Αντικαταθλιπτικά και γονιμότητα

Πώς τα Αντικαταθλιπτικά επηρεάζουν την Γονιμότητα;

Έχει παρατηρηθεί ότι πολλές γυναίκες που ζητούν βοήθεια για τη θεραπεία της κατάθλιψης και του άγχους, υποβάλλονται σε θεραπεία υπογονιμότητας. Αν και κάποιες γυναίκες βιώνουν πρώτη φορά την κατάθλιψη και/ή το άγχος, οι περισσότερες έχουν ιστορικό κατάθλιψης και/ή άγχους πριν έρθουν αντιμέτωπες με την υπογονιμότητα και την θεραπεία της.

Γονιμότητα και αντικαταθλιπτικά

Οι περισσότερες γυναίκες κάνουν ψυχοθεραπεία και λαμβάνουν φαρμακευτική αγωγή όταν κρίνεται απαραίτητο. Η φαρμακευτική αγωγή περιλαμβάνει αντικαταθλιπτικά φάρμακα και πιο συγκεκριμένα τους επιλεκτικούς αναστολείς της επαναπρόσληψης της σεροτονίνης (SSRIs). Πολλές φορές γεννιέται το ερώτημα αν τα συγκεκριμένα φάρμακα επηρεάζουν τη γονιμότητα. Όμως δεν υπάρχουν επαρκή δεδομένα που να εξετάζουν την επίδραση των αντικαταθλιπτικών στη γονιμότητα.

Υπάρχουν μελέτες για την επίδραση των SSRIs στα αποτελέσματα της εξωσωματικής γονιμοποίησης (IVF). Μια μελέτη σε γυναίκες που έπαιρναν αντικαταθλιπτικά και σε γυναίκες που δεν έπαιρναν φαρμακευτική αγωγή, δεν έδειξε σημαντική διαφορά στα επίπεδα της οιστραδιόλης, στον αριθμό των ωοκυττάρων, στον αριθμό των γονιμοποιημένων ωαρίων και στον αριθμό των βλαστοκυττάρων. Ωστόσο, το 40% των γυναικών που έπαιρναν SSRIs έμειναν έγκυες και τελικά αποκτούσαν παιδί συγκριτικά με το 51% των γυναικών που δεν έπαιρναν αντικαταθλιπτικά.

Αν και είναι εύκολο αυτή η μείωση στα ποσοστά επιτυχίας της IVF να αποδοθεί στη φαρμακευτική αγωγή, τα πράγματα είναι πιο πολύπλοκα. Μια πιθανότητα είναι ότι η νόσος από μόνη της, το άγχος ή η κατάθλιψη μπορεί να επηρεάσουν την γονιμότητα (η μείζονα κατάθλιψη ή το στρες επηρεάζουν τον άξονα υποθαλάμου-υπόφυσης-επινεφριδίων και αυτό προκαλεί ανωμαλίες στην έμμηνο ρύση).

Σε μια άλλη μελέτη διερευνήθηκε η σύνδεση ανάμεσα στην κατάθλιψη, στο άγχος και στα αντικαταθλιπτικά πριν την εξωσωματική γονιμοποίηση. Συνολικά, το 4,4% των γυναικών είχε διαγνωστεί με κατάθλιψη/άγχος και/ή είχε λάβει θεραπεία με αντικαταθλιπτικά πριν τον πρώτο κύκλο IVF. Και σε αυτή τη μελέτη δεν παρατηρήθηκαν διαφορές στις γυναίκες που έλαβαν αντικαταθλιπτική αγωγή και σε αυτές που δεν είχαν πάρει αντικαταθλιπτικά. Αντιθέτως, αυτό που παρατηρήθηκε είναι ότι οι γυναίκες με κατάθλιψη/άγχος που δεν λάμβαναν φαρμακευτική αγωγή είχαν μειωμένες πιθανότητες εγκυμοσύνης.

Ανάμεσα στις γυναίκες που έμειναν έγκυες (39.7%) δεν υπήρχε στατιστική σημαντική σύνδεση ανάμεσα στην έκθεση και στον κίνδυνο αποβολής εκτός από τις γυναίκες που έπαιρναν αντικαταθλιπτικά αλλά όχι SSRIs.

Αυτό που δείχνει αυτή η μελέτη είναι ότι η αθεράπευτη κατάθλιψη ή το άγχος, αλλά όχι τα αντικαταθλιπτικά SSRIs, φαίνεται να επηρεάζουν αρνητικά την γονιμότητα, να μειώνουν την πιθανότητα εγκυμοσύνης και την γέννηση. Στις γυναίκες αναπαραγωγικής ηλικίας, θα περιμέναμε ότι τα ποσοστά της κατάθλιψης θα ήταν κάπου στο 15-20%. Καθώς ο αριθμός των γυναικών που παίρνουν αντικαταθλιπτικά είναι μια ακριβής εκτίμηση (αν και κανείς δεν μπορεί να εγγυηθεί ότι οι γυναίκες έπαιρναν την αγωγή), όμως ο αριθμός των γυναικών με διαγνωσμένη κατάθλιψη φαίνεται μικρότερος. Θα μπορούσε να εκτιμηθεί η επίδραση της κατάθλιψης και του άγχους στις γυναίκες με πιο σοβαρά συμπτώματα, καθώς οι γυναίκες με ήπια ως μέτρια συμπτώματα δεν έχουν διαγνωσμένη τη νόσο.

Με αυτά τα δεδομένα δεν μπορεί κάποιος να πει με βεβαιότητα ότι η αθεράπευτη και μη-διαγνωσμένη κατάθλιψη έχει αρνητική επίδραση στη γονιμότητα. Όμως οι ασθενείς που λαμβάνουν αντικαταθλιπτικά δεν φαίνεται να επηρεάζονται αρνητικά.

Εγκυμοσύνη και αθεράπευτη κατάθλιψη

Η κατάθλιψη που δεν θεραπεύεται έχει επίδραση στην υγεία της μητέρας και του μωρού. Οι γυναίκες που έχουν κατάθλιψη είναι πιο πιθανό να μην φροντίζουν σωστά τον εαυτό τους, μπορεί να μην τρέφονται σωστά και να μην τηρούν τα ραντεβού στο γιατρό τους. Επίσης είναι πιο πιθανό να έχουν επιβλαβείς συμπεριφορές για το έμβρυο όπως το κάπνισμα και η κατανάλωση αλκοόλ. Όλα αυτά μπορούν να οδηγήσουν σε σοβαρά προβλήματα υγείας για το έμβρυο και τη γυναίκα, όπως η αποβολή, ο πρόωρος τοκετός και το χαμηλό βάρος του μωρού.

Η κατάθλιψη που δεν θεραπεύεται προκαλεί αλλαγές και στη δυναμική μιας οικογένειας. Μπορεί να αλλάζουν οι σχέσεις με το σύζυγο ή τα παιδιά σας. Αν έχετε παιδιά, χρειάζονται και αυτά φροντίδα και στοργή. Μερικές γυναίκες στην εγκυμοσύνη δυσκολεύονται να φροντίσουν ακόμη και τον εαυτό τους. Αν σε αυτό προστεθεί η κατάθλιψη τότε η κατάσταση γίνεται εξουθενωτική για τον καθένα. Αν η κατάθλιψη δεν σας επιτρέπει να φροντίσετε την οικογένειά σας, ίσως να είναι ανάγκη να παίρνετε την αντικαταθλιπτική αγωγή στην περίοδο της εγκυμοσύνης.

Οι γυναίκες έχουν 2.5 περισσότερες πιθανότητες να πάρουν αντικαταθλιπτικά φάρμακα συγκριτικά με τους άνδρες. Είναι πολύ σημαντικό οι γυναίκες να είναι καλά ενημερωμένες και να κατανοούν την επίδραση των ψυχιατρικών φαρμάκων σε μια πιθανή εγκυμοσύνη και στο αναπαραγωγικό τους σύστημα. Όπως επίσης είναι καλό να ενημερώνονται και για τις διαθέσιμες εναλλακτικές θεραπείες. Οι γυναίκες πρέπει να μαθαίνουν πως κάποιες κρυμμένες δυσλειτουργίες μπορεί να επηρεάζουν τον εμμηνορυσιακό κύκλο.

Όλοι οι άνθρωποι που παίρνουν αντικαταθλιπτικά στην πραγματικότητα δεν έχουν όλοι κατάθλιψη. Τα στοιχεία δείχνουν ότι μία στις τέσσερις γυναίκες παίρνουν ψυχοτρόπα φάρμακα, αλλά μόνο τα 2/3 από αυτές πληρούν τα κριτήρια της μείζονος κατάθλιψης σύμφωνα με τα διαγνωστικά κριτήρια DSM-5. Αυτές οι γυναίκες μπορεί να βιώνουν συμπτώματα κόπωσης, ανησυχίας ή κατάθλιψης και έτσι να παίρνουν αντικαταθλιπτικά ώστε να είναι λειτουργικές.

Πώς τα αντικαταθλιπτικά επηρεάζουν τη γονιμότητα;

Γνωρίζουμε ότι τα αντικαταθλιπτικά και μερικά αντιψυχωσικά φάρμακα παρεμβαίνουν στην ορμονική ρύθμιση της ωορηξίας και στην παραγωγή της προλακτίνης. Μια μελέτη έδειξε ότι οι γυναίκες που παίρνουν αντικαταθλιπτικά (SSRIs) χρειάζονταν περισσότερο χρόνο για να συλλάβουν. Οι SSRIs φαίνεται επίσης να μειώνουν την αποτελεσματικότητα των θεραπειών γονιμότητας και να συνδέονται με αποβολή και πρόωρο τοκετό. Επειδή ο εμμηνορυσιακός κύκλος ελέγχεται ισχυρά από την αλληλεπίδραση ανάμεσα στον εγκέφαλο, στις ωοθήκες και στη μήτρα, κάθε πρόβλημα υγείας ή φαρμακευτική αγωγή που παρεμβαίνει σε αυτή την σύνδεση μπορεί να επηρεάσει αρνητικά την ωορηξία και να κάνει δύσκολη για τις γυναίκες την σύλληψη.

Οι επιδράσεις των αντικαταθλιπτικών δεν επηρεάζουν μόνο τη γονιμότητα των γυναικών. Ο υποθάλαμος και η υπόφυση είναι υπεύθυνοι για τη σπερματογένεση και την παραγωγή της τεστοστερόνης.

Παρενέργειες των αντικαταθλιπτικών

Η χορήγηση αντικαταθλιπτικών μπορεί να έχει κάποιες ανεπιθύμητες ενέργειες. Μια μελέτη έδειξε μια ισχυρή σύνδεση ανάμεσα στα αντιχολινεργικά φάρμακα και στην μελλοντική εμφάνιση άνοιας, όπου παρατηρήθηκε ότι τα αντιχολινεργικά φάρμακα αυξάνουν κατά 47% τον κίνδυνο εμφάνισης γνωστικών ελλειμμάτων, τα οποία είναι πρόδρομοι του Alzheimer.

Κάθε φάρμακο έχει συγκεκριμένη επίδραση επειδή οι χημικές ουσίες που περιέχει είναι σχεδιασμένες να αλλάζουν την δυσλειτουργία που παρατηρείται σε ένα τμήμα του σώματος, σε ένα σύστημα ή σε ένα όργανο. Αυτό υποτίθεται ότι κάνουν τα φάρμακα. Αλλά επειδή η εγκεφαλική λειτουργία ελέγχει και διατηρεί την ισορροπία σε όλα τα συστήματα του σώματος, η επίδραση των αντικαταθλιπτικών (και άλλων φαρμάκων που έχουν άμεση επίδραση στον εγκέφαλο) επηρεάζουν πολλά συστήματα και την γονιμότητα.

Πώς θα βελτιώσετε την γονιμότητα φυσικά;

Οι μέθοδοι ενίσχυσης της γονιμότητας έχουν πολλά οφέλη για τις γυναίκες που βιώνουν συναισθηματικά ή ψυχικά συμπτώματα και θέλουν να ενδυναμώσουν τη γονιμότητά τους. Η ενημέρωση για τη γονιμότητα μαθαίνει στις γυναίκες να αναγνωρίζουν απλούς βιοδείκτες στο σώμα τους για να παρακολουθούν τα διάφορα στάδια του κύκλου.

Με αυτό τον τρόπο οι γυναίκες μπορούν να καταλάβουν τις ορμονικές αλλαγές που μπορεί να είναι η ρίζα των συναισθηματικών και ψυχολογικών συμπτωμάτων, όπως η κατάθλιψη, το προεμμηνοροϊκό σύνδρομο και τα χαμηλά επίπεδα ενέργειας. Υπάρχουν φυσικοί τρόποι με τους οποίους ένα ζευγάρι μπορεί να επιτύχει μια εγκυμοσύνη.

Εγκυμοσύνη και αντικαταθλιπτικά  

Οι γυναίκες που δεν αντιμετωπίζουν κλινική κατάθλιψη, είναι σημαντικό να ζυγίζουν προσεκτικά τα οφέλη των αντικαταθλιπτικών φαρμάκων και τις πιθανές τους παρενέργειες στην γονιμότητα, ειδικά αν θέλουν να αποκτήσουν παιδί στο μέλλον. Είναι σημαντικό να γνωρίζετε ότι υπάρχουν και άλλοι τρόποι για να διαχειριστείτε την ανησυχία, το άγχος και την κατάθλιψη αν είναι ήπια ή μέτρια τα συμπτώματά σας. Η ψυχοθεραπεία θα σας βοηθήσει να κατανοήσετε τη σύνδεση μυαλού-σώματος και γιατί εμφανίζετε κατάθλιψη, άγχος ή ψυχοσωματικά συμπτώματα.

Ανεξάρτητα με το πόσο χαμηλός είναι ο κίνδυνος, καμιά μητέρα δεν θέλει να εκθέσει το μωρό της σε φάρμακα. Δεν είναι καθόλου εύκολη απόφαση για μια μητέρα να σταματήσει ή να συνεχίσει την αντικαταθλιπτική αγωγή. Η απόφαση βασίζεται στην κάθε κατάσταση και οι κίνδυνοι και τα οφέλη είναι μοναδικά για την κάθε μητέρα. Αν μαζί με τον ψυχίατρό σας αποφασίσετε να σταματήσετε την αγωγή στη διάρκεια της εγκυμοσύνης (ή πιο πριν), μπορείτε να κάνετε μια προσπάθεια. Αλλά ποτέ δεν πρέπει να σταματήσετε την αγωγή αν δεν μιλήσετε πρώτα με τον ψυχίατρό σας (δυστυχώς οι περισσότεροι γυναικολόγοι και παιδίατροι δεν έχουν επαρκή ενημέρωση για τα αντικαταθλιπτικά φάρμακα). Τα περισσότερα αντικαταθλιπτικά πρέπει να διακόπτονται σταδιακά και να είστε σε στενή παρακολούθηση. Αν πρέπει να συνεχίσετε τα αντικαταθλιπτικά ενώ είστε έγκυος, μην πανικοβάλλεστε. Να θυμάστε, ότι οι κίνδυνοι που συνδέονται με τα αντικαταθλιπτικά στην εγκυμοσύνη είναι μικροί. Η αθεράπευτη κατάθλιψη έχει περισσότερους κινδύνους.

Σε κάποιες περιπτώσεις τα αντικαταθλιπτικά είναι απαραίτητα και σώζουν ζωές. Ωστόσο, δεν αποτελούν την μοναδική λύση. Σε συνδυασμό με την ψυχοθεραπεία μπορείτε να επιλύσετε τα θέματα που σας απασχολούν και να προχωρήσετε.