Δυσλεξία και παιδιά

Δυσλεξία και παιδιά

Η δυσλεξία είναι μια μαθησιακή δυσκολία που επηρεάζει την ικανότητα των παιδιών να διαβάζει με ακρίβεια και ευχέρεια. Επίσης, ένα παιδί μπορεί να έχει θέματα με το συλλαβισμό των λέξεων, τη γραφή, την κατανόηση των κειμένων και ακόμη και με τα μαθηματικά. Είναι μια κατάσταση που διαρκεί για μια ζωή και είναι μια από τις πιο συχνές μαθησιακές δυσκολίες. Αν και ο ακριβής αριθμός των παιδιών με δυσλεξία είναι δύσκολο να καθοριστεί, περίπου το 5-10%  των παιδιών την εμφανίζει.

Δεν είναι λίγοι οι γονείς που γνωρίζουν για τη δυσλεξία, αλλά δεν έχουν μια ξεκάθαρη εικόνα για το τι ακριβώς σημαίνει.

Οι περισσότεροι άνθρωποι πίστευαν ότι η δυσλεξία στα παιδιά ήταν ένα θέμα που επηρέαζε τον τρόπο με τον οποίο τα παιδιά έβλεπαν τις λέξεις. Στην πραγματικότητα, πολλοί άνθρωποι ακόμη νομίζουν ότι η δυσλεξία είναι μια κατάσταση που κάνει τα παιδιά να βλέπουν τις λέξεις ανάποδα και μπερδεμένες. Ωστόσο, αυτή η παρανόηση είναι τελείως αντίθετη με όσα ξέρουμε για τη δυσλεξία.

Η αλήθεια είναι ότι τα παιδιά με δυσλεξία έχουν φυσιολογική όραση και τα πάνε πολύ καλά στα γνωσιακά τεστ. Ωστόσο, αυτά τα παιδιά έχουν δυσκολία στο να διαβάζουν και να γράφουν με ακρίβεια και ευχέρεια. Σήμερα, γνωρίζουμε ότι η δυσλεξία είναι μια μαθησιακή δυσκολία. Κατηγοριοποιείται ως αναπτυξιακή γλωσσική διαταραχή που επηρεάζει την ικανότητα του παιδιού να διαβάζει.

Τα παιδιά με δυσλεξία έχουν επίσης δυσκολίες στο συλλαβισμό, στη γραφή και στο να θυμούνται όσα έχουν διαβάσει.

Τι είναι η δυσλεξία;

Η δυσλεξία στα παιδιά είναι μια μαθησιακή δυσκολία που επηρεάζει την ανάπτυξη των δεξιοτήτων γραφής και ανάγνωσης. Τα παιδιά με δυσλεξία έχουν θέματα με την φωνολογική επίγνωση και αντιμετωπίζουν δυσκολίες στην αναγνώριση ήχων, συνδυασμών ήχων και λέξεων. Αυτή είναι μια βασική δεξιότητα για να μπορούμε να διαβάζουμε, επειδή πρέπει να μάθουμε να αντιστοιχίζουμε τους ήχους και τους συνδυασμούς ήχων στο γραπτό λόγο.

Στις μέρες μας, υπάρχει μια αύξηση στο ποσοστό των δυσλεκτικών παιδιών. Ωστόσο, η αύξηση της διάγνωσης μπορεί να έχει συμβάλλει σε αυτό. Πλέον οι άνθρωποι αναγνωρίζουν τα συμπτώματα και ζητούν βοήθεια.

Φυσικά, η δυσλεξία είναι η πιο συχνή μαθησιακή δυσκολία. Η ακριβής αιτία της δεν είναι απολύτως ξεκάθαρη. Η δυσλεξία μπορεί να οφείλεται σε πολλούς λόγους, που περιλαμβάνουν:

• Τα γονίδια: είναι γνωστό ότι η δυσλεξία διατρέχει οικογένειες. Ένα παιδί με ένα δυσλεκτικό γονέα έχει 40-60% περισσότερες πιθανότητες να εμφανίσει και αυτό δυσλεξία. Αυτό το ποσοστό αυξάνεται περισσότερο όταν υπάρχουν περισσότερα από ένα μέλη στην οικογένεια με δυσλεξία.
• Οι περιβαλλοντικοί παράγοντες: σε κάποιες περιπτώσεις, η δυσλεξία μπορεί να είναι αποτέλεσμα περιβαλλοντικών παραγόντων. Αυτοί οι παράγοντες μπορεί να παρεμβαίνουν στην ανάπτυξη και στη λειτουργία του εγκεφάλου, και να οδηγούν στη δυσλεξία. Για παράδειγμα, οι εμβρυικές λοιμώξεις και οι τοξίνες μπορεί να παρεμβαίνουν στην ανάπτυξη του εγκεφάλου.
• Άλλοι παράγοντες κινδύνου: η δυσλεξία μπορεί να είναι αποτέλεσμα έκθεσης σε τοξίνες, τραυματισμών στον εγκέφαλο και άλλων νευρολογικών παθήσεων.

Βέβαια, υπάρχουν και άλλες αιτίες δυσλεξίας

• Οι διαφορές στον εγκέφαλο: καθώς  οι άνθρωποι με δυσλεξία έχουν διαφορές στον τρόπο με τον οποίο ο εγκέφαλός τους αναπτύσσεται και λειτουργεί. Αυτές οι διαφορές στη δομή και στη χημεία μπορεί να προδιαθέτουν για δυσκολίες στο διάβασμα.
• Τα ελλείμματα στην ακουστική επεξεργασία: κάποιες μελέτες δείχνουν ότι οι άνθρωποι με δυσλεξία έχουν διαφορές στη χρονική επεξεργασία. Αυτό επηρεάζει την ικανότητα επεξεργασίας αυτών που ακούνε με τον καιρό. Αυτή η δυσκολία μπορεί να δημιουργεί θέματα στη γραφή και στην ανάγνωση.

Φυσικά, σε κάποιες περιπτώσεις μπορεί να υπάρχουν ελλείμματα στην οπτική επεξεργασία. Τα παιδιά με δυσλεξία μπορεί να επεξεργάζονται με μικρότερη ταχύτητα τις οπτικές πληροφορίες. Αυτό επηρεάζει την ικανότητα επεξεργασίας των γραπτών κειμένων.

Ποιες είναι οι δυσκολίες των δυσλεκτικών παιδιών; 

Γενικά, τα παιδιά με δυσλεξία έχουν υποκείμενες δυσκολίες με την ακοή και/ή τη μετατροπή των ήχων σε λέξεις (φωνολογική επίγνωση). Και όταν τα παιδιά έχουν δυσκολίες στο να αναγνωρίζουν και να χρησιμοποιούν διαφορετικούς ήχους στις λέξεις, είναι πολύ πιο πιθανό να έχουν δυσκολία  να μάθουν να διαβάζουν. Δύο άλλοι τομείς δυσκολίας στα παιδιά με δυσλεξία είναι να μπορούν να θυμηθούν όσα ακούνε ή όσα έχουν πει. Αυτό έχει μεγάλη σημασία ώστε να τα επαναλαμβάνουν με ακρίβεια (φωνολογική μνήμη). Και φυσικά, στη γρήγορη ονομασία γραμμάτων και αντικειμένων.

Όλοι οι γονείς που έχουν δυσλεκτικά παιδιά πρέπει να γνωρίζουν ότι κάποιες φορές αυτό δεν είναι ένα οπτικό πρόβλημα που κάνει τα παιδιά να αλλάζουν τα γράμματα ή να γράφουν ανάποδα. Αν και η κατάσταση μπορεί να επηρεάζει τη μάθηση, δεν υπάρχει κανένα πρόβλημα ευφυΐας. Τα παιδιά με δυσλεξία είναι έξυπνα ή εξυπνότερα από τους συμμαθητές τους χωρίς δυσλεξία. Στην πραγματικότητα, πολλά δυσλεκτικά παιδιά έχουν εξαιρετικά ακαδημαϊκά επιτεύγματα και επιτυχημένες καριέρες.

Ποια είναι τα συμπτώματα της δυσλεξίας στα παιδιά;

Η δυσλεξία στα παιδιά έχει κάποια κοινά συμπτώματα. Κάποια από αυτά χωρίζονται σε κατηγορίες ανάλογα με την ηλικία των παιδιών και τα αναπτυξιακά ορόσημα.

Από τη γέννηση μέχρι τα 2 έτη

Σε αυτό το ηλικιακό εύρος τα παιδιά μαθαίνουν πολλά. Είναι επίσης η ηλικία στην οποία κάνουν την εμφάνισή τους τα συμπτώματα της δυσλεξίας. Πολλά παιδιά δεν λαμβάνουν τη διάγνωση της δυσλεξίας μέχρι πολύ αργότερα, επειδή τα συμπτώματα σε αυτή την ηλικία μπορεί να είναι δυσδιάκριτα. Τα σημάδια σε αυτή την ηλικία περιλαμβάνουν:

• Δυσκολία στην αναγνώριση των γραμμάτων στο δικό τους όνομα
• Δυσκολία στο να επαναλάβουν το ρυθμό ενός παιδικού τραγουδιού
• Δεν μπορούν να τραγουδήσουν το τραγούδι της αλφαβήτου
• Προφέρουν λάθος απλές λέξεις
• Δεν μπορούν να πουν ένα ποίημα
• Εμφανίζουν καθυστέρηση στην ομιλία

Προσχολική ηλικία ως την πρώτη τάξη του δημοτικού

Αυτή η ηλικία είναι γεμάτη με σημαντικά ορόσημα στη γλώσσα και στις δεξιότητες γραφής και ανάγνωσης. Τα παιδιά που έχουν δυσκολίες μπορεί να έχουν δυσλεξία ή κάποια άλλη μαθησιακή δυσκολία. Τα συμπτώματα της δυσλεξίας σε αυτή την ηλικίας περιλαμβάνουν:

• Δυσκολία στο διαχωρισμό των λέξεων σε ήχους και συλλαβές
• Δυσκολία στη δημιουργία ομοιοκαταληξίας
• Δυσκολία στην αντιστοίχιση των ήχων σε γράμματα, στην προφορά των λέξεων
• Χρειάζονται πολύ χρόνο για την ανάγνωση και τη γραφή, δυσκολία στο να ακολουθούν οδηγίες, να βάζουν λέξεις στη σειρά

Πρώτη τάξη του δημοτικού ως την έκτη τάξη

Σε αυτό το χρονικό διάστημα τα παιδιά αναπτύσσουν σημαντικές δεξιότητες. Μόλις το παιδί φτάσει στην τρίτη τάξη, μια σημαντική αλλαγή συμβαίνει στην ανάπτυξή του. Αυτή η αλλαγή περιλαμβάνει την ικανότητα των παιδιών να διαβάζουν, και να δίνουν έμφαση σε όσα διαβάζουν και μαθαίνουν. Τα παιδιά με δυσλεξία έχουν πολλές δυσκολίες σε αυτό το στάδιο, και έχουν μεγαλύτερο κίνδυνο να μείνουν πίσω συγκριτικά με τους συνομηλίκους τους. Τα σημάδια της δυσλεξίας περιλαμβάνουν:

• Περιορισμένο λεξιλόγιο
• Αργή ανάγνωση, με πολλές παύσεις και λάθη
• Δυσκολία στον τονισμό των λέξεων, ειδικά των μεγάλων
• Δυσκολία να θυμούνται όσα έχουν διαβάσει
• Δυσκολία στο συλλαβισμό
• Δυσκολία να βάλουν σε σειρά όσα έχουν διαβάσει
• Δυσκολία στο γραπτό λόγο
• Μπορεί να αντιστρέφουν τα γράμματα όταν διαβάζουν

Λόγω όλων των παραπάνω θεμάτων, τα παιδιά με δυσλεξία δεν βρίσκουν το διάβασμα διασκεδαστικό, αλλά ενοχλητικό. Αυτό μπορεί να οδηγεί σε θέματα αυτοεκτίμησης. Μπορεί επίσης να εντείνει τα μαθησιακά προβλήματα, καθώς το παιδί αποφεύγει να διαβάζει και έτσι έχει λιγότερες ευκαιρίες.

Φυσικά, η δυσλεξία έκανε την εμφάνισή της για πρώτη φορά στα τέλη του 1800 ως ένα πρόβλημα με την ανάγνωση λόγω οπτικών ελλειμμάτων. Πλέον, γνωρίζουμε ότι η δυσλεξία είναι μια πολύπλοκη μαθησιακή δυσκολία που δεν επηρεάζει μονάχα την ανάγνωση.

Στις μέρες μας, η διάγνωση της δυσλεξίας στα παιδιά μπορεί να γίνει σε πολύ μικρή ηλικία, όσο πιο γρήγορα γίνουν οι κατάλληλες παρεμβάσεις, τόσο το καλύτερο.

Καταστάσεις που μπορεί να συνυπάρχουν με τη δυσλεξία

Είναι πολύ σύνηθες τα παιδιά με δυσλεξία να εμφανίζουν και κάποια άλλη μαθησιακή δυσκολία ή θέματα ψυχικής υγείας. Στην πραγματικότητα,  ορισμένα από αυτά τα ζητήματα περιλαμβάνουν προβλήματα που μπορεί να εμφανιστούν ως δυσλεξικά συμπτώματα. Αυτά περιλαμβάνουν:

Διαταραχή ελλειμματικής προσοχής-υπερκινητικότητας (ΔΕΠΥ):περίπου το 40% των παιδιών με δυσλεξία έχει επίσης ΔΕΠΥ. Ωστόσο, μερικά παιδιά που είναι ανήσυχα στην τάξη μπορεί έτσι να δείχνουν την απογοήτευσή τους λόγω της δυσλεξίας, και έτσι υπάρχει μια σύγχυση με τη ΔΕΠΥ.

Διαταραχή αισθητηριακής επεξεργασίας: αυτό είναι ένα θέμα που περιλαμβάνει την ικανότητα του παιδιού να διακρίνει τους ήχους. Τα παιδιά τυπικά, αντιμετωπίζουν προβλήματα με  την διάκριση του ήχου των γραμμάτων και την προφορά νέων λέξεων.

Δυσαριθμησία: τα παιδιά με αυτή την κατάσταση έχουν δυσκολίες στα μαθηματικά και μπορεί να έχουν προβλήματα με το να μετρούν.

Δυσγραφία: περιλαμβάνει προβλήματα με την γραφή, από το σχηματισμό των γραμμάτων μέχρι την γραφή των παραγράφων, ακόμη και την γραφή των μαθηματικών. Τα παιδιά επίσης, έχουν δυσκολία να οργανώσουν τις σκέψεις τους και να τις μεταφέρουν σε ένα χαρτί.

Εκτελεστικές λειτουργίες: περιλαμβάνουν θέματα με την λειτουργική μνήμη, την οργάνωση της σκέψης.

Αργή επεξεργασία: μπορεί να προκαλεί θέματα με το διάβασμα, τα παιδιά μπορεί να κατανοούν, να επεξεργάζονται και να ανακαλούν πληροφορίες με πιο αργό ρυθμό.

Τα παιδιά με δυσλεξία απολαμβάνουν το διάβασμα;

Τα παιδιά με δυσλεξία ίσως να μην απολαμβάνουν το διάβασμα όσο τα παιδιά χωρίς δυσλεξία. Αυτό συμβαίνει επειδή τα παιδιά με δυσλεξία συχνά νιώθουν ενόχληση από την έξτρα προσπάθεια που καταβάλλουν για να διαβάσουν. Μπορεί να μην νιώθουν αυτοπεποίθηση να διαβάζουν, και να αποφεύγουν το διάβασμα. Όμως, αυτό έχει ως αποτέλεσμα την επιδείνωση του προβλήματος.

Φυσικά, τα παιδιά με δυσλεξία μπορούν να μάθουν να απολαμβάνουν το διάβασμα. Μπορούν να επιλέγουν βιβλία με θέματα που τους αρέσουν και να κάνουν εξάσκηση.

Τα παιδιά με δυσλεξία αργούν να μιλήσουν;

Τα παιδιά με δυσλεξία ίσως να εμφανίζουν μια καθυστέρηση στην ανάπτυξη της ομιλίας. Η δυσλεξία έχει τις ρίζες της στην πρώιμη ανάπτυξη της γλώσσας. Η φυσιολογική ανάπτυξη της ομιλίας συμβαίνει σε ένα εύρος ηλικιών. Αλλά μερικά παιδιά με δυσλεξία δεν ξεκινούν να μιλούν μέχρι τα τρία έτη. Αυτό σημαίνει ότι είναι πίσω από τα τυπικά αναπτυξιακά ορόσημα. Αυτό μπορεί να έχει σχέση με το γεγονός ότι τα δυσλεκτικά παιδιά έχουν θέμα με την επεξεργασία των ήχων.

Οι ρίζες της δυσλεξίας είναι παρούσες στις πρώιμες γλωσσικές δεξιότητες, και τα συμπτώματα δεν αναγνωρίζονται μέχρι την μετέπειτα ανάπτυξη του παιδιού. Αλλά κάποια σημάδια της δυσλεξίας είναι παρόντα όταν ένα παιδί μαθαίνει τις πρώτες λέξεις ανάμεσα στο 1^ο και στο 2^ο έτος της ζωής του. Ακόμη και σήμερα, τα περισσότερα παιδιά με δυσλεξία έχουν την διάγνωση στην ηλικία των 5 με 6 ετών.

Η δυσλεξία δεν εμφανίζει επιδείνωση απαραίτητα με την πάροδο του χρόνου. Αλλά, τα συμπτώματά της μπορεί να επηρεάζουν περισσότερο τις μαθησιακές δεξιότητες ενός παιδιού όσο μεγαλώνει και όλοι περιμένουν να διαβάζει άπταιστα και να μαθαίνει.

Ποιες είναι οι επιδράσεις της δυσλεξίας στα παιδιά;

Η δυσλεξία μπορεί να έχει σημαντικές επιδράσεις στην ακαδημαϊκή πρόοδο των παιδιών, στην προσωπική τους ζωή.  Κάποιες από αυτές τις επιδράσεις περιλαμβάνουν:

• Ακαδημαϊκές δυσκολίες
• Μειωμένη ποιότητα ζωής, κοινωνικές προκλήσεις, περιορισμένες επιλογές στην καριέρα
• Μειωμένη συμμετοχή στην τάξη
• Χαμηλή αυτοπεποίθηση και μειωμένη αυτοεκτίμηση
• Άγχος και απογοήτευση, κακές σχέσεις ανάμεσα στο παιδί και στους γονείς
• Προβλήματα συμπεριφοράς, ψυχολογικά προβλήματα

Θεραπεία δυσλεξίας

Η καλύτερη επιλογή για την αντιμετώπιση της δυσλεξίας είναι η πολυαισθητηριακή δομημένη γλωσσική εκπαίδευση. Η συγκεκριμένη μορφή εκπαίδευσης προσφέρει ένα ταξίδι σε σημαντικά σημεία της γλωσσικής ανάπτυξης, την ανάγνωση, το συλλαβισμό, την ορθογραφία. Με αυτό τον τρόπο τα δυσλεκτικά παιδιά μπορούν να μάθουν με το δικό τους ρυθμό. Μια τέτοια προσέγγιση είναι η  Orton-Gillingham (OG).

Καθώς η δυσλεξία περιλαμβάνει προβλήματα με τη γλώσσα, οι παρεμβάσεις συχνά ξεκινούν με την φωνολογική επίγνωση ή τη διδασκαλία στα παιδιά να μπορέσουν να συντονίζονται με συγκεκριμένους ήχους. Έτσι, μαθαίνουν να παίζουν με τους ήχους και να φτιάχνουν νέες λέξεις.

Η φωνολογία, μαθαίνει στα παιδιά για τη σχέση ανάμεσα στους ήχους και στα γράμματα που γράφουν για να τους αντιπροσωπεύσουν, είναι ένα άλλο σημαντικό χαρακτηριστικό που τα παιδιά μαθαίνουν να διαχειρίζονται. Τα παιδιά μαθαίνουν δεξιότητες ώστε να αποκωδικοποιούν τους ήχους και να προφέρουν σωστά νέες λέξεις. Υπάρχουν ειδικά εκπαιδευμένοι ψυχολόγοι και λογοθεραπευτές που προσφέρουν βοήθεια σε αυτό.

Η θεραπεία για τα δυσλεκτικά παιδιά μπορεί να γίνει στο σχολείο ή στο σπίτι, αν και οι περισσότεροι γονείς διαπιστώνουν ότι πρέπει να στηρίξουν δυναμικά τα παιδιά τους ώστε να έχουν κατάλληλη στήριξη στο σχολείο.

Μπορεί ένα παιδί να αναρρώσει από τη δυσλεξία;

Δεν είναι λίγοι οι γονείς που ελπίζουν ότι το παιδί τους θα ξεπεράσει τη δυσλεξία με τον καιρό. Δυστυχώς, η δυσλεξία περιλαμβάνει διαφορές στη δομή και στη λειτουργία του εγκεφάλου. Αυτό σημαίνει ότι είναι μια δια βίου κατάσταση. Αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι ένα δυσλεκτικό παιδί δεν μπορεί να μάθει στρατηγικές ώστε να βελτιώσει τα συμπτώματα της δυσλεξίας.

Η δουλειά με ένα λογοθεραπευτή θα μεγιστοποιήσει την ικανότητα του παιδιού για μάθηση. Οι λογοθεραπευτές είναι εξειδικευμένοι για τα θέματα που προκαλεί η δυσλεξία.

Επίσης, η ψυχοθεραπεία μπορεί να βοηθήσει ένα παιδί να μάθει στρατηγικές για να ξεπεράσει τη δυσλεξία. Φυσικά, η παρουσία κατάλληλων δασκάλων που θα είναι σε επικοινωνία με τον λογοθεραπευτή και τον ψυχοθεραπευτή είναι σημαντική.

Πώς μπορείτε να βοηθήσετε το παιδί σας;

Η δυσλεξία είναι μια μαθησιακή δυσκολία που κρατά για μια ζωή, και προκαλεί αλλαγές στη λειτουργία και στην ανάπτυξη του εγκεφάλου. Η δυσλεξία διατρέχει οικογένειες.

Τα παιδιά με δυσλεξία έχουν δυσκολίες στην ανάγνωση, στη γραφή, και στο συλλαβισμό. Εμφανίζουν επίσης προκλήσεις σε δεξιότητες όπως η ομοιοκαταληξία, ο συλλαβισμός των λέξεων, και η ανάκληση των γραμμάτων της αλφαβήτου.

Η πρώιμη διάγνωση και οι παρεμβάσεις είναι σημαντικές για τα παιδιά με δυσλεξία. Σταδιακά, μπορούν να μάθουν να διαχειρίζονται τα συμπτώματα και να μην μένουν πίσω στην τάξη συγκριτικά με τα άλλα παιδιά χωρίς δυσλεξία.

Η λογοθεραπεία βοηθά τα παιδιά να μάθουν στρατηγικές για τη διαχείριση της δυσλεξίας. Επίσης, η ψυχοθεραπεία τους προσφέρει την κατάλληλη υποστήριξη ώστε να αντιμετωπίζουν την κατάσταση.

Τα παιδιά με δυσλεξία μπορεί να ωφεληθούν με πολλούς τρόπους και να έχουν ένα λαμπρό μέλλον. Οι γονείς μαζί με τους δασκάλους, τους λογοθεραπευτές, τους ψυχολόγους μπορούν να προσφέρουν στα παιδιά τους όσα έχουν ανάγκη, την αγάπη, την υποστήριξη. Έτσι, τα παιδιά με δυσλεξία μπορούν να έχουν δυνατότητες ανάπτυξης και εξέλιξης και να ευημερούν στο σχολείο και στη ζωή τους.