Σύμπλεγμα κατωτερότητας: τρόποι αντιμετώπισης

Σύμπλεγμα Κατωτερότητας

Στις περισσότερες περιπτώσεις το "αίσθημα κατωτερότητας" δεν κρατάει για πολύ, επανερχόμαστε από αυτά τα αρνητικά συναισθήματα τα οποία μας κινητοποιούν στην καθημερινότητα για να δουλέψουμε πιο σκληρά με τον εαυτό μας. Αλλά για κάποιους ανθρώπους, αυτό το συναίσθημα απογοήτευσης μπορεί να γίνει πολύ έντονο, μόνιμο σχεδόν και να κυριεύσει τη ζωή τους. Αν δεν αναγνωριστεί και δεν αντιμετωπιστεί σε πρώιμη ηλικία, το κόμπλεξ κατωτερότητας μπορεί να προκαλέσει στους ανθρώπους το αίσθημα της ανεπάρκειας, να σκέφτονται ότι τα επιτεύγματα τους δεν έχουν σημασία, να έχουν χαμηλή αυτοπεποίθηση και να είναι υπερβολικά ευαίσθητοι συναισθηματικά.

Τι είναι το σύμπλεγμα κατωτερότητας;

• Η αίσθηση ʺκατωτερότηταςʺ μπορεί να σημαίνει πολλά πράγματα, αλλά η διάρκεια και η ένταση αυτού του συναισθήματος σας κάνει να νιώθετε ανεπαρκείς σε σχέση με τους άλλους. Είτε κάποιος έχει περισσότερα χρήματα, δύναμη, ομορφιά, από εσάς, νιώθετε κατώτεροι.
• Το "σύμπλεγμα κατωτερότητας", ως ορισμός μοιάζει πάρα πολύ με την "χαμηλή αυτοεκτίμηση". Αλλά σύμφωνα με τη θεωρητική προσέγγιση αυτών των δύο θεμάτων, το κόμπλεξ κατωτερότητας συνήθως συνδέεται με τον Φρόιντ, και το ρόλο που παίζει το συνειδητό και το ασυνείδητο μυαλό. Και στις δύο περιπτώσεις, το άτομο νιώθει απόρριψη, δυσαρέσκεια για τον εαυτό του και ανεπάρκεια σε σχέση με τους άλλους. Όμως το "σύμπλεγμα κατωτερότητας" κάνει τους ανθρώπους να νιώθουν ανεπαρκείς συνεχώς και για όλα, είτε πρόκειται για το αυτοκίνητο που οδηγούν ή για τα ρούχα που φορούν (το κόμπλεξ κατωτερότητας δεν περιορίζεται σε υλικά πράγματα).
• Το συνοδεύουν αντιρροπιστικές συμπεριφορές (πχ έξοδα σε ακριβά ρούχα, αυτοκίνητα, επίδειξη πλούτου, προσπάθεια για κοινωνικές συναναστροφές φιλίες με πλούσια/σημαντικά πρόσωπα, κα).

Αιτίες συμπλέγματος κατωτερότητας

Μερικές φορές, το σύμπλεγμα κατωτερότητας μπορεί να είναι αποτέλεσμα του αυστηρού ή αυταρχικού τρόπου διαπαιδαγώγησης ή της υπερβολικής πίεσης από τους συμμαθητές ή τον συναγωνισμό. Οι αυστηροί γονείς μπορεί να προκαλέσουν ψυχολογικά τραύματα στο παιδί τους, να κάνουν τα παιδιά τους να νιώθουν ότι δεν είναι ποτέ ʺαρκετά καλάʺ, ακόμη και όταν το παιδί τα πάει καλά στο σχολείο, στα αθλήματα, ή σε άλλες δραστηριότητες. Αυτή η μορφή της βαθιάς ριζωμένης αίσθησης της αποτυχίας είναι κάτι που τα παιδιά μπορούν να κουβαλούν μαζί τους για όλη τους τη ζωή, ή μέχρι να ζητήσουν βοήθεια στην ενήλικη ζωή. Το κόμπλεξ κατωτερότητας μπορεί επίσης να προκαλεί στα παιδιά επιπλέον στρες και ανησυχία εξαιτίας των υψηλών προσδοκιών των γονέων ή των δασκάλων. Αργότερα στη ζωή, αυτό το κόμπλεξ μπορεί να προκαλέσει στους ανθρώπους μειωμένη απόδοση στη δουλειά επειδή νιώθουν ότι δεν θα είναι ποτέ ʺαρκετά καλοίʺ, όπως συνέβαινε και στην παιδική τους ηλικία.

Συμπτώματα συμπλέγματος κατωτερότητας

Τα συμπτώματα του συμπλέγματος κατωτερότητας μπορεί να μην είναι τόσο εμφανή όσα αυτά της κατάθλιψης ή του άγχους, αν και οι άνθρωποι που υποφέρουν από αυτό ίσως να εμφανίζουν συμπτώματα κατάθλιψης ή άγχους. Αν και πολλά ψυχικά νοσήματα έχουν ενδεικτικά σημάδια (μερικοί άνθρωποι με κατάθλιψη είναι απομονωμένοι ή ίσως έχουν ουλές από αυτοτραυματισμούς, και αυτοί που έχουν άγχος παθαίνουν κρίσεις άγχους ή κρίσεις πανικού) με το σύμπλεγμα κατωτερότητας, τα συναισθήματα  είναι αρχικά εσωτερικά. Το να νιώθει κάποιος συνεχώς κατώτερος από τους άλλους μπορεί να προκαλεί συμπεριφορές, όπως η απομάκρυνση από τους συνεργάτες, τους συναδέλφους ή τα μέλη της οικογένειας. Οι άνθρωποι με κόμπλεξ κατωτερότητας ίσως να έχουν σημάδια άγχους λόγω των μη ρεαλιστικών προσδοκιών ή τη συνεχή προσπάθεια να τα ʺπάνε καλύτεραʺ.

Οι άνθρωποι με κόμπλεξ κατωτερότητας ίσως επίσης να ʺκατηγορούν το σύμπανʺ για όσα συμβαίνουν, λέγοντας ότι τα ελαττώματά τους δεν είναι δικό τους λάθος ʺέτσι είναι η ζωήʺ, ή ότι οφείλονται στις συναναστροφές ή στην κοινωνικοοικονομική τάξη στην οποία γεννήθηκαν. Οι άνθρωποι με αυτά τα χαρακτηριστικά συνεχώς μειώνουν τους άλλους, προβάλλοντας έτσι τα δικά τους συναισθήματα απομόνωσης και αποτυχίας (σύμφωνα με τον Φρόιντ προβάλλουν τους φόβους και τα συναισθήματά τους στους άλλους). Αυτοί οι άνθρωποι αποζητούν την προσοχή, και ίσως να είναι ναρκισσιστές. Αποζητούν αυτή την προσοχή είτε προσποιούμενοι ότι είναι άρρωστοι, ή καταθλιπτικοί ή συνεχώς γυρίζουν την συζήτηση σε αυτούς.

Τρόποι ενίσχυσης της αυτοεκτίμησης

Αν και το σύμπλεγμα κατωτερότητας ίσως να σας φαίνεται αδύνατο να το ξεπεράσετε, υπάρχουν πολλοί τρόποι για να μπορέσετε να ενισχύσετε την αυτοεκτίμησή σας και την αυτοπεποίθησή σας. Αν και κάποιες ασκήσεις μπορεί να σας φαίνονται ʺπαιδιάστικεςʺ, η εξάσκηση στη θετική συζήτηση με τον εαυτό σας μπορεί να σας βοηθήσει να ξεπεράσετε τα αρνητικά συναισθήματα που συνδέονται με το κόμπλεξ κατωτερότητας.

Εξασκηθείτε στη συμπόνια προς τον εαυτό σας

Μερικές φορές, είναι εύκολο να παραμελείτε τον εαυτό σας ακούσια, είτε σωματικά (να τρώτε έτοιμο φαγητό ή να μην κοιμάστε καλά) ή να συγκρίνετε τον εαυτό σας με τους άλλους και να νιώθετε αρνητικά συναισθήματα στο τέλος, και αυτά τα μοτίβα συμπεριφοράς ή οι συνήθειες μπορεί να είναι επιζήμιες για την ευτυχία σας και την άποψη σας για τον κόσμο. Για τους ανθρώπους με αυτά τα χαρακτηριστικά, αυτές οι συνήθειες παραμέλησης του εαυτού είναι υπερβολικές. Πρέπει να ψάξετε να βρείτε τη συμπόνια προς τον εαυτό σας. Η εξάσκηση στη συμπόνια προς τον εαυτό είναι πολύ πιο φυσιολογική διαδικασία από όσο φαντάζεστε, είτε αναγνωρίζετε σε τι είστε καλοί ή όταν πιάνετε τον εαυτό σας να κάνει σύγκριση με τους άλλους, αυτές οι ασκήσεις μπορεί να σας βοηθήσουν να αλλάξετε τον αρνητικό τρόπο σκέψης και αυτοαμφισβήτησης. Η συμπόνια προς τον εαυτό μπορεί να έχει πολλές μορφές όπως η αυτοφροντίδα και η άσκηση. Αν και αυτά είναι καλά παραδείγματα φροντίδας του εαυτού, δεν έχουν όλοι τον χρόνο για αυτές τις ασκήσεις καθημερινά. Αρχίστε αναγνωρίζοντας τις αρνητικές σκέψεις, και αυτό είναι ένα πολύ σημαντικό πρώτο βήμα, και έτσι μπορείτε να εξασκηθείτε στην πολύ δύσκολη αλλά τόσο σημαντική αγάπη προς τον εαυτό σας.

Αναγνωρίσετε τις δυνατότητές σας

Ένα από τα πιο συχνά χαρακτηριστικά των ανθρώπων με κόμπλεξ κατωτερότητας είναι η σύγκριση με τους άλλους, είτε αυτή η σύγκριση είναι υλική ή αφορά τις δυνατότητες (ή ακόμη και την εμφάνιση), αυτός ο τρόπος σκέψης μπορεί να είναι απίστευτα ενοχλητικός και σε κάποιες περιπτώσεις καταστροφικός. Ένα από τα πράγματα που μπορείτε να κάνετε για να αποδυναμώσετε αυτό το μοτίβο σκέψης είναι να αναγνωρίσετε σε τι είστε καλοί, όχι συγκριτικά με τους άλλους, αλλά τι προσφέρετε εσείς στη δουλειά, στο σπίτι ή στην κοινωνική σας ζωή. Τι είναι αυτό που σας δίνει αξία στη δουλειά σας; Τι είναι αυτό που τα μέλη της οικογένειάς σας λατρεύουν σε εσάς; Τι είναι αυτό που κάνει την οικογένειά σας να χαμογελά όταν μπαίνετε στο σπίτι σας; Σκεφτείτε όλα αυτά τα πράγματα και αυτό θα σας βοηθήσει να ανακατευθύνετε την ενέργειά σας από το τι έχουν ή κάνουν οι άλλοι, σε όσα έχετε και κάνετε εσείς. Αν και αυτό φαίνεται δύσκολο, ειδικά για κάποιον με σύμπλεγμα κατωτερότητας, η εξάσκηση στη θετική συζήτηση με τον εαυτό σας θα σας ωφελήσει βραχυπρόθεσμα και μακροπρόθεσμα. Αν αυτό σας βοηθήσει, ή αν είστε οπτικό άτομο κάντε μια λίστα με τις δυνατότητες σας και αυτό θα σας βοηθήσει να τις οπτικοποιήσετε.

Δημιουργείστε θετικές σχέσεις

Το σύμπλεγμα κατωτερότητας μπορεί να προκύψει από επίπονες σχέσεις, είτε μεταξύ εσάς και των γονιών σας, των συμφοιτητών σας, των συνεργατών σας ή των συγγενών σας. Αυτές οι σχέσεις σας βοηθούν στην διαιώνιση του μοτίβου της αυτοαμφισβήτησης και της αποθάρρυνσης στο οποίο έχετε συνηθίσει. Η δημιουργία υγιών, ουσιαστικών σχέσεων είναι ένας από τους καλύτερους τρόπους για να απομακρυνθείτε από όσους σας λένε ότι δεν είστε αρκετά καλοί ή πρέπει να προσπαθείτε περισσότερο. Μερικές φορές η απομάκρυνση από "τοξικούς" ανθρώπους, που είναι σημαντικοί για εσάς, ίσως να είναι δύσκολη. Αλλά μακροπρόθεσμα, αυτές οι σχέσεις μονάχα σας βλάπτουν.

Ενισχύστε την αυτοπεποίθησή σας

Οι άνθρωποι με σύμπλεγμα κατωτερότητας μπορεί να μοιάζουν δειλοί κατά διαστήματα επειδή νιώθουν ότι η συνεισφορά τους σε οτιδήποτε είναι αμελητέα. Η ενίσχυση της αυτοπεποίθησης είναι απίστευτα σημαντική για να ʺβγείτε από το καβούκι σας ʺ και να κάνετε πράγματα, και βοηθά στη μείωση της αμφιβολίας για όσα νιώθετε. Στη δουλειά μην φοβάστε να μοιραστείτε τις ιδέες σας ή τις απόψεις σας , στο σπίτι μην φοβάστε να μοιραστείτε τα συναισθήματά σας. Αν και η αυτοπεποίθηση χρειάζεται χρόνο για να χτιστεί, θα σας βοηθήσει να δείξετε τις ικανότητές σας και να αποδεχτείτε τα θετικά που συμβαίνουν ώστε να ενισχύσετε την αυτοεκτίμησή σας.

Μάθετε να λέτε ʺΌχιʺ

Είναι εξαιρετικά δύσκολο να πει κάποιος "όχι", αν υπάρχει κόμπλεξ κατωτερότητας. Οι άνθρωποι με αυτά τα χαρακτηριστικά νιώθουν ανεπαρκείς, λένε ʺναιʺ σε οτιδήποτε τους ζητήσουν και αυτό έχει ως αποτέλεσμα να είναι συνεχώς αγχωμένοι ή να έχουν να κάνουν πολλά πράγματα ταυτόχρονα. Το να πείτε όχι σε μια πρόταση για φαγητό επειδή έχετε δουλειά ή να αρνηθείτε μια επιπλέον δουλειά γιατί έχετε πολλά να κάνετε, είναι πολύ σημαντικό.  Αν και το να πείτε "όχι" προκαλεί στρες αρχικά γιατί χρησιμοποιούσατε για δεκαετίες μόνο το "ναι", με τον καιρό θα το συνηθίσετε και θα είστε πολύ ικανοποιημένοι με τον εαυτό σας, και πιο ξεκούραστοι. Το να λέτε "όχι" στους άλλους είναι κάτι που μπορείτε να καλλιεργήσετε.

Πότε πρέπει να ζητήσω βοήθεια;

Το να ζητήσετε βοήθεια σημαίνει ότι κάνετε ένα δραστικό βήμα για να αντιμετωπίσετε το σύμπλεγμα κατωτερότητας. Να έχετε στο μυαλό σας ότι ο ψυχοθεραπευτής θα σας βοηθήσει να νιώσετε πιο άνετα, και να αμφισβητείτε λιγότερο τον εαυτό σας. Η ατομική ή η ομαδική ψυχοθεραπεία με άλλους ανθρώπους με το ίδιο πρόβλημα ίσως να είναι η σωστή κίνηση για εσάς, και τα συμπτώματά σας να βελτιωθούν δραστικά.

Ατομική Ψυχοθεραπεία

Η ψυχοθεραπεία είναι ένας εξαιρετικός τρόπος για να συζητήσετε όσα έχετε στο μυαλό σας με έναν ψυχοθεραπευτή. Οι συνεδρίες προγραμματίζονται σύμφωνα με το πρόγραμμα σας και μπορεί να σας οδηγήσουν σε βαθιά επίγνωση όσων σας προκαλούν το σύμπλεγμα κατωτερότητας, και τι μπορείτε να κάνετε για να προσαρμόσετε τα αρνητικά μοτίβα αμφιβολίας ή απόρριψης.

Ομαδική ψυχοθεραπεία

Η συμμετοχή σε μια ομάδα ψυχοθεραπείας θα σας επιτρέψει να αναπτύξετε στρατηγικές διαχείρισης, να επουλώσετε πληγές και να να ακούσετε την οπτική των άλλων. Η ομαδική ψυχοθεραπεία υπό την καθοδήγηση ενός ειδικού ψυχοθεραπευτή θα σας βοηθήσει να βγείτε από την ζώνη άνεσής σας και να εξελιχθείτε, αν νιώθετε να δειλιάζετε μπροστά σε άλλους. Το κυριότερο είναι ότι η ομαδική ψυχοθεραπεία προσφέρει τη δυνατότητα επανορθωτικών εμπειριών, πολύ ενισχυμένων σε σύγκριση με την ατομική ψυχοθεραπεία.