Αγχολυτικά ή αντικαταθλιπτικά φάρμακα; Ποιο είναι κατάλληλο για εσάς;

Αγχολυτικά ή αντικαταθλιπτικά φάρμακα;

Σύμφωνα με τα στατιστικά στοιχεία, οι αγχώδεις διαταραχές και το άγχος είναι οι πιο συχνές ψυχικές διαταραχές, επηρεάζοντας το 18% του πληθυσμού κάθε χρόνο. Η κατάθλιψη επίσης ανήκει στις πιο συχνές ψυχικές διαταραχές, επηρεάζοντας περίπου το 4-8% και το 8-16% ανδρών και γυναικών αντίστοιχα. Δεν είναι ωστόσο σπάνιο ένας ασθενής να παρουσιάζει και τις δύο καταστάσεις, δηλαδή κατάθλιψη και άγχος. Για τα προβλήματα αυτά υπάρχουν αρκετές διαφορετικές μορφές θεραπείας, όπως τα αγχολυτικά και τα αντικαταθλιπτικά φάρμακα (SSRI και άλλα).

Ποιες είναι όμως οι διαφορές, οι χρήσεις και οι παρενέργειές των αγχολυτικών και αντικαταθλιπτικών φαρμάκων;

Αγχολυτικά (βενζοδιαζεπίνες)

Οι βενζοδιαζεπίνες είναι η κύρια κατηγορία αγχολυτικών φαρμάκων και συνταγογραφούνται πιο συχνά από όλα τα υπόλοιπα (Xanax, Tavor, Lexotanil). Χρησιμοποιούνται για την αντιμετώπιση του άγχος, διαταραχών ύπνου, αλλά συμπληρωματικά δίνονται και σε άλλες καταστάσεις (όπως την κατάθλιψη). Γενικά προτιμάται να δίνονται για σύντομα χρονικά διαστήματα (συνήθως λίγων μηνών), και αυτό γιατί υπάρχει η πιθανότητα εξάρτησης (ψυχολογικής ή σωματικής). Επίσης έχουν κάποιες πιθανές παρενέργειες, όπως η υπνηλία, και στο συντονισμό μυών/κίνησης που μπορούν να οδηγήσουν σε πτώσεις (ιδίως ηλικιωμένους). Ωστόσο, η δοσολογία μπορεί εύκολα να προσαρμοστεί στις ανάγκες του κάθε ασθενούς, είτε πρόκειται για μια βραχυπρόθεσμη ή μακροπρόθεσμη ανακούφιση από το άγχος. Στην παρακάτω εικόνα παρουσιάζονται τα πιο σημαντικά αγχολυτικά χάπια και η χρονολογική σειρά κυκλοφορίας τους: Οι βενζοδιαζεπίνες μπορεί να ελαττώσουν την ενέργεια και το συντονισμό κινήσεων, να προκαλέσουν ναυτία, πονοκεφάλους και ανησυχία. Τα αντικαταθλιπτικά SSRI μπορούν να προκαλέσουν ναυτία, ίλιγγο, αϋπνία, αύξηση βάρους, ξηροστομία, μειωμένη σεξουαλική διάθεση. Συχνά οι άνθρωποι που υποφέρουν από άγχος και κοινωνική φοβία χρησιμοποιούν το αλκοόλ, και πρέπει να γνωρίζουν τις πιθανές παρενέργειες, γιατί μπορεί να παίρνουν βενζοδιαζεπίνες και ένα ποτό για να χαλαρώσουν πριν από μία συνάντηση ή έξοδο. Το αλκοόλ θα πρέπει γενικά να αποφεύγεται, καθώς και τόσο το αλκοόλ όσο και οι βενζοδιαζεπίνες είναι κατασταλτικά του νευρικού συστήματος (και το ίδιο συμβαίνει και με τα αντικαταθλιπτικά) και μπορούν να οδηγήσουν σε παρενέργειες, όπως τοξικότητα και αναπνευστική καταστολή (για αυτό και αποφεύγονται σε ανθρώπους με ΧΑΠ ή άπνοιες).

Μπορείτε να κάνετε το ΤΕΣΤ ΓΙΑ ΤΟ ΑΓΧΟΣ ή το ΤΕΣΤ ΚΡΙΣΕΩΝ ΠΑΝΙΚΟΥ για μια πρώτη εκτίμηση αν πάσχετε από κάποια αγχώδη διαταραχή.

Αντικαταθλιπτικά

Τα αντικαταθλιπτικά φάρμακα ενισχύουν τη λειτουργία των νευρικών κυττάρων του εγκεφάλου βελτιώνοντας τη διάθεση, μέσω μηχανισμών που επηρεάζουν κυρίως τη σεροτονίνη. Όταν τα εγκεφαλικά κύτταρα (νευρώνες) επικοινωνούν μεταξύ τους, απελευθερώνουν νευροδιαβιβαστές για να μεταφέρουν τα μηνύματα μεταξύ τους. Στους ασθενείς που υποφέρουν από κατάθλιψη, τα επίπεδα σεροτονίνης μπορεί να είναι διαταραγμένα και ως εκ τούτου τα τμήματα του εγκεφάλου που ελέγχουν το συναίσθημα να μην λειτουργούν φυσιολογικά. Τα αντικαταθλιπτικά οδηγούν σε αυξημένα επίπεδα σεροτονίνης κυρίως, και έτσι μπορεί να βοηθήσουν τους νευρώνες να λειτουργούν φυσιολογικά. Στην κατηγορία των SSRI (νεότερα αντικαταθλιπτικά) ανήκουν αντικαταθλιπτικά φάρμακα όπως το Ladose και Zoloft, Seroxat, Cipralex, Seropram. Στην παρακάτω εικόνα παρουσιάζονται τα πιο σημαντικά αντικαταθλιπτικά φάρμακα και η σειρά κυκλοφορίας τους (τα SSRI είναι με κόκκινο χρώμα):

Το πρώτο SSRI αντικαταθλιπτικό που κυκλοφόρησε ευρέως το 1987 είναι η φλουοξετίνη, γνωστή στην Αμερική ως Prozac και Ladose στην Ελλάδα, ή αλλιώς "το χάπι της χαράς". Τα SSRI αντικαταθλιπτικά χρησιμοποιούνται για την κατάθλιψη και την μακροχρόνια αντιμετώπιση του άγχους. Τα αντικαταθλιπτικά δεν λειτουργούν όμως άμεσα και χρειάζονται χρόνο (εβδομάδες, 2-6 συνήθως) για να δράσουν. Αντίθετα, οι βενζοδιαζεπίνες (αγχολυτικά) έχουν άμεση δράση, εντός 15-30 λεπτών συνήθως, αλλά μικρότερη χρονική διάρκεια δράσης (πχ 6-10 ώρες). Χρειάζεται κανείς να είναι υπομονετικός και να παίρνει τα φάρμακα καθημερινά. Εκτός της κατάθλθιψης και του άγχους, τα SSRI μπορεί να είναι αποτελεσματικά και σε άλλες παθήσεις όπως η ιδεοψυχαγκαστική διαταραχή (OCD), μετατραυματική διαταραχή (PTSD, cPTSD) και άλλες παθολογικές καταστάσεις (κρίσεις πανικού, κα).

Μπορείτε να κάνετε το ΤΕΣΤ ΚΑΤΑΘΛΙΨΗΣ για μια πρώτη εκτίμηση αν εμφανίζετε συμπτώματα κατάθλιψης.

Περιστασιακή ή τακτική λήψη φαρμάκων;

Υπάρχουν δύο τρόποι χρήσης των φαρμάκων.

Ο πρώτος αφορά την καθημερινή λήψη φαρμάκου, χωρίς παραλείψεις, ανεξαρτήτως του τι συμβαίνει στην καθημερινότητα. Τα αντικαταθλιπτικά φάρμακα γενικά ανήκουν σε αυτή την κατηγορία και χρειάζεται μία σταθερή λήψη τους για να λειτουργήσουν. Χρειάζονται συνήθως λίγες εβδομάδες για να λειτουργήσουν (2-4 ή και περισσότερο, αναλόγως ηλικίας και βαρύτητας της κλινική εικόνας).

Ο άλλος τρόπος είναι η περιστασιακή λήψη φαρμάκων, δηλαδή τη λήψη για την αντιμετώπιση μίας συγκεκριμένης κατάστασης. Σε αυτή την κατηγορία ανήκουν τα ηρεμιστικά χάπια, τα οποία εμφανίζουν τη δράση τους πολύ γρήγορα, εντός 20-30 λεπτών.

Υπέρ και κατά φαρμακευτικής αγωγής

Η κατάθλιψη και το άγχος είναι ψυχικές ασθένειες, και αν επηρεάζουν την ποιότητα ζωής ενός ανθρώπου, τα φάρμακα μπορούν να βοηθήσουν. Γενικά τα αγχολυτικά και τα αντικαταθλιπτικά είναι ασφαλή και καλώς ανεκτά φάρμακα, όταν χρησιμοποιούνται σύμφωνα με τις οδηγίες του γιατρού σας, ωστόσο όλα τα φάρμακα μπορεί να έχουν κάποιες παρενέργειες, ιδίως αν παίρνετε πολλαπλά φάρμακα. Χρειάζεται κανείς με τη βοήθεια του γιατρού του, να ζυγίσει τα υπέρ και τα κατά, τα οφέλη και τις πιθανές παρενέργειες. Υπάρχουν και άλλα φάρμακα για την κατάθλιψη και το άγχος, η καταλληλότερη επιλογή θα πρέπει να γίνει συνυπολογίζοντας τις ιδιαιτερότητες του κάθε φαρμάκου και τις ανάγκες κάθε ασθενούς.

Εκτός από τα φάρμακα, η Ομοιοπαθητική και ο Βελονισμός μπορούν να προσφέρουν πολλά στην αντιμετώπιση του άγχους και της κατάθλιψης.

Χρειάζομαι φάρμακα ή/και ψυχοθεραπεία;

Όσον αφορά το άγχος και την κατάθλιψη, ένας γιατρός δεν θα έπρεπε αυτόματα να παίρνει το συνταγολόγιο για να σας συνταγογραφήσει φάρμακα, σα να επρόκειτο για μία λοίμωξη που χρειάζεται αντιβίωση για να καταπολεμηθεί το υπεύθυνο μικρόβιο. Συχνά (αναλόγως με την εκπαίδευση και τη στάση του γιατρού). Συχνά, ένας ψυχίατρος μπορεί να δοκιμάσει εναλλακτικές θεραπείες αντί να βασιστεί στα φάρμακα αμέσως, εκτός και αν είναι απολύτως απαραίτητο.

Η πρώτη ερώτηση που θα πρέπει να γίνει, είναι αν μπορεί να αντιμετωπιστούν η ψυχοπαθολογία και τα ψυχοσωματικά συμπτώματα που εμφανίζει ένας ασθενής, χωρίς φάρμακα. Μπορεί να δοκιμάσει κανείς ψυχοθεραπεία, ή άλλες φυσικές μορφές θεραπείας. Αρκετοί άνθρωποι χρειάζονται μόνο ψυχοθεραπεία για να μπορέσουν να επεξεργαστούν τα όσα τους συμβαίνουν (ή τους συνέβησαν στο παρελθόν). Χρειάζεται υπομονή και σταθερότητα για να μπορέσουν να τροποποιήσουν τις πεποιθήσεις τους και να κλείσουν τις πληγές τους.

Μπορούν να αντιμετωπιστούν όλα τα προβλήματα χωρίς φάρμακα; Θεωρητικώς “ναι“, “πρακτικώς” όχι. Πολλοί άνθρωποι εμφανίζουν κατάθλιψη ή παθολογικό άγχος, και είναι συχνά αδύνατο να μπορέσουν να κάνουν ψυχοθεραπεία χωρίς να ελεγχθεί πρώτα το άγχος ή η κατάθλιψη. Και αυτό γιατί η χημεία του εγκεφάλου κι η λειτουργία των νευρώνων είναι διαφορετική από έναν άνθρωπο που δεν εμφανίζει κατάθλιψη ή παθολογικό άγχος. Σε αυτές τις περιπτώσεις τα φάρμακα μπορεί να είναι εξαιρετικά χρήσιμα. Λύνουν τα φάρμακα τα προβλήματα; Όχι φυσικά, αλλά κάνουν τη ζωή ευκολότερη, γλυτώνει κανείς χρόνο και ταλαιπωρία, ενώ προχωρά τη ζωή του και την ψυχοθεραπεία.

Αλλαγές τρόπου ζωής, την αύξηση της σωματικής δραστηριότητας, τεχνικές χαλάρωσης (γιόγκα, διαλογισμός) και αναπνοής, είναι τρόποι για να αντιμετωπιστεί το άγχος και να βελτιωθεί η διάθεση.