DBR και ψυχικό τραύμα – Τραυματοθεραπεία (Deep Brain Reorienting)

DBR - ψυχικό τραύμα (Deep Brain Reorienting)

Το DBR σημαίνει στα ελληνικά "επαναπροσανατολισμός του βαθύ εγκεφάλου" (Deep Brain Reorienting) και είναι ένα ψυχοθεραπευτικό μοντέλο τραυματοθεραπείας που αναπτύχθηκε από τον Frank Corrigan. Το DBR βασίζεται στην κατανόηση της λειτουργίας του μεσεγκεφάλου και σκοπός του είναι αντιμετωπίσει τη νευρο-φυσιολογική ρίζα του τραύματος. Αρχικά το Deep Brain Reorienting αναπτύχθηκε κυρίως για την αντιμετώπιση σοκ που αφορούσαν το δεσμό προσκόλλησης, αλλά πλέον εφαρμόζεται και στην επεξεργασία άλλων ανεπίλυτων τραυματικών εμπειριών.

Τι είναι το DBR - Deep Brain Reorienting

Καθώς τα όρια των νευροεπιστημών επεκτείνονται, νέες μέθοδοι και θεραπευτικά εργαλεία γίνονται διαθέσιμα για την θεραπεία των ψυχικών τραυμάτων. Η νευροβιολογία ρίχνει φως στα σωματικά συμπτώματα των ψυχικών τραυμάτων και αναδεικνύει τη σημασία του σώματος στην θεραπεία του τραύματος. Και όσο καλύτερα γνωρίζουμε τη δομή και τη λειτουργία του εγκεφάλου τόσο καλύτερα μπορούμε να αντιμετωπίσουμε τα ψυχικά τραύματα και τα ψυχοσωματικά συμπτώματα που το συνοδεύουν.

Όταν ένας άνθρωπος βιώνει ένα τραύμα, το σώμα καταγράφει τάχιστα μια αρχική αντίδραση σοκ από την απειλή της εμπειρίας. Αυτό το σοκ αποθηκεύεται στο σώμα (πχ κεφάλι, πρόσωπο, μάτια, αυχένα) και αν δεν γίνει μια αποτελεσματική επεξεργασία, θα συνεχίσει να εμφανίζεται μέσω ανεξήγητων ψυχοσωματικών συμπτωμάτων και αδυναμίας του ατόμου να επεξεργαστεί πλήρως τα συναισθήματα της τραυματικής μνήμης.

Ενώ στην κλασική ψυχοθεραπεία οι θεραπευόμενοι συζητούν για τα τραυματικά γεγονότα και τις επιδράσεις τους, το DBR λειτουργεί μη λεκτικά καθώς εμπλέκει τον μέσο εγκέφαλο και αναζητά την προέλευση των αντιδράσεων του σώματος στο τραυματικό γεγονός. Βλέπετε, οι (ασυνείδητες) σωματικές αντιδράσεις προηγούνται πολύ πριν (συνειδητά) πούμε την ιστορία μας.

Επίσης, στη DBR τραυματοθεραπεία δεν έχουν μεγάλη σημασία οι συνειδητές αναμνήσεις, οι περιγραφές του αρχικού γεγονότος και η αναβίωση του τραύματος. Ο κύριος στόχος είναι οι αποθηκευμένες πληροφορίες του νευρικού συστήματος (πχ του στελέχους του εγκεφάλου) που αφορούν το τραύμα, να αναγνωρίσουμε το σοκ που νιώσαμε και μας κρατά ψυχικά κολλημένους.

Το DBR δεν είναι κατάλληλο για όλους και μπορεί να μην λειτουργεί για όλους.

Πως γίνεται το DBR

Το DBR πρακτικά στοχεύει στη συγκεκριμένη σειρά των νευροφυσιολογικών αντιδράσεων που θεωρείται ότι ενεργοποιούνται ως αντίδραση στο βίωμα ενός ψυχικού τραύματος. Η θεραπεία DBR είναι κυρίως μη λεκτική και εστιάζει στην αντίδραση του σώματος στο τραύμα, σε επίπεδο φυσιολογίας.

Ο θεραπευτής βοηθάει το θεραπευόμενο να παραμείνει γειωμένος στο παρόν, ενώ εστιάζεται είτε (α) στο σώμα, στα συναισθήματα και στις σωματικές αντιδράσεις που συνδέονται με το τραύμα, δηλαδή τη μυϊκή ένταση που υπάρχει εγκλωβισμένη στους μύες (ιδίως της κεφαλής, προσώπου, ματιών, αυχένα), ή είτε (β) στο ερέθισμα που προκαλεί στο σήμερα τα σωματικά ή ψυχικά συμπτώματα.

Ο ψυχοθεραπευτής καθοδηγεί τον θεραπευόμενο ώστε να μένει συγκεντρωμένος στο παρόν κατά τη διαδικασία, και φροντίζει να παραμένει μέσα στο παράθυρο αντοχής του, ώστε το μυαλό να μην παρασυρθεί από συναισθήματα και να μην "παγώσει", ερχόμενος σε επαφή με τα δύσκολα αποθηκευμένα συναισθήματα ή μνήμες. Ο ψυχοθεραπευτής πρέπει να είναι έμπειρος και άρτια καταρτισμένος ώστε να μπορεί να υποστηρίξει τον θεραπευόμενο. Μόνο έτσι, θα μπορέσει να αντιμετωπίσει τα πολύπλοκα, έντονα και πολλές φορές αντικρουόμενα συναισθήματα. Είναι σημαντικό να έχουμε στο μυαλό μας ότι οι θεραπευόμενοι μπορεί να επεξεργάζονται αυτά τα συναισθήματα για πρώτη φορά στη ζωή τους και το DBR πρέπει να γίνεται με ένα ρυθμό που είναι άνετος για τον θεραπευόμενο.

Πόσο διαρκεί μια συνεδρία DBR

Η θεραπεία Deep Brain Reorienting (DBR) συνήθως περιλαμβάνει οκτώ συνεδρίες, μία κάθε εβδομάδα, με διάρκεια 90 λεπτά τη φορά. Ωστόσο, ο αριθμός των συνεδριών που απαιτούνται για τη θεραπεία μπορεί να ποικίλλει ανάλογα με την σοβαρότητα του τραύματος και την ανταπόκριση του ατόμου στη θεραπεία.

Νευρικό σύστημα, τραύμα και αποθήκευση σωματικών αντιδράσεων

Οι τραυματικές εμπειρίες μπορούν να οδηγήσουν σε διάφορα ψυχικά προβλήματα, ακόμα και στην ανάπτυξη διαταραχής μετατραυματικού στρες (PTSD), που χαρακτηρίζεται από αναδρομές, εφιάλτες, και προσπάθειες αποφυγής ερεθισμάτων και καταστάσεων που συνδέονται με φοβικές αντιδράσεις. Στις πιο σύνθετες μορφές PTSD μπορεί να υπάρχει αποπραγματοποίηση και αποπροσωποποίηση, καθώς ο εγκέφαλος προσπαθεί να αποφύγει να κατακλυστεί ο ψυχισμός από σοκ, τρόμο, φρίκη, φοβικές αντιδράσεις, οργή, θλίψη ή ντροπή.

Η συμμετοχή του νευρικού συστήματος και των σωματικών παραμέτρων στις τραυματικές εμπειρίες αναγνωρίζεται όλο και περισσότερο τα τελευταία χρόνια. Η επίλυση ενός τραύματος περιλαμβάνει θαλαμοφλοιώδεις διαδικασίες, οι οποίες ενώνουν τη μνήμη, τις σπλαχνικές αισθήσεις, τις σκέψεις, τα συναισθήματα και άλλα στοιχεία μιας τραυματικής εμπειρίας.  Δεν μπορούμε να κατανοήσουμε πλήρως το τραύμα καθώς οι τραυματικές αναμνήσεις δεν είναι πλήρως προσβάσιμες από την συνειδητή, λεκτική ανάκληση. Η κλινική σημασία της επεξεργασίας όλων αυτών των στοιχείων και των σωματικών συμπτωμάτων είναι πολύ σημαντική. Με άλλα λόγια, αν δεν δώσουμε σημασία στα σωματικά συμπτώματα ίσως να μην μπορεί να επουλωθεί πλήρως ένα τραύμα. Αυτό κάνει το DBR μια ιδιαίτερη ψυχοθεραπευτική τεχνική συγκριτικά με άλλες ψυχοθεραπευτικές μεθόδους οι οποίες βασίζονται στη συζήτηση.

Ποιες δομές του εγκεφάλου συμβάλλουν στην επεξεργασία των τραυμάτων; 

Ο προμετωπιαίος φλοιός υπό φυσιολογικές συνθήκες θεωρητικώς αξιολογεί τα ερεθίσματα από το περιβάλλον και αυτό μας βοηθά να σχεδιάσουμε και να οργανώσουμε τις δράσεις μας. Ωστόσο, άλλες δομές του εγκεφάλου όπως η αμυγδαλή και ο ιππόκαμπος ενεργοποιούνται αντανακλαστικά όταν μια απειλή εντοπίζεται, και μας ωθούν σε αυτόματες αντιδράσεις που δεν μπορούμε να ελέγξουμε συνειδητά. Ο στόχος αυτού του μηχανισμού είναι μια ταχεία ενεργοποίηση ενός πλήθους αμυντικών μηχανισμών (fight ή flight) που θα φροντίσουν για την σωματική μας ακεραιότητα.

Το άνω διδύμιο και οι αλληλεπιδράσεις του επίσης παίζουν κύριο ρόλο στην επεξεργασία ενός ψυχικού τραύματος. Τα επιφανειακά στρώματα του άνω διδυμίου αλληλεπιδρούν με ένα τμήμα του θαλάμου. Αυτή η αλληλεπίδραση δημιουργεί ένα γρήγορο μονοπάτι και ανιχνεύει οποιαδήποτε οπτική απειλή (όπως ένα θυμωμένο πρόσωπο ή ένα φίδι). Τα ενδιάμεσα στρώματα του άνω διδυμίου εμπλέκονται στην αντίληψη ακουστικών και σωματοαισθητηριακών ερεθισμάτων. Τα βαθιά στρώματα του εγκεφάλου βοηθούν στην προετοιμασία κατά της απειλής και εμπλέκονται στο μυϊκό τόνο του μετώπου, του αυχένα και των ματιών.

Η αντίληψη του κινδύνου κάνει ένα άτομο να είναι προετοιμασμένο να αντιδράσει. Πριν την αντίδραση, υπάρχει ένα μοτίβο στις κινήσεις, αυτό μπορεί να συμβεί ακόμη και πριν από κάθε αντίδραση. Αυτές οι κινήσεις είναι το σοκ που νιώθει κάποιος πριν τα συναισθήματα σε ένα τραυματικό γεγονός. Το σοκ συμβαίνει πριν την ενεργοποίηση των αμυντικών μηχανισμών και είναι δύσκολο κάποιος να το ξεχωρίσει. Μπορεί να είναι με τη μορφή κάποια σωματικής αίσθησης (π.χ. πεταλούδες στο στομάχι, πόνος στο στήθος, κόμπος στο λαιμό, σφίξιμο) και συνήθως είναι μια μοναδική αντίδραση για κάθε άνθρωπο. Ο ψυχοθεραπευτής πρέπει να έχει τις γνώσεις και τις δεξιότητες να αναγνωρίσει όλα αυτά τα σημάδια. Στο DBR είναι πολύ σημαντικές αυτές οι ενδείξεις. Σκοπός του είναι να μην νιώθει ο θεραπευόμενος έντονα συναισθήματα και σημάδια αποσύνδεσης.

Να κάνω EMDR ή DBR;

Το EMDR (Eye Movement Desensitization and Reprocessing) είναι μία εξαιρετική μέθοδος τραυματοθεραπείας, που και αυτή οδηγεί σε νευροφυσιολογικές αλλαγές στον εγκέφαλο. Το EMDR ενεργοποιεί τις εγγενείς θεραπευτικές δύναμεις του εγκεφάλου και επιτρέπει τη συνειδητή επεξεργασία όλων των αποθηκευμένων πληροφοριών, ώστε να ελευθερωθεί ο θεραπευόμενος από ένα ψυχολογικό τραύμα σε λίγες συνεδρίες.

Το EMDR είναι πολύ πιο αποτελεσματικό από το DBR, έχει βαθύτερα και πιο ουσιαστικά αποτελέσματα.