ΔΕΠΥ, το μέλλον της έρευνας και της θεραπείας

ΔΕΠΥ, το μέλλον της έρευνας και της θεραπείας

Η διαταραχή ελλειμματικής προσοχής - υπερκινητικότητας (ΔΕΠΥ) είναι μια πολύ συχνή κατάσταση που επηρεάζει το 5% των παιδιών. Αυτή η νευροαναπτυξιακή διαταραχή είναι μια μεγάλη πρόκληση για τους γονείς, απαιτεί τεράστια υπομονή από τους δασκάλους και προκαλεί σοβαρά θέματα αυτοεκτίμησης στα παιδιά και στους εφήβους. Η ΔΕΠΥ (Attention Deficit Hyperactivity Disorder, ADHD) δεν ανήκει στις διαταραχές του αυτισμού (διαταραχές αυτιστικού φάσματος).  Παρόλο που υπάρχουν κοινά στοιχεία, κάνοντας την διαφοροδιάγνωση δύσκολη κάποιες φορές.

Ποια είναι τα συμπτώματα της  ΔΕΠΥ;

Τα συμπτώματα της ΔΕΠΥ είναι σε αρκετές περιπτώσεις ενοχλητικά και δύσκολα, ωστόσο,  μπορεί κάποιος να τα αγνοήσει:

• Παρορμητικές συμπεριφορές
• Υπερβολικά ενεργητική συμπεριφορά
• Δυσκολία στις κοινωνικές σχέσεις
• Δυσκολία στη συγκέντρωση, έλλειψη συγκέντρωσης
• Διάσπαση προσοχής

Συνήθως, η διαταραχή είναι πιο συχνή στα αγόρια από ότι στα κορίτσια, αλλά τα κορίτσια μπορεί να εμφανίζουν διαφορετικά σημάδια, να είναι πιο αφηρημένα και να αποσπάται εύκολα η προσοχή τους, αλλά να μην εμφανίζουν παρορμητικές συμπεριφορές, για παράδειγμα.

Τι δείχνουν οι έρευνες για την ΔΕΠΥ;

Οι μελέτες της επιγενετικής, της νευροαπεικόνισης και των μη φαρμακολογικών παρεμβάσεων, όπως ο διακρανιακός μαγνητικός ερεθισμός (TMS) και η εκπαίδευση του εγκεφάλου, δίνουν πολύτιμες πληροφορίες για την καλύτερη κατανόηση της διαταραχής ελλειμματικής προσοχής- υπερκινητικότητας (ΔΕΠΥ).

Ένας σημαντικός όγκος ερευνών τα τελευταία χρόνια έχουν δείξει ότι η ΔΕΠΥ χαρακτηρίζεται από υψηλό ποσοστό κληρονομικότητας και περιλαμβάνει πολλά και διαφορετικά γονίδια. Τα ευρήματα είναι επαναλαμβανόμενα στις μελέτες νευροαπεικόνισης και συνδέονται με αρνητικά αποτελέσματα μακροπρόθεσμα. Φυσικά, ακόμη πολλά ερωτήματα παραμένουν αναπάντητα.

Κανείς δεν μπορεί να προβλέψει τις επιστημονικές ανακαλύψεις που βρίσκονται μπροστά μας. Ωστόσο, υπάρχουν τρεις  τομείς έρευνας που είναι ιδιαίτερα υποσχόμενοι στην βελτίωση της κατανόησης της ΔΕΠΥ. Αυτοί είναι η νευροαπεικόνιση, οι γενετικοί παράγοντες και  οι μη φαρμακολογικές παρεμβάσεις, όπως o διακρανιακός μαγνητικός ερεθισμός και η βελτίωση της προσοχής.

1. Νευροαπεικόνιση

Η εξέλιξη των τεχνικών απεικόνισης του εγκεφάλου οδηγεί σε καλύτερη κατανόηση των νευρικών μονοπατιών που βρίσκονται πίσω από τη ΔΕΠΥ. Ωστόσο, υπάρχουν επιφυλάξεις. Φαίνεται ότι ένας μεμονωμένος υποδοχέας ή οι μελέτες σε κυτταρικό επίπεδο έχουν δώσει ενδείξεις για τις διαφορές στη δομή του εγκεφάλου και τη λειτουργικότητά του σε άτομα με ΔΕΠΥ. Αλλά, ο εγκέφαλος περιλαμβάνει δισεκατομμύρια κύτταρα που αλληλεπιδρούν μεταξύ τους, νευρικά κυκλώματα και δίκτυα που λειτουργούν ή δεν λειτουργούν μαζί στη διάρκεια ειδικών λειτουργιών.

Αυτά τα πολύπλοκα δίκτυα και οι συνδέσεις ποικίλλουν από άτομο σε άτομο ανάλογα με τη λειτουργία που εκτελούν. Έτσι, αποτελούν μέρος των μελετών νευροαπεικόνισης. Ωστόσο, τα ερωτήματα που προκύπτουν είναι τα εξής:

• Πώς γίνεται διαφορετικά άτομα να ενεργοποιούν διαφορετικά δίκτυα του εγκεφάλου και συνδέσεις για να κάνουν μια συγκεκριμένη εργασία;
• Πώς οι πρόσθετες συνδέσεις χρησιμοποιούνται αν μια συγκεκριμένη εργασία έχει σχέση με τον έλεγχο των συναισθημάτων, τον ενθουσιασμό, την οικειότητα, το φόβο ή μια δύσκολη εργασία;

Αργά αλλά σταθερά, το πεδίο της έρευνας απομακρύνεται από τις στατικές αναπαραστάσεις συγκεκριμένων περιοχών του εγκεφάλου. Ξεπερνά το κυτταρικό επίπεδο ή το επίπεδο των υποδοχέων. Επικεντρώνεται στην αναπαράσταση του εγκεφάλου ως ολότητα (και όχι απλά μια περιοχή) για την εκτέλεση των λειτουργιών. Τα νευροαπεικονιστικά εργαλεία (ΡΕΤ, fMRI)δεν μπορούν να οδηγήσουν στην ακριβή διάγνωση της ΔΕΠΥ, αλλά τα επόμενα χρόνια θα γίνουν σημαντικές ανακαλύψεις σε αυτό τον τομέα.

2. Επιγενετική

Η επιπλέον εξερεύνηση των γενετικών παραγόντων μπορεί να ρίξει φως στην κληρονομικότητα της ΔΕΠΥ και να ανοίξει το δρόμο για στοχευμένες θεραπείες ανάλογα με το γενετικό προφίλ του κάθε ατόμου. Η μελέτη των γενετικών παραγόντων έχει δείξει σημαντικές ενδείξεις. Ωστόσο,  γνωρίζουμε ότι δεν υπάρχει ένα μόνο γονίδιο ή μια μικρή ομάδα γονιδίων που να προβλέπει την εμφάνιση της ΔΕΠΥ. Επιπλέον, τα γονίδια που αυξάνουν τον κίνδυνο εμφάνισης της ΔΕΠΥ μπορεί να διαφέρουν από άτομο σε άτομο. Για παράδειγμα, τα γονίδια που έχουν βρεθεί σε ένα άτομο μπορεί να διαφέρουν από αυτά που έχουν βρεθεί σε ένα άλλο άτομο με ΔΕΠΥ.

Εδώ είναι που βοηθά η επιγενετική. Τα πιο σημαντικά ερωτήματα είναι:

• Ποια γονίδια προδιαθέτουν την ανάπτυξη ΔΕΠΥ σε ένα παιδί λόγω της έκθεσης στον καπνό του τσιγάρου προγεννητικά και περιγεννητικά;
• Υπάρχουν τρόποι να αντισταθμίσει κάποιος αυτές τις επιδράσεις αλλάζοντας το περιβάλλον του ατόμου, και στη διάρκεια ποιας περιόδου ανάπτυξης μπορεί να γίνει αυτό;

Οι ερευνητές συνεχώς ανακαλύπτουν περισσότερα γονίδια και κατανοούν καλύτερα τα αναπτυξιακά μονοπάτια του εγκεφάλου. Αυτό σημαίνει ότι θα πρέπει να περιμένουμε να βρεθούν διαφορετικές και ακριβείς παρεμβάσεις για τους διαφορετικούς υποτύπους της ΔΕΠΥ. Φυσικά,  ανάλογα με το συγκεκριμένο πρότυπο γονιδίων σε κάθε άτομο και πως εξελίσσονται οι παράγοντες με την πάροδο του χρόνου.

3. Μη φαρμακολογικές παρεμβάσεις

Οι ψυχοθεραπευτικές τεχνικές, η νευροανάδραση και η ενίσχυση της προσοχής μέσα από προγράμματα στον υπολογιστή έχουν επεκτείνει τις θεραπευτικές επιλογές πέρα από την φαρμακευτική αγωγή.

Υπάρχουν τεχνολογίες που χρησιμοποιούν την μορφή βιντεοπαιχνιδιών που βοηθούν στην εξάσκηση συγκεκριμένων περιοχών του εγκεφάλου με αποτέλεσμα πιθανά οφέλη στη προσοχή και τη συγκέντρωση, πιθανώς λόγω της ενίσχυσης συγκεκριμένων εγκεφαλικών κυκλωμάτων. Χαρακτηριστικά παραδείγματα τέτοιων προγραμμάτων είναι τα EndeavorRX, Joon, Mightier, και Calmsie.

Οι συσκευές νευροδιέγερσης προσφέρουν μια νέα τεχνική για την διαχείριση των συμπτωμάτων της ΔΕΠΥ πιο αποτελεσματικά. Παραδείγματα περιλαμβάνουν το σύστημα Monarch eTNS, το οποίο χρησιμοποιεί μια εξωτερική φορητή συσκευή που διεγείρει το πνευμονογαστρικό νεύρο. Επίσης, υπάρχουν συσκευές που προκαλούν διακρανιακό μαγνητικό ερεθισμό (TMS) στον εγκέφαλο. Ο διακρανιακός μαγνητικός ερεθισμός είναι εγκεκριμένη θεραπεία για την κατάθλιψη, το άγχος και την ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή, αλλά ακόμη δεν έχει πάρει έγκριση για τη ΔΕΠΥ.