Απιστία – που οφείλεται, πως την ξεπερνούμε;

Απιστία - που οφείλεται, πως την ξεπερνούμε;

Η απιστία αποτελεί ένα περίεργο και ιδιαίτερο κεφάλαιο και απασχολεί αρκετά ζευγάρια στην εποχή μας. Συχνά πολλοί αναρωτιούνται από το τι θεωρείται "απιστία", μέχρι το πότε και αν χρειάζεται να την αποκαλύψουν στο/στη σύντροφό τους, και άλλοι πως να διαχειριστούν την απιστία. Για παράδειγμα, αν συμβεί κάτι μόνο μία φορά, είναι απαραίτητη η αποκάλυψη στο πλαίσιο της εμπιστοσύνης που υπάρχει ή όχι; Μήπως υπάρχουν περιπτώσεις που είναι καλύτερο να προστατεύσουμε τον άλλον, από το να τον πληγώσουμε;

Η απιστία είναι ένα από τα πιο συχνά προβλήματα για τα οποία τα ζευγάρια ζητάνε τη βοήθεια της ψυχοθεραπείας. Παλιότερες μελέτες έχουν δείξει ότι το 15% των γυναικών και το 25% των ανδρών έχουν μια εξωσυζυγική σχέση. Η απιστία φέρνει ένα μεγάλο πλήγμα στη σχέση και πολλές φορές είναι καταστροφική - είτε πρόκειται για παντρεμένα ζευγάρια, είτε όχι. Η εμπιστοσύνη πλήττεται και στις δύο αυτές περιπτώσεις, και η κατάσταση χρήζει άμεσης αντιμετώπισης, προκειμένου να μπορέσει να ξεπεραστεί η κρίση.

Με την αποκάλυψη της απιστίας ξεκινάει μια δύσκολη περιπέτεια

Η αλήθεια είναι ότι, μετά την αποκάλυψη μιας απιστίας σε ένα ζευγάρι, είναι πολύ φυσιολογικό να αλλάξουν αρκετά τα πράγματα και να εμφανιστούν έντονα προβλήματα και επαναλαμβανόμενες κρίσεις στο ζευγάρι. Η απιστία συνήθως αποτελεί μία αφορμή για να αναδυθούν στην επιφάνεια, όλα όσα μπορεί να υποβόσκουν τόσο καιρό. Το πιο σημαντικό όμως που κλονίζεται σε μία τέτοια αποκάλυψη, είναι η εμπιστοσύνη, καθότι είναι και το πιο δύσκολο κομμάτι να ξαναχτιστεί σε μία σχέση.

Τα καλά νέα, ωστόσο, είναι ότι με τη σωστή βοήθεια και την ειλικρινή δέσμευση και των δύο συντρόφων, το ζευγάρι μπορεί, όχι μοναχά να ξεπεράσει την απιστία, αλλά να ισχυροποιήσει και το γάμο του ή τη σχέση του.

Από την άλλη, τα κακά νέα είναι, πως αν το ζευγάρι δεν προσπαθήσει εγκαίρως και από κοινού να αντιμετωπίσει μία τέτοια κρίση, αυτό σημαίνει πως της επιτρέπει να εξελίσσεται υπογείως, δηλητηριάζοντας ακόμα περισσότερο την υπάρχουσα κατάσταση.

Αιτίες και μορφές εξωσυζυγικών σχέσεων

Οι αιτίες της απιστίας είναι πολύπλοκες και ποικίλλουν. Η απιστία μπορεί να συμβεί σε κάθε είδους σχέση, από τον άντρα ή τη γυναίκα. Δεν υπάρχει κάποιος κανόνας που να δηλώνει ότι προτιμάει τις σχέσεις με προβλήματα μόνο. Υπάρχουν πιθανότητες να συμβεί σε κάποια ευτυχισμένη σχέση, παρόλο που πολύ πιο συχνά συμβαίνουν σε σχέσεις με προβλήματα ή όπου έχουν απομακρυνθεί οι σύντροφοι συναισθηματικά.

Είναι δύσκολο και μερικές φορές αδύνατο για τον «πιστό» σύντροφο να κατανοήσει και να δεχτεί την απιστία του άλλου. Η πλειοψηφία των εξωσυζυγικών σχέσεων φλερτάρει με την αιτία δυσαρέσκειας στη σχέση. Η ψυχολογία των ανδρών συνδέεται συχνά με την αίσθηση μη-εκτίμησης από τη σύντροφό τους, ενώ η ψυχολογία των γυναικών με την αίσθηση μη-κατανόησης και έλλειψης αγάπης από τη μεριά του συντρόφου τους. Αυτά όμως, πολλές φορές ίσως αποτελούν και μία δικαιολογία, καθώς η απιστία μπορεί να οφείλεται επίσης, και σε λόγους προσωπικής απογοήτευσης αλλά και χαμηλής αυτοεκτίμησης. Σε τέτοιες περιπτώσεις, ο σύντροφος που απιστεί ίσως να μην έχει συνειδητοποιήσει τι του λείπει από τη σχέση του ή ακόμα και από τον ίδιο του τον εαυτό. Η απιστία όταν συμβαίνει, είναι και μία ευκαιρία ανασκόπησης για τον ίδιο το σύντροφο που απιστεί κι όχι μόνο για το ζευγάρι. Μερικές φορές, οι αιτίες είναι βαθύτερες από αυτές που μπορεί να φανταζόμαστε.

Οι ικανοποιητικές και υγιείς σχέσεις βασίζονται στην αμοιβαιότητα. Όταν αυτή λείπει, ένα ζευγάρι μπορεί εύκολα να οδηγηθεί στη δυστυχία. Πέρα από τη χαμηλή αυτοεκτίμηση, μία απιστία μπορεί να οφείλεται και σε διάφορα άλλα θέματα όπως έλλειψη στοργής, ή εκμετάλλευση υπομονής. Ένα πλαίσιο που διαρκώς συγχωρεί και ανέχεται την απιστία, δεν παύει να την καλλιεργεί κιόλας.

Οι αλλεπάλληλες και επαναλαμβανόμενες απιστίες είναι πολύ πιθανό να αφορούν ένα «εθισμό» στο σεξ, στην «αγάπη» ή στο ρομαντισμό. Η αγάπη και ο ρομαντισμός προκαλούνται από το πάθος μιας νέας σχέσης. Ο εθισμός στο σεξ προκαλείται από την έντονη απελευθέρωση των ορμονών που προκαλεί η σεξουαλική πράξη. Αλλά μια τέτοια απελευθέρωση συνοδεύεται με ένα κόστος στην αυτοεκτίμηση, με αποτέλεσμα συναισθήματα ντροπής και ενοχών. Αντίθετα, οι άνθρωποι που είναι εθισμένοι στο σεξ και καταφεύγουν στο ευκαιριακό σεξ εκτός σχέσης, πιστεύουν ότι το φύλο τους ή το κοινωνικό τους επίπεδο, τους δίνει το δικαίωμα αυτό χωρίς να νιώθουν ενοχές ή τύψεις.

Συναισθηματική απιστία

Παλαιότερα η απιστία ήταν πιο δύσκολη. Σήμερα ζούμε στην εποχή των μέσων κοινωνικής δικτύωσης και της τεχνολογίας, όπου επικρατεί πλέον μια νέα μορφή απιστίας γνωστή και ως ʺσυναισθηματική απιστίαʺ (ή πλατωνική απιστία). Ακόμα και οι άνθρωποι που μέχρι πριν, δεν είχαν ποτέ πρόθεση να απιστήσουν, τώρα χωρίς να το καταλαβαίνουν, ξεπερνούν τα όρια της πλατωνικής φιλίας και αναπτύσσουν ρομαντικές σχέσεις, ειδικότερα στο χώρο εργασίας και στο διαδίκτυο.

Η συναισθηματική απιστία διαφοροποιείται από την "πλατωνική φιλία" καθώς:

1. υπάρχει μεγαλύτερη συναισθηματική οικειότητα από ότι σε μια μακροχρόνια σχέση,
2. οι δύο εμπλεκόμενοι δεσμεύονται στη μυστικότητα και στην απάτη και
3. υπάρχει συχνά σεξουαλική χημεία.

Οι σχέσεις από το διαδίκτυο, προκαλούν έντονο στρες στην υπάρχουσα σχέση,  παρά την έλλειψη σωματικής επαφής, και αποτελούν χαρακτηριστικό παράδειγμα της συναισθηματικής απιστίας. Σε κάποιες περιπτώσεις, παρατηρούνται εξωσυζυγικές σχέσεις που περιλαμβάνουν σεξουαλική επαφή και βαθιά συναισθηματική σύνδεση. Αυτή η μορφή απιστίας έχει τις πιο καταστροφικές περιπτώσεις σε μια μακροχρόνια σχέση ή σε ένα γάμο.

Η τάση για απιστία μπορεί να συνδεθεί με προβλήματα στη σχέση όπως η αποφυγή των διαφωνιών ή ο φόβος της οικειότητας. Συνδέεται ακόμη με μεταβατικά στάδια που επιφέρουν αλλαγές στη ζωή, όπως η περίοδος μετά την απόκτηση παιδιών αλλά και το άδειο σπίτι χωρίς παιδιά, όταν τα παιδιά ενηλικιώνονται και φεύγουν. Μερικοί δυσαρεστημένοι σύντροφοι βλέπουν τις εξωσυζυγικές σχέσεις, ως έναν τρόπο διεξόδου και διαφυγής από μια δυστυχισμένη κατάσταση. Θεωρούν την απιστία λύση στο πρόβλημα τους. Γι’αυτό και συχνά ο άπιστος σύντροφος, διηγείται την ιστορία του γάμου του, με τέτοιο τρόπο που να δικαιολογεί την συνεχιζόμενη απιστία.

Εξιδανίκευση και εκτόνωση

Δεν είναι καθόλου λογικό να συγκρίνεται μια απαγορευμένη εξωσυζυγική σχέση, η οποία τρέφεται και συντηρείται ουσιαστικά από μια ρομαντική εξιδανίκευση, με την εξοικείωση του γάμου και της μακροχρόνιας σχέσης. Ακόμη και το σεξ δεν είναι λογικό να συγκρίνεται. Το σεξ, έξω από μία μακροχρόνια σχέση είναι, ούτως ή άλλως, πιο ερεθιστικό, αφού συνοδεύεται από την ανακάλυψη ενός νέου προσώπου. Η καινούρια αυτή απαγορευμένη σχέση, δεν έχει βιώσει τη συνήθεια και την τριβή της καθημερινότητας (μια φθορά που εκτοξεύεται όταν γεννηθούν παιδιά). Αναπτύσσεται σε ένα ιδανικό και αποστειρωμένο περιβάλλον. Το γεγονός ότι πρόκειται για κάτι απαγορευμένο, την κάνει ακόμα πιο εθιστική και της προσδίδει σασπένς. Η δεσμευμένη σχέση, από την άλλη, θεωρείται οικεία, συνηθισμένη, γλυκανάλατη, βαρετή χωρίς κάποια ιδιαίτερη πρόκληση.

Κι όμως, οι σχέσεις που εξελίσσονται είναι οι μακροχρόνιες, και όχι οι ευκαιριακές, γιατί αυτές κατέχουν πιο γερές βάσεις. Η ασφάλεια και η σιγουριά της αμοιβαίας δέσμευσης αναπτύσσονται σε ώριμες μακροχρόνιες σχέσεις.

Υπάρχουν και περιπτώσεις όπου μία απιστία, θα αποτελέσει αφορμή χωρισμού και μπορεί να οδηγήσει σε μία μακροχρόνια σχέση με την άλλη πλευρά. Όμως αυτό δεν είναι το σύνηθες να συμβαίνει, καθώς όταν η ευκαιριακή σχέση μετατραπεί σε σταθερή, χάνει κάτι από την αίγλη της και το μυστήριο που την περιέβαλε.

Οι επιπτώσεις της απιστίας

Μετά την αρχική αποκάλυψη της απιστίας, οι επιπτώσεις ποικίλουν, αναλόγως της συναισθηματικής επένδυσης και προηγούμενων εμπειριών (από την παιδική ηλικία ή ενήλικες σχέσεις). Ο σύντροφος ο οποίος προδόθηκε αρχίζει να έχει καταθλιπτικά συμπτώματα, συναισθημάτα άγχους και αίσθηση βαθιάς απώλειας (πένθος). Οι αντιδράσεις του συντρόφου που πληγώθηκε, μπορεί να περιλαμβάνουν ξεσπάσματα θυμού, έντονο στρες με συμπτώματα παρόμοια, με εκείνα της διαταραχής του μετατραυματικού στρες.

Στις πιο συχνές αντιδράσεις της απώλειας της αθωότητας και των διαλυμένων ονείρων, περιλαμβάνεται η συνεχής ανάλυση των λεπτομερειών της απιστίας, οι εμμονικές ερωτήσεις για λεπτομέρειες, η υπερεγρήγορση για ίχνη προδοσίας και η σωματική αναστάτωση, οι αναδρομές. Το μεγαλύτερο ψυχικό τραύμα παρατηρείται στους ανθρώπους που είχαν τυφλή εμπιστοσύνη και στέκονταν ανυποψίαστοι απέναντι στο σύντροφό τους. Ειδικά αν έτρεφαν και ψευδαισθήσεις, παραβλέποντας συμπεριφορές και αντιδράσεις του συντρόφου τους, σε μία προσπάθεια άρνησης της πραγματικότητας. Ο άπιστος σύντροφος ίσως να φοβάται ότι θα τιμωρείται πλέον για πάντα για την προδοσία του, ενώ παράλληλα μπορεί και εκείνος/εκείνη να πενθεί για τα χαμένα όνειρα, που συνδέονται με την απιστία. Με άλλα λόγια, μπορεί και οι δύο σύντροφοι να νιώθουν τα θεμέλια της σχέσης να γκρεμίζονται, ο καθένας για τους δικούς του λόγους.

Πως να ξεπεράσετε την απιστία

Αρχικά χρειάζεται να ορίσουμε ποιος είναι ο σκοπός (και στη συνέχεια τα κίνητρα) του "ξεπερνώ την απιστία". Τι ακριβώς εννοείτε, ποιος είναι ο σκοπός σας:

• Θέλετε να μπορέσετε να ξεπεράσετε/διαχειριστείτε την απιστία του συντρόφου σας, για να μπορέσετε να επανασυνδεθείτε και να συνεχίσετε μαζί;
• Θέλετε να συνεχίσετε τη ζωή σας μόνοι σας πλέον, αλλά οι πληγές από προηγούμενες απιστίες συντρόφων σας εμποδίζουν να ανοιχτείτε;

Και στις δύο περιπτώσεις, ο απατημένος σύντροφος χρειάζεται βοήθεια για να μπορέσει να ξεπεράσει πιο γρήγορα την πληγή της απιστίας. Στην πρώτη περίπτωση όμως (όπου έχετε αποφασίσει να προχωρήσετε μαζί), θα χρειαστεί κάποια στιγμή να γίνουν επιπρόσθετα και ζευγαρικές συνεδρίες, ώστε να μπορέσει να βελτιωθεί η επικοινωνία στο ζευγάρι, να γίνει πιο εύκολη η επανασύνδεση και να διερευνηθούν τα αίτια της απιστίας. Διαφορετικά, είναι πολύ πιθανό να επαναληφθεί στο μέλλον η απιστία αν δεν διερευνηθούν τα πραγματικά αίτια ή ότι η κρίση στο ζευγάρι δεν θα ξεπεραστεί ποτέ και θα χωρίσετε αργότερα.

Επίσης, διερεύνηση χρειάζονται τα κίνητρά σας για την επανασύνδεση. Θέλετε να είστε μαζί γιατί υπάρχει πραγματική αγάπη; Γιατί φοβάστε να μείνετε μόνοι; Γιατί δυσκολεύεστε να γνωρίσετε νέους ανθρώπους και να εμπιστευτείτε; Γιατί θεωρείτε ότι δεν είστε "αρκετά καλοί"; Είναι σημαντικό να παίρνουμε αποφάσεις με βάση τα πραγματικά μας θέλω, και όχι με βάση τους φόβους μας (ανελεύθερα δηλαδή).

Ένας ψυχοθεραπευτής μπορεί να σας βοηθήσει αν έχετε δίλημμα για το ποιο δρόμο θα διαλέξετε, και φυσικά να διερευνήσετε τα κίνητρά σας και τους φόβους σας.

Ατομικές συνεδρίες για την απιστία

Εάν έχετε αποφασίσει να προχωρήσετε στη ζωή σας, το καλύτερο που έχετε να κάνετε για να επουλώσετε τις πληγές σας είναι να κάνετε EMDR (για το ψυχολογικό τραύμα), ομοιοπαθητική (που δυναμώνει ψυχικά και βιολογικά τον άνθρωπο) και στη συνέχεια ορισμένες συνεδρίες ψυχοθεραπείας. Η βραχεία ψυχοθεραπεία θα σας βοηθήσει να αντιμετωπίσετε τους φόβους σας, τις πεποιθήσεις σας, και μοτίβα που επαναλαμβάνετε στην επιλογή των συντρόφων, ώστε να μπορέσετε να συνεχίσετε τη ζωή σας με καλύτερες επιλογές.

Θεραπεία ζεύγους για την απιστία

Τα ζευγάρια που επιθυμούν να ξαναχτίσουν τη σχέση τους, μετά από μια απιστία, είναι αναγκαίο να επιλύσουν  κάθε αμφιβολία, σχετικά με το αν θέλουν να παραμείνουν στη σχέση, ή να δουλέψουν μαζί ώστε να χωρίσουν με τον πιο εποικοδομητικό τρόπο. Κατά τη διάρκεια των πρώτων ψυχοθεραπευτικών συνεδριών ζεύγους, ένας έμπειρος ψυχοθεραπευτής θα βοηθήσει το ζευγάρι να ξεκαθαρίσει το στόχο της θεραπείας, εξωτερικεύοντας τις επιλογές τους.

Ο ένας σύντροφος ίσως να θέλει να συμφιλιωθεί, ενώ ο άλλος να συνεχίζει να διατηρεί τις αμφιβολίες του ή να έχει αποφασίσει να χωρίσει. Όπως και να έχει, τα επώδυνα συναισθήματα θα εκδηλωθούν, μέσα και έξω από το χώρο της ψυχοθεραπείας. Ο πληγωμένος σύντροφος μπορεί να νιώθει θυμό, ενώ ο σύντροφος που απίστησε να νιώθει ντροπή και ενοχές.

Ένας ψυχοθεραπευτής μπορεί να ζητήσει στην αρχική επίσκεψη να είναι ο ένας ή και οι δύο σύντροφοι. Ιδίως σε περιπτώσεις πρόσφατης αποκάλυψης μιας απιστίας ή πολύ έντονου θυμού, ένας σύμβουλος γάμου ίσως να προτείνει κάποιες ατομικές συνεδρίες. Η ψυχοθεραπεία μπορεί να είναι δύσκολη για τα ζευγάρια στην αρχική φάση που έχει γίνει γνωστή η απιστία. Οι αρχικές συζητήσεις ανάμεσα στο ζευγάρι συνήθως θυμίζουν την αλληλεπίδραση μεταξύ ενός ντετέκτιβ και ενός εγκληματία, με το στοιχείο της ανάκρισης αρκετά εμφανές. Απλά πράγματα όπως το γιατί, ποιος, τι, πού και πότε, μπορεί να απαντηθούν κατά τη διάρκεια των πρώτων σταδίων της ψυχοθεραπείας, προκειμένου να ανακουφιστεί η έντονη πίεση από τις πληροφορίες. Είναι προτιμότερο όμως, τα πολύπλοκα ερωτήματα που αφορούν τα κίνητρα και τις λεπτομέρειες της σεξουαλικής οικειότητας, να καθυστερούν, μέχρι η διαδικασία από μόνη της να είναι αρκετά επουλωτική. Στην ψυχοθεραπεία, η διαδικασία της αποκάλυψης της απιστίας, μετατρέπεται από μια διαδικασία αναζήτησης της αλήθειας, σε μια ουδέτερη διαδικασία αναζήτησης πληροφοριών. Από εκεί που έμοιαζε με ανάκριση, παίρνει πιο ήπιους τόνους και ίσως μοιάζει περισσότερο με αυτή του δημοσιογράφου και του συνεντευξιαζόμενου.

Ο τρόπος που κάθε ζευγάρι αναρρώνει ή χωρίζει μετά από μια τέτοια δοκιμασία, εξαρτάται από πολλούς παράγοντες όπως, η δέσμευση του κάθε συντρόφου στην επούλωση της σχέσης, οι αρχές και οι αξίες, και ο αντίκτυπος στα παιδιά, αν αποφασίσουν τελικά να χωρίσουν.

Όταν τα ζευγάρια κάνουν ψυχοθεραπεία για την απιστία, οι ψυχοθεραπευτές χρησιμοποιούν μια προσέγγιση που θα ταιριάζει στο κάθε ζευγάρι. Υπάρχουν πολλές τεχνικές που εφαρμόζονται όπως η συνθετική ψυχοθεραπεία και η ψυχοθεραπεία που επικεντρώνεται στο συναίσθημα, τις οποίες και χρησιμοποιεί ο ψυχοθεραπευτής για την αντιμετώπιση της απιστίας. Ανεξάρτητα από τη θεωρητική προσέγγιση, η διαδικασία της επούλωσης βασίζεται σε μια κοινή προσέγγιση, που δίνει έμφαση στην ασφάλεια και στη συγχώρεση. Στόχος είναι να μπορέσει να υπάρξει εμπιστοσύνη ξανά μεταξύ των δύο συντρόφων. Η σχέση πλέον ξεκινάει από άλλες βάσεις.

Στα πρώτα στάδια της ψυχοθεραπείας, ο αρχικός στόχος είναι να επεξεργαστούν με ασφάλεια όλα τα επώδυνα συναισθήματα και τα τραυματικά συμπτώματα. Ουσιαστικά, ο ψυχοθεραπευτής διαχειρίζεται και σταθεροποιεί τις συναισθηματικές αντιδράσεις στην απιστία, διαμορφώνοντας μια ξεκάθαρη εικόνα γύρω από τις συνθήκες της απιστίας.

Από την στιγμή που θα επιτευχθεί η ασφάλεια και τα αρνητικά συναισθήματα δεν θα είναι πλέον τόσο έντονα, ο ψυχοθεραπευτής θα είναι σε θέση να εξακριβώσει τις ακριβείς αιτίες της απιστίας. Θα κατανοήσει την απιστία και θα διηγηθεί την ιστορία της απιστίας, πράγμα που θα επιτρέψει στο ζευγάρι να προχωρήσει στην τελική φάση που είναι και η συγχώρεση. Αυτό ωστόσο είναι κάτι που χρειάζεται αρκετό χρόνο γενικά, αρκετούς μήνες. Τα επιτυχή αποτελέσματα είναι στενά συνδεδεμένα με την καλλιέργεια της συμπόνιας και της ελπίδας για κάθε σύντροφο. Η αμοιβαία εξερεύνηση αποτελεί μια συγκινητική και συμπονετική διαδικασία. Πρόκειται για μία ομιλία καρδιάς με πολύ ενθαρρυντικά αποτελέσματα. Η μόνη προϋπόθεση είναι, να υπάρχει η διάθεση και από τις δύο πλευρές, για αυτή την αποκάλυψη.

Η καθιέρωση και η διατήρηση της ασφάλειας αποτελεί βασικό κομμάτι της θεραπείας. Η ανάρρωση δεν μπορεί να ξεκινήσει μέχρι να τερματιστεί η εξωσυζυγική σχέση.  Το τέλος μια εξωσυζυγικής σχέσης δεν σημαίνει μονάχα τη λήξη της σεξουαλικής επαφής. Όλες οι προσωπικές επαφές, οι συζητήσεις, οι συναντήσεις, τα τηλεφωνήματα και τα μηνύματα πρέπει να σταματήσουν. Όταν για παράδειγμα, ο σύντροφος έχει μια εξωσυζυγική σχέση με μία συνεργάτιδα, τότε η επαφή τους πρέπει να είναι αυστηρά επαγγελματική, και τις αναγκαίες ή τις απρογραμμάτιστες συναντήσεις πρέπει πια να τις μοιράζεται με τη σύντροφο του, ώστε να ξανακερδίσει την εμπιστοσύνη της.

Η ιστορία της απιστίας δεν είναι εύκολη υπόθεση για κανένα σύντροφο. Μια βασική αρχή είναι ότι οι πληροφορίες θα βοηθήσουν στην επούλωση. Ο σύντροφος που έχει πληγωθεί ίσως να υιοθετεί μια καταστροφική συμπεριφορά μετά την απιστία συνεχούς ανάκρισης και άμυνας, η οποία ποτέ δεν βοηθά στην επούλωση ακόμα και αν οι απαντήσεις είναι ειλικρινείς.