ΔΕΠΥ στα παιδιά – Τι είναι ΔΕΠΥ;

ΔΕΠΥ στα παιδιά

Τα συμπτώματα της ΔΕΠΥ στα παιδιά συνήθως περιλαμβάνουν δυσκολίες στη συγκέντρωση, στις κοινωνικές σχέσεις, την υπερκινητικότητα. Κάποιες φορές τα παιδιά με ΔΕΠΥ (Διαταραχή Ελλειμματικής Προσοχής-Υπερκινητικότητας) μπορεί να μένουν πίσω στο σχολείο ή να αντιμετωπίζουν δυσκολίες στην αλληλεπίδραση με τους συμμαθητές τους και τους συνομηλίκούς τους, πράγμα που μπορεί να οδηγήσει σε πολλά ψυχολογικά προβλήματα.

Τι είναι η ΔΕΠΥ;

Η ΔΕΠΥ είναι μια νευροαναπτυξιακή διαταραχή που επηρεάζει τον τρόπο με τον οποίο τα παιδιά μαθαίνουν, αλληλεπιδρούν με τους άλλους και λειτουργούν στην καθημερινότητά τους. Τα συμπτώματα της ΔΕΠΥ είναι συνήθως πιο εμφανή στα παιδιά, παρά στους ενήλικες, και γίνονται αντιληπτά πολύ συχνά στο σχολείο για πρώτη φορά από τους δασκάλους, καθώς τα παιδιά αντιμετωπίζουν διάφορες δυσκολίες.

Υπάρχουν τρεις τύποι ΔΕΠΥ:

• Τύπος απροσεξίας: απόσπαση της προσοχής, δυσκολία στη συγκέντρωση.
• Τύπος υπερκινητικότητας/παρορμητικότητας: υπερκινητικότητα και παρορμητικές συμπεριφορές, ανησυχία, ταραχή.
• Μικτός τύπος: συμπτώματα απροσεξίας και υπερκινητικότητας.

Συμπτώματα ΔΕΠΥ στα παιδιά

Τα συμπτώματα της ΔΕΠΥ στα παιδιά ποικίλουν ανάλογα με την ηλικία, το φύλο, το περιβάλλον και άλλους παράγοντες. Μερικά παιδιά δεν μπορούν να συγκεντρωθούν, ενώ άλλα έχουν εκρήξεις θυμού ή επιθετικότητας. Επίσης, τα παιδιά με ΔΕΠΥ μπορεί να κάνουν μικρές κινήσεις για να διατηρούν την ισορροπία τους. Δεν είναι λίγες οι περιπτώσεις των παιδιών με ΔΕΠΥ που μιμούνται τις συμπεριφορές των συμμαθητών τους σε μια προσπάθεια να ταιριάξουν με τους άλλους.

Κοινά συμπτώματα της ΔΕΠΥ στα παιδιά περιλαμβάνουν:

Τύπος απροσεξίας:

• Διάσπαση προσοχής
• Δυσκολία στη συγκέντρωση σε εργασίες
• Ένα παιδί ξεχνάει εύκολα
• Αποφυγή εργασιών για τις οποίες δεν υπάρχει ενδιαφέρον
• Κακή διαχείριση του χρόνου
• Δυσκολία στην οργάνωση

Τύπος υπερκινητικότητας/παρορμητικότητας:

• Ανησυχία
• Πολυλογία
• Υπερκινητικότητα
• Δυσκολία να περιμένει το παιδί τη σειρά

Το να υποθέτουμε αυτόματα ότι κάθε υπερδραστήριο παιδί έχει ΔΕΠΥ δεν είναι ρεαλιστικό. Η κύρια διαφορά ανάμεσα στη ΔΕΠΥ και στην φυσιολογική αναπτυξιακή συμπεριφορά είναι αν τα συμπτώματα όπως η υπερκινητικότητα, η απροσεξία, η παρορμητικότητα επηρεάζουν την καθημερινότητα. Αυτά τα συμπτώματα πρέπει να επηρεάζουν πολλές πτυχές και να συνυπάρχουν με δυσκολίες στο σχολείο, στις φιλίες.

Σημάδια ΔΕΠΥ στα παιδιά

Η ΔΕΠΥ στα μικρά παιδιά δεν είναι πάντα εμφανής και το προφίλ ενός παιδιού με ΔΕΠΥ μπορεί να ποικίλει. Πολλά παιδιά είναι δραστήρια, παρορμητικά, και απρόσεκτα. Τα περισσότερα έχουν μικρό εύρος προσοχής, ενώ η ενέργειά τους είναι αστείρευτη. Κάποια από τα κύρια σημάδια της ΔΕΠΥ περιλαμβάνουν την διάσπαση προσοχής, την αποφυγή εργασιών που χρειάζονται συγκέντρωση, το να ξεχνάει ένα παιδί εύκολα, να χάνει τα πράγματά του, να διακόπτει τους άλλους.

Σημάδια του τύπου απροσεξίας της ΔΕΠΥ

Οι περισσότεροι άνθρωποι παρατηρούν την υπερκινητικότητα στα παιδιά. Ωστόσο, τα συμπτώματα του τύπου απροσεξίας είναι εξίσου σημαντικά. Τα μικρά παιδιά με τον τύπο απροσεξίας της ΔΕΠΥ ίσως να έχουν φτωχή συγκέντρωση για δραστηριότητες στο σχολείο και στο σπίτι.

Κάποια κοινά σημάδια του τύπου απροσεξίας της ΔΕΠΥ περιλαμβάνουν:

• Μικρά ή απρόσεκτα λάθη στο σχολείο
• Το παιδί χάνει συχνά τα πράγματά του
• Έχει ένα πολύ μικρό εύρος προσοχής
• Δυσκολία στην οργάνωση και στις προτεραιότητες
• Η προσοχή του αποσπάται εύκολα

Σημάδια του τύπου υπερκινητικότητας/παρορμητικότητας της ΔΕΠΥ

Τα παιδιά με αυτό τον τύπο της ΔΕΠΥ είναι γενικά νευρικά και συνεχώς είναι σε κίνηση. Είναι υπερκινητικά και συχνά μιλούν περισσότερα από τους συμμαθητές τους. Μπορεί να έχουν μια μειωμένη αίσθηση του κινδύνου και να έχουν ριψοκίνδυνες συμπεριφορές για την ηλικία τους.

Συχνά σημάδια του τύπου υπερκινητικότητας/παρορμητικότητας περιλαμβάνουν υπερκινητικότητα, παρορμητικές αντιδράσεις, πολυλογία, δυσκολία στη συγκέντρωση, συνεχή κίνηση ή νευρικότητα.

Η ΔΕΠΥ στα αγόρια και στα κορίτσια

Τα στοιχεία δείχνουν ότι η διάγνωση της ΔΕΠΥ είναι πιο συχνή στα αγόρια από ότι στα κορίτσια. Η διαφορά αυτή οφείλεται στο γεγονός ότι τα συμπτώματα εμφανίζονται διαφορετικά στα δύο φύλα.

ΔΕΠΥ στα κορίτσια

Τα συμπτώματα της ΔΕΠΥ στα κορίτσια είναι τυπικά τα συμπτώματα της απροσεξίας. Όπως συμβαίνει και με τα αγόρια, αυτά τα συμπτώματα μπορεί να περιλαμβάνει τα απρόσεκτα λάθη, την έλλειψη οργάνωσης και το να ξεχνούν εύκολα. Ωστόσο, άλλα συμπτώματα μπορεί να περιλαμβάνει την ονειροπόληση, την συναισθηματική ευαισθησία, την ντροπαλότητα, και τη δυσκολία στην επεξεργασία των πληροφοριών. Μερικά κορίτσια επίσης, μπορεί να είναι υπερκινητικά.

ΔΕΠΥ στα αγόρια

Κάποια από τα σημάδια της ΔΕΠΥ στα αγόρια περιλαμβάνουν τα επίμονα και χρόνια θέματα υπερκινητικότητας. Αυτά τα συμπτώματα μπορεί να συμβαίνουν σε διάφορες τοποθεσίες όπως στο σχολείο ή στο σπίτι, ή στις σχέσεις. Επίσης, επηρεάζουν τον τρόπο με τον οποίο ασχολούνται με την σωματική άσκηση και τα αθλήματα.

Ποιες είναι οι αιτίες της ΔΕΠΥ στα παιδιά;

Οι ακριβείς αιτίες της ΔΕΠΥ παραμένουν άγνωστες. Ωστόσο, υπάρχουν κάποιοι παράγοντες κινδύνου που μπορεί να αυξάνουν την πιθανότητα εμφάνισης της διαταραχής. Η μέση ηλικία έναρξης της ΔΕΠΥ είναι γύρω στα 12, αλλά πολλά παιδιά εμφανίζουν συμπτώματα ήδη από την νηπιακή ηλικία.

Οι πιθανές αιτίες της ΔΕΠΥ στα παιδιά περιλαμβάνουν:

• Διαφορές στον εγκέφαλο: οι μελέτες δείχνουν ότι τα παιδιά με ΔΕΠΥ έχουν μειωμένο όγκο φαιάς και λευκής ουσίας. Επίσης, υπάρχουν διαφορές στην ενεργοποίηση του εγκεφάλου στις διάφορες δραστηριότητες.
• Ανισορροπίες στους νευροδιαβιβαστές: η ΔΕΠΥ μπορεί να συνυπάρχει με τα χαμηλά επίπεδα ντοπαμίνης και νορεπινεφρίνης.
• Χαμηλό βάρος γέννησης: κάποια στοιχεία δείχνουν ότι υπάρχει μια συσχέτιση ανάμεσα στο χαμηλό βάρος γέννησης και στη διάγνωση της ΔΕΠΥ.
• Έκθεση σε τοξίνες στη διάρκεια της εγκυμοσύνης: αν και τα στοιχεία είναι περιορισμένα, κάποιες μελέτες δείχνουν ότι η προγεννητική έκθεση στη νικοτίνη ή στο αλκοόλ μπορεί να αυξάνει την πιθανότητα εμφάνισης ΔΕΠΥ στα παιδιά.

Ποιες είναι οι θετικές πτυχές της ΔΕΠΥ για τα παιδιά;

Η διάγνωση της ΔΕΠΥ δεν σημαίνει αυτόματα ότι ένα παιδί θα έχει μια κακή ζωή με δυσκολίες. Τα παιδιά με ΔΕΠΥ έχουν πολλά θετικά χαρακτηριστικά και πολλές ικανότητες. Είναι πολύ δημιουργικά, αυθόρμητα, έχουν ενσυναίσθηση. Για αυτό οι γονείς πρέπει να ενθαρρύνουν τα παιδιά να εξερευνούν τον εαυτό τους.

1. Δημιουργικότητα

Τα παιδιά με ΔΕΠΥ είναι πολύ δημιουργικά, λόγω της ικανότητάς τους να βλέπουν τα πράγματα από διαφορετική οπτική. Οι γονείς πρέπει να επιτρέπουν στα παιδιά να εξερευνούν τη δημιουργικότητά τους, να δοκιμάζουν να ζωγραφίζουν, να παίζουν μουσική, να γράφουν. Οι δραστηριότητες που προάγουν την αυτοέκφραση προσφέρουν την ευκαιρία απελευθέρωσης της ενέργειας και την ενίσχυση της συγκέντρωσης και της παραγωγικότητας.

2. Αυθορμητισμός

Τα παιδιά με ΔΕΠΥ απολαμβάνουν τις αυθόρμητες κινήσεις στην καθημερινότητα. Είναι γενικά πιο ανοιχτά στις νέες εμπειρίες. Αυτός ο αυθορμητισμός βοηθά στο να νιώθουν ικανοποίηση από τη ζωή τους.

3. Φιλοδοξία και υψηλά επίπεδα ενέργειας

Πολλά παιδιά με ΔΕΠΥ έχουν ανεξάντλητη ενέργεια, έτσι έχουν ευκαιρίες να εκφράζουν και να εκμεταλλεύονται αυτή την ενέργεια. Οι γονείς μπορούν να ενθαρρύνουν τα παιδιά τους να κάνουν δραστηριότητες που βρίσκουν ενδιαφέρουσες, είτε πρόκειται για αθλήματα, για τέχνες, είτε για εθελοντική εργασία. Όταν τα παιδιά κάνουν δραστηριότητες που απολαμβάνουν μπορούν να απελευθερώνουν την επιπλέον ενέργεια.

4. Συμπόνια και ενσυναίσθηση

Τα παιδιά με ΔΕΠΥ κατανοούν πως τα συναισθήματα επηρεάζουν την ζωή. Λόγω της προσωπικής τους εμπειρίας, αυτά τα παιδιά μπορούν να κατανοήσουν τους άλλους και να τους προσφέρουν υποστήριξη. Έχουν συμπόνια και είναι ανοιχτά να γνωρίζουν νέους ανθρώπους παρά παιδιά της ηλικίας τους.

5. Καινοτόμες δεξιότητες επίλυσης των προβλημάτων

Τα παιδιά με ΔΕΠΥ είναι δημιουργικά,  και γενικά μοναδικά. Ξεχωρίζουν για τις καινοτόμες ιδέες τους και αφιερώνουν χρόνο και ενέργεια για το πάθος και τους στόχους τους. Αυτή η αποφασιστικότητα έχει θετική επίδραση στην ακαδημαϊκή και στην προσωπική τους ζωή.

6. Ευελιξία

Πολλές φορές τα παιδιά με ΔΕΠΥ μπορεί να θέλουν να κάνουν κάποια πράγματα με το δικό τους τρόπο, πράγμα που προκαλεί θέματα στις εκτελεστικές λειτουργίες.

Ωστόσο, λόγω της δημιουργικότητας και τις ικανότητες επίλυσης των προβλημάτων που διαθέτουν κάποια παιδιά με ΔΕΠΥ, είναι πιο ευέλικτα από τους συμμαθητές τους. Για παράδειγμα, θα κάνουν ότι μπορούν για να ολοκληρώσουν μια εργασία όταν νιώθουν αποφασισμένα.

Διάγνωση της ΔΕΠΥ στα παιδιά

Για να γίνει η διάγνωση της ΔΕΠΥ είναι ανάγκη να αποκλειστούν άλλες πιθανές αιτίες που προκαλούν τα συμπτώματα, όπως οι διαταραχές στη συμπεριφορά, το άγχος ή η κατάθλιψη.

Επειδή τα συμπτώματα μπορεί να διαφέρουν πολύ στα παιδιά, αρχικά οι γονείς και οι δάσκαλοι κάνουν μια συζήτηση για τη συμπεριφορά του παιδιού.

Τα διαγνωστικά κριτήρια για τη διάγνωση της ΔΕΠΥ στα παιδιά περιλαμβάνουν:

• Τα συμπτώματα να επιμένουν για τουλάχιστον έξι μήνες
• Τα συμπτώματα να παρεμβαίνουν στην καθημερινότητα
• Να υπάρχουν τουλάχιστον έξι συμπτώματα του τύπου απροσεξίας
• Να υπάρχουν τουλάχιστον έξι συμπτώματα του τύπου υπερκινητικότητας/παρορμητικότητας
• Τα συμπτώματα να επηρεάζουν την κοινωνική και την ακαδημαϊκή ζωή του παιδιού

Η αξιολόγηση της ΔΕΠΥ περιλαμβάνει την παρατήρηση των ικανοτήτων στην καθημερινότητα των παιδιών όπως η μάθηση, η μνήμη, η γνωστική λειτουργία, οι εκτελεστικές λειτουργίες, η αντίληψη, οι κοινωνικές δεξιότητες, η λεκτική και η μη λεκτική επικοινωνία.

Η ΔΕΠΥ μπορεί να συνυπάρχει με άλλες καταστάσεις όπως για παράδειγμα οι μαθησιακές δυσκολίες, οι καθυστερήσεις στην ομιλία, οι διαταραχές στο φάσμα του αυτισμού, τη διαταραχή αισθητηριακής επεξεργασίας.

1. Αξιολόγηση της ΔΕΠΥ στα παιδιά

Τα διαγνωστικά κριτήρια είναι το κλειδί για την διάγνωση της ΔΕΠΥ και είναι πολύ σημαντικά.

• Συνέντευξη: ο παιδοψυχίατρος κάνει μια εκτενή συζήτηση με τους γονείς και το παιδί για την οικογένεια και το ιστορικό ανάπτυξης, τα συμπτώματα ή τις ανησυχίες. Στη διάρκεια της συνέντευξης , οι γονείς θα μιλήσουν για τα συμπτώματα, πότε τα παρατήρησαν πρώτη φορά, και αν αφορούν μια πτυχή ή περισσότερες στη ζωή του παιδιού. Επίσης, θα εξηγήσουν τα βήματα που έχουν κάνει για να διορθώσουν τα συμπτώματα και τις συμπεριφορές του παιδιού. Συνήθως η συνέντευξη διαρκεί 2-3 ώρες.
• Κλίμακα αξιολόγησης: το παιδί, οι γονείς, οι δάσκαλοι, οι φροντιστές θα απαντήσουν σε ένα ερωτηματολόγιο για την αξιολόγηση των συμπτωμάτων σε διάφορους τομείς.
• Κλινική εξέταση: κάποιες φορές τα συμπτώματα που μοιάζουν με αυτά της ΔΕΠΥ μπορεί να είναι αποτέλεσμα κάποιων προβλημάτων στον θυρεοειδή. Η κλινική εξέταση, που μπορεί να περιλαμβάνει εργαστηριακές εξετάσεις, είναι αναγκαία για τον αποκλεισμό άλλων καταστάσεων. Στη διάρκεια της εξέτασης, ο γιατρός παρατηρεί την ιδιοσυγκρασία, την συμπεριφορά και την ψυχική κατάσταση του παιδιού.
• Ψυχολογική αξιολόγηση: κάποιες ψυχικές διαταραχές όπως η κατάθλιψη, η διαταραχή γενικευμένου άγχους, η ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή, η εναντιωματική προκλητική διαταραχή, συχνά συνυπάρχουν με την ΔΕΠΥ. Όταν ένα παιδί εμφανίζει συμπτώματα από αυτές τις καταστάσεις, τότε είναι ανάγκη να γίνει η αξιολόγηση από έναν παιδοψυχίατρο.

Πολλά παιδιά με ΔΕΠΥ έχουν μαθησιακές δυσκολίες. Για αυτό και υπάρχουν πολλά τεστ για την αξιολόγηση των δυσκολιών αυτών.

2. Αξιολόγηση της ακαδημαϊκής απόδοσης

Περίπου το 45% των παιδιών με ΔΕΠΥ έχουν μία ή περισσότερες μαθησιακές δυσκολίες. Είναι σημαντικό να αξιολογείται η ακαδημαϊκή πρόοδος του παιδιού. Η αξιολόγηση αυτή μπορεί να γίνει από έναν ψυχολόγο.

3. Αξιολόγηση της λειτουργικότητας

Ένας εργοθεραπευτής μπορεί να αξιολογήσει την λειτουργικότητα του παιδιού, όπως την επεξεργασία των αισθητηριακών ερεθισμάτων, τον συντονισμό των κινήσεων, την ισορροπία, την συναισθηματική επίγνωση, την οργάνωση και το σχεδιασμό, το γραφικό χαρακτήρα και τις δεξιότητες της καθημερινότητας (όπως το δέσιμο των παπουτσιών). Η εργοθεραπεία δίνει πολύτιμες πληροφορίες για τις αδυναμίες και τις δυσκολίες ενός παιδιού με ΔΕΠΥ.

4. Αξιολόγηση της ομιλίας/γλώσσας

Πολλά παιδιά με ΔΕΠΥ έχουν καθυστέρηση στην ομιλία. Αν ένα παιδί είναι πολύ πίσω στην ανάπτυξη της ομιλίας και της επικοινωνίας, σε σύγκριση με τα αναπτυξιακά ορόσημα, τότε η αξιολόγηση της ομιλίας είναι απαραίτητη.

Αντιμετώπιση των συμπτωμάτων της ΔΕΠΥ στα παιδιά

Η αντιμετώπιση των συμπτωμάτων της ΔΕΠΥ στα παιδιά περιλαμβάνει πολλές θεραπευτικές παρεμβάσεις. Η ψυχοθεραπεία βοηθά τα παιδιά να μάθουν να διαχειρίζονται τα συμπτώματα με υγιείς τρόπους ενώ οι γονείς τους παρέχουν υποστήριξη.

1. Φαρμακευτική αγωγή για την ΔΕΠΥ στα παιδιά

Η φαρμακευτική αγωγή μπορεί να προσφέρει  ανακούφιση των συμπτωμάτων. Ωστόσο, οι γονείς πρέπει να γνωρίζουν όλους τους κινδύνους και τα οφέλη της φαρμακευτικής αγωγής.

Υπάρχουν διεγερτικά και μη διεγερτικά φάρμακα διαθέσιμα για την ΔΕΠΥ, ανάλογα με την ηλικία, τα συμπτώματα και τις ανάγκες του κάθε παιδιού. Τα διεγερτικά είναι η θεραπεία πρώτης γραμμής για την ΔΕΠΥ, αλλά δεν έχουν όφελος όλα τα παιδιά από αυτά.

2. Ψυχοθεραπεία για την ΔΕΠΥ στα παιδιά

Η ψυχοθεραπεία βοηθά τα παιδιά να επικοινωνούν καλύτερα για τις ανάγκες και τα συναισθήματά τους. Ωστόσο, είναι πολύ σημαντικό να κάνουν και οι γονείς ψυχοθεραπεία, για να μπορούν να διαχειριστούν τα συμπτώματα των παιδιών τους.

Η οικογενειακή ψυχοθεραπεία βοηθά όλα τα μέλη της οικογένειας να εκφράζουν τις ανάγκες και τα συναισθήματά τους και να τηρούν τις ίδιες στρατηγικές.

Πώς μπορείτε ως γονείς να βοηθήσετε το παιδί σας;

Είναι πολύ σημαντικό να υπάρχει ένα ασφαλές και ζεστό περιβάλλον για ένα παιδί με ΔΕΠΥ. Τα παιδιά έχουν πολλές ανάγκες, και ειδικά τα παιδιά με ΔΕΠΥ έχουν ανάγκη την κατανόηση και την αποδοχή από τους γονείς και τους φροντιστές τους. Οι γονείς είναι ανάγκη να δείχνουν την αγάπη τους στο παιδί ώστε να είναι καλά.

Για αυτό είναι ουσιαστικό οι γονείς να τηρούν τους εξής κανόνες:

• Να διατηρούν μια ρουτίνα: η ρουτίνα δημιουργεί μια αίσθηση συνέχειας, και τα παιδιά με ΔΕΠΥ νιώθουν καλά όταν γνωρίζουν τι να περιμένουν.
• Να επιτρέπουν την κίνηση: τα παιδιά νιώθουν άνετα με την κίνηση, για αυτό είναι σημαντικό οι γονείς να τους επιτρέπουν να κάνουν κινήσεις με το σώμα τους όταν αυτό είναι δυνατό.
• Να ενθαρρύνουν την χαλάρωση: οι γονείς μπορούν να μάθουν στα παιδιά τεχνικές ενσυνειδητότητας όπως οι βαθιές αναπνοές. Αυτές οι δεξιότητες θα τα βοηθήσουν να διαχειριστούν τα συναισθήματα τους και να αντιμετωπίζουν το στρες.
• Να σπάνε τις εργασίες σε μικρότερα κομμάτια: οι γονείς πρέπει να σπάνε τις εργασίες σε μικρότερα, διαχειρίσιμα βήματα. Επίσης, είναι σημαντικό να γιορτάζουν κάθε επιτυχία του παιδιού.
• Να φροντίζουν τον εαυτό τους: είναι ουσιαστικό οι γονείς να φροντίζουν τον εαυτό τους και τις ανάγκες τους. Η φροντίδα ενός παιδιού είναι πολύ πιο δύσκολη όταν οι γονείς δεν έχουν αποθέματα ενέργειας.
• Να θέτουν ξεκάθαρες προσδοκίες: οι γονείς πρέπει να θέτουν ξεκάθαρα όρια και προσδοκίες, ώστε το παιδί να γνωρίζει τις συνέπειες για τις πράξεις του. Οι ανάρμοστες συμπεριφορές δεν θα είναι αποδεκτές.
• Να ενθαρρύνουν τις υγιείς αλλαγές στον τρόπο ζωής: κάθε παιδί είναι ανάγκη να ακολουθεί μια ρουτίνα ύπνου, να τρώει υγιεινά, και να κάνει άσκηση. Αυτά τα εργαλεία είναι απαραίτητα για την συναισθηματική, την ψυχική και την σωματική υγεία.
• Να ενθαρρύνουν τα παιδιά να συναντούν τους φίλους τους: η κοινωνικοποίηση βοηθά τα παιδιά να ενισχύουν την αυτοεκτίμησή τους.