Χωρίς παιδιά – έχει νόημα η ζωή μου;

Χωρίς παιδιά - έχει νόημα η ζωή μου;

Η κουλτούρα μας προσδοκά συγκεκριμένα πράγματα, να μεγαλώνουμε, να σπουδάζουμε, να βρίσκουμε δουλειά, να παντρευόμαστε, να αποκτάμε παιδιά, να περιμένουμε την συνταξιοδότηση και να αναμένουμε τα εγγόνια. Όμως πολλά ζευγάρια (ή single γυναίκες) στις μέρες μας μπορεί να διαλέγουν ένα διαφορετικό δρόμο, είτε να μη θέλουν να αποκτήσουν παιδιά ή να θέλουν και να μην τα έχουν καταφέρει. Και στις δύο περιπτώσεις, όσοι δεν έχουν παιδιά μπορεί να νιώθουν στιγματισμένοι, υποδιέστεροι, εκτοπισμένοι, να νιώθουν ότι διαφέρουν από τους φίλους και τις φίλες τους. Χωρίς παιδιά δυσκολεύονται να συνδεθούν με τους άλλους, πράγμα που ήταν πιο εύκολο σε μικρότερη ηλικία και ενώ οι φίλοι ήταν στην ιδια φάση ζωής.

Γιατί κάποιοι άνθρωποι επιλέγουν να μην αποκτήσουν παιδιά;

Αν κάποιος επιλέξει να μην έχει παιδιά, δεν είναι και ο μοναδικός στον κόσμο. Δεν υπάρχει τίποτε κακό ή λάθος σε μια γνήσια επιλογή μας, αρκεί να γνωρίζουμε ότι επιλέγουμε ελεύθερα και πως δεν αποφασίζουμε με κοινωνικά "πρέπει" ή με φόβους. Όταν παίρνουμε αποφάσεις που είναι "σωστές" για εμάς, η ζωή όλων είναι καλύτερη.

Υπάρχουν τέσσερις διαφορετικές κατηγορίες ανθρώπων που δεν έχουν παιδιά:

• αυτοί που φοβούνται να κάνουν παιδιά (και αυτή είναι η πιο συχνή κατηγορία)
• αυτοί που πάντα γνώριζαν ότι δεν θέλουν να αποκτήσουν παιδιά
• αυτοί που είχαν αμφιβολίες για την απόκτηση παιδιών και
• όσοι δεν μπορούν βιολογικά να αποκτήσουν παιδιά (και έχουν απορρίψει την επιλογής της υιοθεσίας).

Συνήθως υπάρχουν πολλοί φόβοι

Η πιο συχνή κατηγορία περιλαμβάνει ανθρώπους που λόγω διαφόρων φόβων, αποφεύγουν να κάνουν παιδιά. Τέτοιοι φόβοι είναι για παράδειγμα ο φόβος ότι θα επαναλάβουν τα λάθη των δικών τους γονιών, καθώς έχουν ζήσει άσχημα παιδικά χρόνια, με γονείς που φώναζαν, τσακώνονταν, χτυπούσαν, απατούσαν το σύντροφό τους, και φοβούνται ότι θα ξαναζήσουν ή ότι θα επαναλάβουν τα ίδια. Άλλοι πάλι κουβαλάνε το φόβο ότι δεν θα μπορέσουν να ανταπεξέλθουν στο μεγάλωμα του παιδιού, το φόβο (του πόνου) της γέννας, του θηλασμού, κα. Άλλοι φοβούνται ότι δεν θα μπορούν να διαχειριστούν το άγχος τους ως γονείς, για το αν θα πάθει κάτι ή όχι το παιδί τους, και το πως θα ανταπεξέλθουν σε δύσκολες στιγμές.

Βέβαια, αν ρωτήσει κανείς επιφανειακά τους παραπάνω ανθρώπους, θα πουν απλά "δεν θέλω να κάνω παιδιά", αλλά αυτό δεν είναι ένα πραγματικό "θέλω", δεν είναι μια συνειδητή επιλογή, αλλά μια επιλογή-λύση στην οποία φτάνουν λόγω των παραπάνω φόβων, τους οποίους δυσκολεύονται να ξεπεράσουν ή ακόμα και να εκμυστηρευτούν. Στην ίδια κατηγορία θα συμπεριλάβουμε και ανθρώπους που φοβούνται τη δέσμευση ή που έχουν εξιδανικευμένες αντιλήψεις για το γάμο, τις σχέσεις και την ανατροφή των παιδιών (πχ ψάχνουν τον "τέλειο/τέλεια" ρομαντικό σύντροφο) με αποτέλεσμα ποτέ να μην βρίσκουν κάποιον/κάποια ιδανικό για να προχωρήσουν σε μια οικογένεια.

Επαγγελματική επιτυχία και άνεση ζωής

Οι άνθρωποι που πραγματικά δεν θέλουν παιδιά είναι συνήθως άνθρωποι που είναι εργασιομανείς, που σκοπός της ζωής τους είναι η οικονομική ή επαγγελματική επιτυχία, το να ανελιχθούν στον επαγγελματικό τομέα, ή άνθρωποι που θέλουν να ζήσουν μια ζωή γεμάτη αδρεναλίνη (πχ με ταξίδια, εμπειρίες), και άρα φτάνουν στο συμπέρασμα ότι δεν θέλουν να αφιερώσουν χρόνο ή ενέργεια στο μεγάλωμα των παιδιών.

Τα ζευγάρια που δεν ήθελαν ποτέ παιδιά, και αυτό είναι επιλογή τους, ζούνε μια πιο άνετη και ανέμελη ζωή (χωρίς το άγχος που φέρνει το μεγάλωμα των παιδιών), έχουν όμως να αντιμετωπίσουν τη φθορά του χρόνου (την κρίση μέσης ηλικίας και το γήρας) αλλά και τα σχόλια όσων έχουν παιδιά. Κάποια μπορεί να κρύβουν οίκτο και να οδηγούν στη ντροπή. Οι άλλοι άνθρωποι εύκολα κάνουν υποθέσεις για ένα άτομο που έχει επιλέξει να μην κάνει παιδιά όπως εκείνοι. Όμως οι άνθρωποι που ανήκουν σε αυτή την κατηγορία δεν νιώθουν απαραιτήτως θλίψη ως συνέπεια της απόφασής τους. Αυτό που νιώθουν είναι ικανοποίηση για την επιλογή τους, ιδίως βλέποντας τις δυσκολίες της ανατροφής των παιδιών (σημειώνουμε ωστόσο πως "τα καλά κόποις κτώνται" και πως μπορεί κάποιος να μην συνειδητοποιεί τι κερδίζει θυσιάζοντας ανεμελιά και άνεση).

Οι άλλες κατηγορίες εμφανίζουν ομοιότητες αλλά και διαφορές μεταξύ τους. Οι άνθρωποι που έχουν προσπαθήσει να αποκτήσουν παιδιά και δεν τα κατάφεραν, όταν μιλούν για αυτό το θέμα νιώθουν πόνο. Αυτοί οι άνθρωποι μπορεί να αποφεύγουν εκδηλώσεις στις οποίες θα υπάρχουν γονείς με παιδιά. Επειδή υπάρχει κάτι που ήθελαν αλλά δεν μπόρεσαν να έχουν, η θλίψη και το πένθος για τα όνειρα είναι απολύτως φυσιολογική. Οι άνθρωποι σε αυτές τις περιπτώσεις χρειάζεται να επεξεργαστούν τη ματαίωση, καλούνται να επαναπροσδιορίσουν τα όνειρά τους και να νοηματοδοτήσουν ξανά τη ζωή τους. Η ψυχοθεραπεία είναι βοηθητική ώστε να καταφέρει κάποιος να ξεπεράσει την απώλεια και να προχωρήσει. Η ομαδική ψυχοθεραπεία, πιο συγκεκριμένα, μπορεί να είναι ιδιαίτερα βοηθητική σε ανθρώπους με θέματα υπογονιμότητας/απώλειας/λύπης επειδή δεν μπορούν να συλλάβουν.

Ποιες δυσκολίες αντιμετωπίζουν οι άνθρωποι που έχουν επιλέξει να μην αποκτήσουν παιδιά; 

Υπάρχουν άνθρωποι που έχουν σκεφτεί να αποκτήσουν παιδιά αλλά τελικά επέλεξαν να μην το κάνουν για τον ένα ή τον άλλο λόγο. Αυτοί οι άνθρωποι μπορεί να είναι ικανοποιημένοι με την επιλογή τους. Οι λόγοι πίσω από αυτή μπορεί να ποικίλουν, όπως η επιθυμία να αφοσιωθούν στην καριέρα τους, η αδυναμία να αφοσιωθούν πλήρως στην γονεϊκότητα, η φροντίδα προς τους γονείς ή τα αδέρφια τους όταν ήταν παιδιά. Αν κάποιος έχει αμφιβολίες για την απόκτηση παιδιών, η ψυχοθεραπεία είναι πολύ βοηθητική. Η ψυχοθεραπεία βοηθάει τους ανθρώπους να επεξεργαστούν τους φόβους τους, να δυναμώσουν, να διεκδικήσουν τη ζωή που ονειρεύτηκαν.

Σε κάθε περίπτωση, οι άνθρωποι χωρίς παιδιά είναι πιο δύσκολο να αντιμετωπίσουν το πέρασμα του χρόνου και να βρουν φίλους. Αυτό συμβαίνει επειδή οι περισσότεροι συνομήλικοί έχουν παιδιά. Αυτό πρακτικά σημαίνει ότι κάνουν παρέα με τους γονείς άλλων παιδιών και επιλέγουν δραστηριότητες για τα παιδιά. Είναι φυσιολογικό κάποιος να θέλει να διαβάσει βιβλία που να αφορά τα παιδιά. Μπορεί να ξοδεύει πολύ χρόνο για να βρει τρόπους να είναι ένας καλός γονέας, αλλά αυτό σημαίνει ότι δεν έχει πολλά θέματα να συζητήσει με τους φίλους του που δεν έχουν παιδιά. Σαν αποτέλεσμα αρχίζει να υπάρχει ένα χάσμα στον τρόπο ζωής. Δεν είναι αδύνατο τα χάσμα αυτό να μικρύνει, αλλά αυτό χρειάζεται επίγνωση και προσοχή.

Κάποιες ψυχολογικές μελέτες δείχνουν ότι οι άνθρωποι που δεν έχουν παιδιά έχουν πιο ευτυχισμένες σχέσεις. Σαφώς, η απόκτηση παιδιών δημιουργεί αρχικά έντονο στρες σε μια σχέση καθώς χρειάζεται οι δύο σύντροφοι να προσαρμοστούν στο νέο τρόπο ζωής και στους νέους ρόλους, του μπαμπά και της μαμάς. Υπάρχουν πλεονεκτήματα και μειονεκτήματα σε κάθε επιλογή. Όλοι μας θέλουμε να νιώθουμε χαρούμενοι, ωστόσο οι επιλογές μας επηρεάζουν τόσο εμάς όσο και τους πάντες γύρω μας.

Αν κάποιος έχει παιδιά, φυσικά και μπορεί να κάνει συζητήσεις με ανθρώπους που δεν έχουν παιδιά. Είναι σημαντικό να βλέπουμε με ευαισθησία τους άλλους και να μην κάνουμε υποθέσεις ότι όσοι δεν έχουν παιδιά είναι δυστυχισμένοι. Δεν είναι προσβολή κάποιος να μην έχει παιδιά. Είναι επιλογή. Οι άνθρωποι που δεν θέλουν να κάνουν παιδιά δεν πρέπει να κάνουν παιδιά. Η απόκτηση παιδιών είναι μια σοβαρή υπόθεση, όπως ακριβώς και το να ζήσει κανείς τη ζωή χωρίς παιδιά που ονειρεύτηκε.

Πώς νιώθουν οι άνθρωποι που δεν έχουν καταφέρει να αποκτήσουν παιδιά;  

Όταν κάποιος δεν έχει παιδιά όχι από επιλογή αλλά λόγω των καταστάσεων, αυτό σημαίνει ότι ήθελε να αποκτήσει παιδιά, αλλά τελικά δεν τα κατάφερε για πολλούς και διαφορετικούς λόγους.

Περίπου 1 στις 5 γυναίκες (19%) δεν έχουν κάνει παιδιά μέχρι το τέλος της αναπαραγωγικής τους ηλικίας, και αυτό είναι ένα θέμα για το οποίο σπάνια γίνονται συζητήσεις. Αν και πολλοί άνθρωποι επιλέγουν να μην κάνουν παιδιά, όσοι δεν έχουν παιδιά όχι από επιλογή, μπορεί να νιώθουν συναισθήματα απομόνωσης και μοναξιάς. Μπορεί να νιώθουν ότι η ζωή τους βρίσκεται σε αναμονή για χρόνια, με αποτέλεσμα να αμφιβάλλουν για το μέλλον.

Για πολλούς ανθρώπους είναι δύσκολο να δεχτούν ότι δεν μπορούν να κάνουν παιδιά. Υπάρχουν πολλά συναισθήματα που προκύπτουν όταν κάποιος δεν μπορεί να αποκτήσει παιδιά ενώ το επιθυμεί, όχι μόνο η ντροπή αλλά και η διάψευση των προσδοκιών για τον εαυτό, την οικογένεια και την κοινωνία. Χρειάζεται πολύ κουράγιο για να παραδεχτεί κάποιος ότι δεν μπορεί να κάνει παιδιά.

Επιπλέον, στην κοινωνία μας υπάρχουν πολλά στερεότυπα του φύλου τα οποία κάνουν κακό στις γυναίκες. Πολλές γυναίκες δέχονται σχόλια για το πότε θα αποκτήσουν παιδί, σχόλια για τη σχέση τους και αν σκέφτονται την υιοθεσία. Όμως μια γυναίκα μπορεί να έχει αντιμετωπίσει πολλές δυσκολίες και πόνο, επειδή δεν μπορεί να αποκτήσει παιδί.

Οι άνθρωποι που δεν έχουν παιδιά όχι από επιλογή ζουν χωρίς παιδιά ενώ βαθιά μέσα τους θέλουν να γίνουν γονείς. Οι άνθρωποι κάθε ηλικίας ή φύλου, μπορεί να μην έχουν παιδιά λόγω πολλών λόγων. Αυτοί οι λόγοι μπορεί να περιλαμβάνουν την υπογονιμότητα, την δυσκολία στη σύλληψη, τις οικονομικές δυσκολίες, το πένθος, τις δυσκολίες στις διαδικασίες υιοθεσίας, την αναμονή μέχρι να υπάρχουν οι κατάλληλες συνθήκες, κάποιο θέμα υγείας και πολλά άλλα.

Για πολλούς, όλα αυτά μπορεί να προκαλούν συναισθήματα απώλειας, πένθους και τραύματος, ειδικά αν δύο άνθρωποι έχουν κάνει μεγάλη προσπάθεια για να γίνουν γονείς. Είτε μετά από μια μακροχρόνια διαδικασία είτε ξαφνικά, όταν κάποιος μαθαίνει ότι δεν μπορεί να αποκτήσει παιδιά είναι σοκαριστικό. Αυτό αλλάζει τον τρόπο με τον οποίο κάνει σχέδια για το μέλλον.

Τα συναισθήματα μπορεί να είναι πολύπλοκα και να οδηγούν σε αμφιβολίες για τον εαυτό και την αξία. Μπορεί ένα άτομο να κατηγορεί τον εαυτό του για τις λάθος επιλογές στο παρελθόν, για τον χρόνο που άφησε να φύγει, ή για πράγματα που έθεσε σε προτεραιότητα.

Όλοι οι άνθρωποι που δεν έχουν παιδιά, είναι σημαντικό να θυμούνται ότι η ζωή τους και τα συναισθήματά τους έχουν αξία. Ο πόνος, ο θυμός, η απώλεια είναι φυσιολογικό κομμάτι στη διαδικασία του της ματαίωσης και του πένθους των ονείρων.

Διαχείριση του πένθους και της απώλειας

Τα βαθιά συναισθήματα απώλειας, πόνου και θλίψης είναι πολύ συχνά όταν κάποιος δεν μπορεί να αποκτήσει παιδιά ενώ το επιθυμεί. Και φυσικά, δεν υπάρχει σωστός ή λάθος τρόπος για να πενθήσει κάποιος για αυτή την απώλεια.

Το πένθος μπορεί να αλλάζει με τον καιρό, αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι θα εξαφανιστεί τελείως. Σε διαφορετικές φάσεις της ζωής ή στιγμές του χρόνου, μπορεί κάποιος να νιώθει πιο έντονα τη λύπη. Για παράδειγμα, τα Χριστούγεννα μπορεί να είναι μια δύσκολη περίοδος αν κάποιος δεν έχει τη δική του οικογένεια ή αν τα υπόλοιπα μέλη της οικογένειας έχουν παιδιά.

Όταν κάποιος κατανοεί τη δυσκολία που αντιμετωπίζει, αυτό είναι το πρώτο βήμα για να ζητήσει υποστήριξη, είτε από τους φίλους είτε από την οικογένεια, είτε από έναν ψυχολόγο ή ψυχοθεραπευτή.

Τα συναισθήματα της ντροπής μπορεί επίσης να παίζουν σημαντικό ρόλο στη διαδικασία του πένθους. Για αυτό το λόγο μερικοί άνθρωποι δεν μπορούν να μιλήσουν ανοιχτά για τις εμπειρίες και τα συναισθήματά τους, από φόβο ότι οι άλλοι θα κρίνουν τις επιλογές τους.

Είναι πολύ σημαντικό να δίνουμε χρόνο και χώρο στον εαυτό μας για να επεξεργαζόμαστε με υγιή τρόπο τα συναισθήματά μας. Η ατομική ψυχοθεραπεία, η ομαδική ψυχοθεραπεία και η ψυχοθεραπεία ζεύγους είναι επιλογές που βοηθούν στην αντιμετώπιση του πένθους.

Ανακαλύπτοντας το νόημα της ζωής πέρα από τα παιδιά

Ίσως το μέλλον πολλών ανθρώπων να μην είναι αυτό που είχαν ονειρευτεί, αλλά χωρίς παιδιά η ζωή έχει νόημα και αξία, όπως και η ζωή με παιδιά.

Το πως ανταποκρίνεται ο κάθε άνθρωπος στην ματαίωση των ονείρων είναι μια προσωπική υπόθεση. Ορισμένοι μπορεί να πέσουν σε κατάθλιψη (κατάθλιψη τεστ) από μια τέτοια συνειδητοποίηση. Για να ξεπεράσουν την ματαίωση, τη μελαγχολία και τον ψυχικό πόνο οι άνθρωποι καλούνται να επαναπροσδιορίσουν τα όνειρά τους και να νοηματοδοτήσουν ξανά τη ζωή τους, δίνοντας έμφαση σε άλλες πλευρές της ζωής και της προσωπικότητάς τους, για να μπορέσουν να αποδεχτούν ότι δεν μπορούν να αποκτήσουν παιδιά.

Αυτό όμως που μπορεί να βοηθήσει τους ανθρώπους σε αυτή τη διαδικασία είναι:

1. Η ψυχοθεραπεία: είναι πολύ σημαντικό να υπάρχει ένα ασφαλές μέρος όπου κάποιος μπορεί να μιλήσει ανοιχτά, να πενθήσει, να επεξεργαστεί τα τραύματά του. Με αυτό τον τρόπο αρχίζει να επουλώνεται.
2. EMDR: μια εξαιρετική ψυχοθεραπευτική τεχνική για την επεξεργασία επώδυνων εμπειριών και ζητημάτων που απασχολούν τον άνθρωπο.

Πώς μπορώ να βοηθήσω έναν φίλο/φίλη μου που δεν έχει παιδιά;

Είναι σημαντικό να είστε εκεί να τον ακούσετε αν θέλει να μιλήσει. Επίσης, να θυμάστε ότι αυτή δεν είναι μια κατάσταση που μπορείτε να διορθώσετε. Καλό είναι να δείχνετε τη συμπόνια σας, και όχι οίκτο. Αν και το πένθος μπορεί να υποχωρεί, αυτό δεν σημαίνει ότι εξαφανίζεται.

Συνήθως, οι περισσότεροι άνθρωποι έχουμε την τάση να θέλουμε να διορθώσουμε την κατάσταση, να μιλάμε για υπέροχες ιστορίες ανθρώπων που τα κατάφεραν και ξεπέρασαν τις δυσκολίες, χωρίς να κατανοούμε ότι αυτό που βιώνει ο καθένας είναι κάτι διαφορετικό. Πολλές φορές θέλουμε να προσφέρουμε συμβουλές χωρίς να κατανοούμε την μάχη που δίνει κάποιος μέσα του.