Το σύνδρομο του καθρέφτη
H δυσμορφική διαταραχή (διαταραχή σωματικής δυσμορφίας) ή "σύνδρομο του καθρέφτη" είναι μία σωματόμορφη διαταραχή, στην οποία το άτομο σκέφτεται ότι το σώμα του έχει σοβαρές ατέλειες. Οι ατέλειες αυτές είτε είναι στη φαντασία του ατόμου ή είναι πραγματικές, αλλά ασήμαντες. Για παράδειγμα, ένα άτομο ίσως να έχει ένα μικρό σημάδι στο δέρμα του, που οι άλλοι δύσκολα θα παρατηρήσουν, αλλά το ίδιο το άτομο αναπτύσσει μια συνεχή ανησυχία και ενασχόληση με αυτό το ψεγάδι.
Στις περιπτώσεις αυτές (δυσμορφοφοβία) τυπικά ένα άτομο επικεντρώνεται στο πρόσωπό του, στο κεφάλι, ή στο σχήμα του σώματος. Ο υπερβολικός έλεγχος μπροστά στον καθρέφτη, η περιποίηση ή η άσκηση μπορεί να είναι σημάδια της δυσμορφικής διαταραχής. Αυτή η διαταραχή σχετίζεται με την ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή, το κόμπλεξ κατωτερότητας και την χαμηλή αυτοπεποίθηση.
Τα πρώτα σημάδια της διαταραχής σωματικής δυσμορφίας εμφανίζονται στην εφηβεία. Ο μέσος όρος έναρξης της διαταραχής είναι τα 17 χρόνια, και οι μελέτες έχουν δείξει ότι η συχνότητα εμφάνισης μειώνεται μετά την ηλικία των 44 ετών. Η δυσμορφική διαταραχή είναι πιο συχνή από όσο φανταζόμαστε, και παρατηρείται στο 2% του πληθυσμού.
Συμπτώματα διαταραχής σωματικής δυσμορφίας
Τα ακόλουθα σημάδια είναι πολύ συχνά στην δυσμορφική διαταραχή και περιλαμβάνουν:
- Υπερβολική ενασχόληση με σωματικά ψεγάδια που είναι ελάσσονος σημασίας ή δεν τα παρατηρούν οι άλλοι άνθρωποι.
- Η ισχυρή πεποίθηση ότι αυτά τα ψεγάδια κάνουν το άτομο άσχημο ή απωθητικό, χωρίς να έχει σημασία πως είναι το υπόλοιπο κορμί του.
- Η πεποίθηση ότι οι άλλοι παρατηρούν τα ψεγάδια ή τις ατέλειες στην εμφάνισή σας.
- Συνεχής σύγκριση της εμφάνισης σας με την εμφάνιση των άλλων.
- Αποφυγή κοινωνικών εκδηλώσεων εξαιτίας της ντροπής για την εμφάνιση σας.
- Συνεχής αναζήτηση επιβεβαίωσης για την εμφάνισή σας.
Ζούμε σε μια κοινωνία που δίνει τεράστια έμφαση στην εξωτερική εμφάνιση και στη νεότητα, για αυτό είναι φυσιολογικό να ανησυχούμε σε ένα βαθμό για την εμφάνισή μας. Ωστόσο, αν ανησυχείτε εμμονικά για την εμφάνισή σας, και αυτό παρεμβαίνει στην καθημερινή σας λειτουργικότητα, και/ή προκαλεί σημαντικό άγχος, ίσως να έχετε δυσμορφική διαταραχή.
Αιτίες διαταραχής σωματικής δυσμορφίας
Μια έρευνα σε άτομα με διαταραχή σωματικής δυσμορφίας έδειξε ότι υπάρχει σημαντική σύνδεση της διαταραχής με ψυχολογικά τραύματα και την παιδική κακοποίηση. Πιο συγκεκριμένα, το 80% των ατόμων με δυσμορφική διαταραχή ανέφερε κακοποίηση στην παιδική ηλικία, που περιελάμβανε:
- Συναισθηματική παραμέληση
- Συναισθηματική κακοποίηση
- Σωματική κακοποίηση
- Σωματική παραμέληση
- Σεξουαλική κακοποίηση
Ένα παιδί που μεγαλώνει με έναν γονέα που το παραμελεί είναι απίθανο να έχει την δυνατότητα να αναπτύξει καλές δεξιότητες διαχείρισης. Για κάποια άτομα με σωματοδυσμορφική διαταραχή, φαίνεται ότι αυτή είναι αποτέλεσμα της κακοποίησης, καθώς εσωτερικεύουν το πένθος και τον πόνο. Με την πάροδο του χρόνου, τα άτομα πιστεύουν ότι κάτι δεν πάει καλά με αυτά ή με το σώμα τους.
Οι ερευνητές έχουν βρει ότι τα άτομα με διαταραχή σωματικής δυσμορφίας παρουσιάζουν κάποιες αλλαγές στην οργάνωση του δίκτυο του εγκεφάλου. Όσο πιο έντονη είναι η σοβαρότητα ενός συμπτώματος, τόσο μεγαλύτερη είναι η διαταραχή στη λειτουργικότητα και την οργάνωση των ατόμων συγκριτικά με τους ανθρώπους χωρίς τη δυσμορφική διαταραχή. Οι ερευνητές επίσης βρήκαν ότι υπάρχει μια ανωμαλία στη σύνδεση μεταξύ των οπτικών περιοχών και της περιοχής επεξεργασίας των συναισθημάτων, πράγμα που υποδεικνύει ένα έλλειμμα στις πληροφορίες που επεξεργάζονται σε αυτές τις περιοχές του εγκεφάλου.
Θεραπεία της διαταραχής σωματικής δυσμορφίας
Η δυσμορφική διαταραχή (δυσμορφοφοβία) είναι ένα σοβαρό θέμα και δεν πρέπει να αντιμετωπίζεται ως "ματαιοδοξία" ή ως ένα "απλό" κόμπλεξ κατωτερότητας. Τα άτομα με αυτή τη διαταραχή έχουν υψηλό κίνδυνο για αυτοκτονία (το 25% κάνει απόπειρες) καθώς και προβλήματα στην κοινωνική και επαγγελματική τους εξέλιξη. Η δυσμορφική διαταραχή δεν υποχωρεί χωρίς την κατάλληλη θεραπεία. Αν παραμείνει αθεράπευτη, μπορεί να οδηγήσει σε κατάθλιψη, άγχος και σοβαρά ιατρικά προβλήματα.
Δεδομένης της μακροχρόνιας φύσης της δυσμορφικής διαταραχής και τον σημαντικό αντίκτυπο που έχει στην ποιότητα ζωής, είναι σημαντικό τα άτομα που την αντιμετωπίζουν να ζητήσουν βοήθεια. Καθώς υπάρχουν νευρολογικές διαφορές στους ανθρώπους με δυσμορφική διαταραχή, είναι πιθανό να υπάρχουν αλλαγές στη νευρολογική λειτουργία. Παρόλο αυτά, ο εγκέφαλος έχει "πλαστικότητα", δηλαδή έχει την ικανότητα να αλλάζει σε όλη τη διάρκεια της ζωής, δίνοντας ελπίδες για τη θεραπεία.
Οι πιο συχνές θεραπείες για τη δυσμορφική διαταραχή είναι η ψυχοθεραπεία και φάρμακα (επιλεκτικούς αναστολείς της επαναπρόσληψης της σεροτονίνης, δηλαδή αντικαταθλιπτικά SSRIs). Οι μελέτες δείχνουν ότι ο συνδυασμός ψυχοθεραπείας και της φαρμακευτικής αγωγής είναι η πιο αποτελεσματική επιλογή.
Η σωματοδυσμορφική διαταραχή απαιτεί μακροχρόνια θεραπεία, και πολλοί άνθρωποι δεν είναι διατεθειμένοι ή δεν μπορούν να λαμβάνουν αντικαταθλιπτικά SSRIs, όπως οι έγκυες γυναίκες. Ωστόσο, η ψυχοθεραπεία είναι πολύ αποτελεσματική και συχνά είναι η προτιμώμενη θεραπεία. Η ψυχοθεραπεία έχει πολύ καλά αποτελέσματα είτε μόνη της ή σε συνδυασμό με την φαρμακευτική αγωγή.
Αν εσείς ή κάποιο αγαπημένο σας πρόσωπο έχει δυσμορφική διαταραχή είναι σημαντικό να απευθυνθείτε σε έναν ψυχίατρο-ψυχοθεραπευτή για την κατάλληλη θεραπεία.
Το "σύνδρομο του καθρέπτη" χρησιμοποιείται ακόμα σε δύο περιπτώσεις:
1. Το σύνδρομο του σπασμένου καθρέφτη, που αναφέρεται σε ένα σύνολο συναισθηματικών και ψυχολογικών συμπτωμάτων που εμφανίζονται σε ένα άτομο με ψυχολογικό και συναισθηματικό τραύμα. Περιλαμβάνει διαταραχές των δυνατοτήτων ενδοσκόπησης και παραμορφωμένη εικόνα εαυτού, εσωτερίκευση των αρνητικών σκέψεων και συναισθημάτων του θύτη/βασανιστή, αρνητικά συναισθήματα και σκέψεις για τον εαυτό, καταστροφική αυτο-κριτική που οδηγεί σε κατάθλιψη και άγχος, σύμπλεγμα κατωτερότητας, χαμηλή αυτοεκτίμηση, έντονη σωματοποίηση και γαστρεντερικές διαταραχές, αυξημένη υποβολιμότητα (δηλαδή επηρεάζεται εύκολα από τους άλλους ή από τις περιστάσεις).
2. Το σύνδρομο καθρέπτη, γνωστό ως σύνδρομο Ballentine ή τριπλό οίδημα που εμφανίζεται κατά την εγκυμοσύνη όταν το έμβρυο έχει ύδρωπα και η μητέρα έχει προεκλαμψία, μια μορφή υπέρτασης. Είναι μια σπάνια κατάσταση εξαιρετικά σοβαρή και απειλητική για τη ζωή.