίνδυνο να εμφανίσουν μεταβολικό σύνδρομο στη διάρκεια των έξι μηνών της θεραπείας. Το μεταβολικό σύνδρομο περιλαμβάνει ένα σύνολο καταστάσεων που παρατηρούνται την ίδια στιγμή, αυξημένο λίπος στην κοιλιά, αυξημένη αρτηριακή πίεση, αυξημένα επίπεδα γλυκόζης στο αίμα και χοληστερόλης. Το μεταβολικό σύνδρομο αυξάνει τον κίνδυνο εμφάνισης νοσημάτων του καρδιαγγειακού συστήματος, σακχαρώδη διαβήτη και εγκεφαλικού επεισοδίου.

Ορισμένοι τρόποι με τους οποίους μπορείτε να αντιμετωπίσετε μια πιθανή αύξηση βάρους λόγω των αντικαταθλιπτικών φαρμάκων είναι οι παρακάτω:

1. Ακολουθήστε μια ισορροπημένη διατροφή

Αν θέλετε να ελέγξετε το βάρος σας, χρειάζεται να ξέρετε πόσες θερμίδες χρειάζεστε ημερησίως, και από ποια πηγή αυτές προέρχονται (αν είναι κυρίως λίπος, πρωτεϊνη, υδατάνθρακες). Μιλήστε για τη διατροφή με το γιατρό ή τον ψυχίατρό σας, ή ζητήστε του να σας προτείνει έναν διατροφολόγο, ο οποίος μπορεί να σας βοηθήσει να επιτύχετε τους στόχους σχετικά με το βάρος σας και να σας προτείνει αλλαγές που χρειάζεται να κάνετε στο διατροφικό σας πλάνο.

Μπορεί να χρειαστεί να κάνετε κάτι απλό, όπως το να μην πίνετε αναψυκτικά μετά το φαγητό, να μαγειρεύετε το φαγητό στο σπίτι σας ή να τρώτε συνειδητά (να τρώτε αργά ή να τρώτε πολλά μικρά γεύματα) και να μην ξεσπάτε συναισθηματικά στο φαγητό. Περιορίστε την κατανάλωση γρήγορου φαγητού (junk food), τηγανισμένων φαγητών και των γλυκών. Αν είναι δύσκολο να αντισταθείτε σε αυτά, το καλύτερο είναι να μην υπάρχουν καν στο σπίτι ή στο ψυγείο σας, έτσι ώστε σε μια δύσκολη ώρα να μην καταφύγετε σε αυτά. Περιορίστε επίσης την κατανάλωση νατρίου (αλάτι).

2. Βάλτε την άσκηση στη ζωή σας

Η αύξηση των καύσεων μπορεί να προστατεύσει από την αύξηση βάρους. Το αν θα παχύνετε τελικά ή όχι, τελικώς είναι θέμα μεταβολισμού και θερμοδυναμικής (ισοζύγιο θερμίδων, δηλαδή το άθροισμα θερμίδων που παίρνετε και των θερμίδων που καταναλώνετε ημερησίως). Έχει σημασία να κρατήσετε το δείκτη μάζας σώματος (ΔΜΣ) χαμηλά. Βάλτε την άσκηση στην καθημερινή σας ρουτίνα, ειδικά αν έχετε κάνει όλες τις απαραίτητες αλλαγές στη διατροφή σας, και αυτό θα σας βοηθήσει να φτάσετε πιο γρήγορα στο επιθυμητό βάρος.

Η αερόβια γυμναστική είναι προτιμότερη (περπάτημα, τρέξιμο, κολύμπρι, κα) για την αύξηση των καύσεων και την απώλεια βάρους. Μπορείτε να γραφτείτε στο γυμναστήριο, βγείτε βόλτα με το σκύλο σας, ξεκινήστε ένα άθλημα, να κάντε περίπατο στο πάρκο. Αν δεν έχετε ασχοληθεί ξανά με την άσκηση, είναι μια ευκαιρία!

3. Αλλαγή αντικαταθλιπτικών φαρμάκων

Αν και τα περισσότερα αντικαταθλιπτικά συνδέονται με την αύξηση βάρους μακροπρόθεσμα, αυτό είναι πιο πιθανό για κάποια αντικαταθλιπτικά φάρμακα από ότι για κάποια άλλα. Οι μελέτες δείχνουν ότι η παροξετίνη (Seroxat) και η μιρταζαπίνη (Remeron) συνδέονται περισσότερο στατιστικά με αύξηση βάρους από ότι η σερτραλίνη (Zoloft) ή η φλουοξετίνη (Ladose) για παράδειγμα.

Αν παρατηρήσετε ότι τελικά παχύνατε, ο ψυχίατρός σας μπορεί να αξιολογήσει όλες τις επιλογές και να σας προτείνει ένα άλλο αντικαταθλιπτικό φάρμακο που δεν θα προκαλεί τόσο μεγάλη αύξηση στο βάρος ή μπορεί να σας προτείνει ένα αντικαταθλιπτικό όπως η βουπροπιόνη (Wellbutrin), που είναι αναστολέας της επαναπρόσληψης της νορεπινεφρίνης-ντοπαμίνης (NDRI). Το συγκεκριμένο αντικαταθλιπτικό λειτουργεί διαφορετικά στον εγκέφαλο από ότι οι SSRI.

4. Ψυχοθεραπεία

Η ψυχοθεραπεία μπορεί να έχει πολλαπλά οφέλη. Καταρχήν μπορεί να σας βοηθήσει να ξεπεράσετε τις πραγματικές αιτίες της κατάθλιψης έτσι ώστε να μην έχετε ανάγκη τα αντικαταθλιπτικά φάρμακα! Επίσης θα είσαστε περισσότερο προστατευμένοι από μελλοντικά επεισόδια κατάθλιψης και την πιθανότητα υποτροπής καθώς θα διαχειρίζεστε καλύτερα τα όσα σας πιέζουν στη ζωή σας, τις σκέψεις και τα συναισθήματά σας. Επίσης, μπορεί να σας βοηθήσει να ελέγξετε το άγχος σας και τα συναισθηματικά ξεσπάσματα που μπορεί να οδηγούν στην κατανάλωση φαγητού για να νιώσετε καλύτερα.

5. Βελονισμός

Ο βελονισμός έχει γενικά πολύ καλά αποτελέσματα στην ρύθμιση της όρεξης και το αδυνάτισμα και μπορεί να ακολουθείται παράλληλα με την αντικαταθλιπτική αγωγή.

6. Ομοιοπαθητική

Η ομοιοπαθητική μπορεί με φυσικό τρόπο και χωρίς παρενέργειες να βοηθήσει στην αντιμετώπιση της κατάθλιψης σε πολλές περιπτώσεις. Βοηθά επίσης στον έλεγχο του άγχους, στα διάφορα ψυχοσωματικά συμπτώματα που μπορεί να έχετε, και στην ανάγκη για συναισθηματικά ξεσπάσματα στο φαγητό, ώστε να ελέγξετε καλύτερα τις ποσότητες του φαγητού που καταναλώνετε.