Πώς διαχειριζόμαστε το πένθος;

Διαχείριση Πένθους

Το πένθος είναι η φυσιολογική απόκριση στο θάνατο ενός αγαπημένου ανθρώπου, και μπορεί να εκδηλωθεί με πολλούς διαφορετικούς τρόπους. Το πένθος δεν αφορά πάντα το θάνατο ενός αγαπημένου (ή σημαντικού) προσώπου της ζωής σας, αλλά μπορεί επίσης να αφορά την απώλεια κάτι σταθερού στη ζωή σας. Υπάρχουν διαφορετικά στάδια στη διαδικασία του πένθους που οι άνθρωποι βιώνουν με διαφορετική σειρά, ζουν επανειλημμένα την εμπειρία ή ακόμη μπορεί και να μένουν κολλημένοι σε αυτή. Είναι πολύ σημαντικό το γεγονός ότι οι ψυχοθεραπευτές προσεγγίζουν το πένθος εξατομικευμένα, καθώς κάθε περίπτωση είναι διαφορετική, κάθε άτομο μπορεί να βιώνει το πένθος με το δικό του μοναδικό τρόπο. Ο ψυχοθεραπευτής θα δουλέψει μαζί σας, για να σας βοηθήσει να ξεπεράσετε το πένθος, να εξερευνήσετε τα συναισθήματά σας και να προχωρήσετε τη ζωή σας.

Το πένθος μπορεί να είναι υπερβολικά έντονο και τελείως εξουθενωτικό. Είτε το πένθος οφείλεται στην  απώλεια ενός αγαπημένου σας ή στην απώλεια κάτι σημαντικού για εσάς, τα συναισθήματα μπορεί να είναι στην πραγματικότητα όμοια. Η απώλεια είναι απώλεια, ανεξάρτητα από το πώς συμβαίνει. Ένας θεραπευόμενος ίσως να νιώθει μουδιασμένος ή απομακρυσμένος από τη φυσιολογική του ζωή, ή ακόμα και σε κατάθλιψη, όπου δεν έχει κίνητρο να ασχοληθεί με την καθημερινότητα, τη δουλειά του, ή τους δικούς του ανθρώπους. Αυτό μπορεί να είναι ιδιαίτερα δύσκολο και επώδυνο.

Το πένθος περιγράφεται ως η φυσιολογική αντίδραση στην απώλεια και είναι μια προσωπική εμπειρία που όλοι θα ζήσουμε κάποια στιγμή στη ζωή μας. Κάθε άτομο βιώνει την εμπειρία του πένθους με το δικό του τρόπο, και αυτό εξαρτάται εν μέρει από την μορφή της απώλειας. Ένα άτομο μπορεί να έχει χάσει ένα αγαπημένο του πρόσωπο, να έχει τελειώσει μια σχέση, να έχει χάσει το σπίτι του, να έχει χάσει τη δουλειά του, ή να είναι σε σοκ όταν συνειδητοποιήσει κάτι που έχει κάνει. Η διαδικασία του πένθους δεν μπορεί να ελεγχθεί από μόνη της. Τα διαφορετικά στάδια και τα συναισθήματα του πένθους που περνά κάθε άτομο είναι: η άρνηση, ο θυμός, η διαπραγμάτευση, το σοκ, ο αποχωρισμός, ο πόνος, η απελπισία, η επίλυση, η κατάθλιψη, η αποδοχή και οι ενοχές. Δεν υπάρχει συγκεκριμένη σειρά για αυτά τα στάδια. Ίσως κάποιος να μην βιώσει όλα αυτά τα στάδια και κάποιος άλλος να βιώσει κάποια περισσότερες από μία φορές. Μερικά άτομα νιώθουν ότι έχουν κολλήσει σε κάποια σημεία και αυτό μπορεί να είναι ιδιαιτέρως τραυματικό και καταστροφικό. Αυτό μπορεί να οδηγήσει στο επιπλεγμένο πένθος.

Ένα παράδειγμα επιπλεγμένου πένθους είναι όταν ένα άτομο έχει μείνει κολλημένο στη φάση της άρνησης και δεν μπορεί να αποδεχτεί την απώλεια. Αν αυτό συμβεί, το άτομο πρέπει να ζητήσει τη βοήθεια ενός ψυχοθεραπευτή για να βοηθηθεί και να αντιμετωπίσει αυτή την κατάσταση.

Η χρονική διάρκεια για το πένθος και την απώλεια δεν έχει περιορισμούς, μπορεί να διαρκέσει για μήνες ή ακόμη και για χρόνια. Ο καθένας έχει το δικό του χρόνο για να αντιμετωπίσει το πένθος και δεν χρειάζεται να βιαστεί για να το ξεπεράσει.

Οι πιο συχνές συναισθηματικές αντιδράσεις στο πένθος περιλαμβάνουν το θυμό, τη θλίψη, τις ενοχές, το σοκ, το φόβο, την άρνηση, τη διαπραγμάτευση και τη λαχτάρα. Όταν το άτομο λαμβάνει βοήθεια για να κατανοήσει και να εξερευνήσει αυτά τα συναισθήματα του πένθους και/ή της απώλειας, μπορεί να καταλάβει ότι αυτά τα συναισθήματα είναι απολύτως φυσιολογικά, και αυτό είναι ζωτικής σημασίας.

Κάποιοι άνθρωποι ίσως να έχουν κάποιες διαταραχές στον ύπνο. Μπορεί να νιώθουν ανήσυχοι και να αλλάζουν οι διατροφικές τους συνήθειες, να τρώνε πολύ ή λίγο. Κάποιοι άλλοι μπορεί να ξεκινήσουν το κάπνισμα ή το αλκοόλ. Όλες αυτές οι συμπεριφορές περιγράφονται ως ʺεργαλείαʺ. Οι άνθρωποι τα χρησιμοποιούν για να ξεκινήσουν να αντιμετωπίσουν αυτό που τους συνέβη. Δεν είναι ασυνήθιστο για τους ανθρώπους να έχουν μαζί τους πράγματα του αγαπημένου τους για να νιώθουν ότι ακόμη είναι κοντά τους. Κάποιοι άλλοι άνθρωποι μπορεί να είναι αφηρημένοι ή να φαίνονται απασχολημένοι, ακόμη και αναστατωμένοι. Οι σωματικές αντιδράσεις μπορεί να συνεχίσουν να συμβαίνουν μετά το πένθος ή την απώλεια. Αυτές μπορεί να περιλαμβάνουν το αίσθημα του κενού, την χαμηλή ενέργεια, το κλάμα, την μυϊκή αδυναμία, ή αν έχει πεθάνει ένα αγαπημένο πρόσωπο ίσως να πιστεύουν/βιώνουν την παρουσία του. Οι άνθρωποι που είναι έντονα θρησκευόμενοι ίσως να αμφισβητούν τις πεποιθήσεις τους ή να νιώθουν θυμωμένοι με το Θεό. Ίσως να νιώθουν ότι έχουν χάσει το στόχο τους και να αναρωτιούνται γιατί συνέβη αυτό.

Ψυχοθεραπεία για το πένθος

Υπάρχουν πολλές στρατηγικές που βοηθούν στο πένθος. Είναι σημαντικό να θυμάστε ότι η δουλειά του ψυχοθεραπευτή δεν είναι να ʺδιορθώσειʺ κάποιον που αντιμετωπίζει το πένθος. Ο ρόλος του ψυχοθεραπευτή είναι να βοηθήσει το άτομο στη διαδικασία του πένθους. Ο ψυχοθεραπευτής είναι πάντα εκεί για τους θεραπευόμενους, δίνει προσοχή σε όσα λένε και δεν κρίνει.

Μερικές φορές, η ιστορία μπορεί να ειπωθεί πάνω από μία φορά ως κομμάτι της διαδικασίας του πένθους, και αυτό είναι εντάξει. Ως ψυχοθεραπευτής ακούω προσεκτικά τους θεραπευόμνεους και τους δίνω το χρόνο που χρειάζονται. Μαζί εξερευνούμε τις αναμνήσεις, την έκφραση του πένθους, ακόμη και αν το πένθος εκφράζεται με θυμό. Αυτή η εξερεύνηση γίνεται με ασφαλή τρόπο και στην ασφάλεια του χώρου της ψυχοθεραπείας, χωρίς κριτική.

Οι άνθρωποι που πενθούν συχνά ονειρεύονται πράγματα που θέλουν ή όχι να μοιραστούν. Είναι βοηθητικό να συζητάτε τα όνειρα ακόμη και αν το νόημά τους δεν είναι ξεκάθαρο. Δεν αποτελεί κομμάτι της ψυχοθεραπείας η ανάλυση των ονείρων του θεραπευόμενου, αλλά συχνά είναι βοηθητική η συζήτηση για τους θεραπευόμενους.

Είναι χρήσιμο για τον ψυχοθεραπευτή να γνωρίζει τις επετείους σχετικά με το πένθος και να είναι συμπονετικός προς τον θεραπευόμενο όταν συζητά κάτι τέτοιο. Η ανάμνηση της απώλειας και το πένθους επανεμφανίζονται κοντά στην ημερομηνία της απώλειας ή σε κάποια άλλη σημαντική ημερομηνία όπως τα γενέθλια ή οι επέτειοι.

Ο ψυχοθεραπευτής μπορεί να χρησιμοποιήσει πολλές μεθόδους για να εξερευνήσει τις σκέψεις και τα συναισθήματα του θεραπευόμενου. Παραδείγματα αποτελούν η ζωγραφική, οι τεχνικές χαλάρωσης ή ο διαλογισμός.

Διαφορετικές μορφές απώλειας επιδρούν στη διαδικασία του πένθους με διαφορετικούς τρόπους. Ένα παράδειγμα είναι όταν τελειώσει μια ερωτική σχέση. Αν ο ένας σύντροφος ήταν άπιστος, αυτό είναι μια πολύ διαφορετική κατάσταση από ότι όταν δύο άνθρωποι αποφασίζουν ότι θέλουν να τελειώσουν τη σχέση τους.

Μια αναπηρία, όπως για παράδειγμα η εμπειρία της απώλειας ενός άκρου, είναι μια πολύ διαφορετική εμπειρία, και αν ο ακρωτηριασμός ήταν αποτέλεσμα ενός τραυματισμού, ίσως από μια μάχη στον πόλεμο, είναι τελείως διαφορετικό από κάποιον άνθρωπο που έχει γεννηθεί έτσι.

Ο κάθε άνθρωπος πενθεί με το δικό του μοναδικό τρόπο. Δεν υπάρχουν κανόνες και η προσωπικότητα του κάθε ατόμου παίζει σημαντικό ρόλο. Ένα παράδειγμα είναι ότι οι άνθρωποι που είναι σιωπηλοί και δεν συζητάνε πολύ για την απώλειά τους, και οι άνθρωποι που θυμώνουν εύκολα και αντιδρούν και έτσι όταν πενθούν. Αν κάποιος έχει ήδη υποστεί μια απώλεια, επηρεάζεται ο τρόπος που θα αντιμετωπίσει την επόμενη απώλεια. Οι στρατηγικές διαχείρισης μπορεί να επαναληφθούν και η υποστήριξη μπορεί να χρησιμοποιηθεί στη διαχείριση του πένθους.

Ποια είναι η διάρκεια του πένθους;

Αυτό είναι μοναδικό για κάθε άνθρωπο. Μπορεί να χρειαστούν εβδομάδες, μήνες ή και χρόνια σε ορισμένες περιπτώσεις. Δεν είναι πρόβλημα κάποιος να πενθήσει κανείς περισσότερο, αναλόγως με την απώλεια. Όμως αν για παράδειγμα, μια κοπέλα που χώρισε με τον αγαπημένο της, 3 χρόνια μετά πενθεί ακόμη για αυτόν, αυτό δεν είναι υγιές. Αυτό ίσως να είναι επιπλεγμένο πένθος, και σοβαροί παράγοντες επιδρούν στη διαδικασία που πρέπει να ληφθούν υπόψη. Το να λάβει κάποιος που πενθεί τη σωστή υποστήριξη, τη σωστή στιγμή, είναι ουσιαστικό για την ανάρρωση.

Το πένθος και η απώλεια συμβαίνουν σε όλους κάποια στιγμή στη ζωή μας, είτε η αιτία είναι κάποιος θάνατος, ένας χωρισμός, ένα διαζύγιο, απώλεια της δουλειάς ή κάποια αναπηρία. Το πένθος είναι μια φυσιολογική ανθρώπινη κατάσταση και μπορεί να έχει πολλές μορφές. Τη στιγμή της απώλειας ίσως να μην είμαστε σίγουροι για το τι πρέπει να κάνουμε ή το πώς πρέπει να ζητήσουμε βοήθεια. Οι αξίες, οι πεποιθήσεις, η θρησκεία και η κουλτούρα μας επηρεάζουν το πόση και τι είδους υποστήριξη επιτρέπουμε να λάβουμε από τους άλλους σε στιγμές πένθους.

Είμαστε μοναδικοί ως άνθρωποι, και αυτό δεν αλλάζει κατά τη διάρκεια του πένθους και της απώλειας. Όλοι χρειαζόμαστε χρόνο, υποστήριξη, και βοήθεια στη ζωή μας. Δεν χρειάζεται να ντρέπεστε όταν πενθείτε για έναν αγαπημένο σας ή για την απώλεια κάτι σημαντικού στη ζωή σας. Όλοι θα αντιμετωπίσουμε μια τέτοια κατάσταση κάποια στιγμή στη ζωή μας ,αλλά μην αφήνετε τα συναισθήματα σας να σας κυριεύουν χωρίς να ζητάτε βοήθεια.