Ηλεκτροσόκ (ECT) – Ηλεκτροσπασμοθεραπεία

Τι είναι το Ηλεκτροσόκ (ECT) - Ηλεκτροσπασμοθεραπεία

Η ηλεκτροσπασμοθεραπεία είναι ο επιστημονικός όρος για το ηλεκτροσόκ (ECT). Η τεχνική της ηλεκτροσπασμοθεραπείας έχει εξελιχθεί μέσα στις δεκαετίες και πλέον η αλήθεια είναι ότι είναι μία εξαιρετικά αποτελεσματική θεραπεία. Δυστυχώς όμως, μέσα από τις παλιότερες ταινίες και το σινεμά, έχει δημιουργηθεί μια άσχημη εικόνα για αυτή και πολλές προκαταλήψεις, τόσο στους γιατρούς όσο και στους ασθενείς.

Η αλήθεια είναι πως η ηλεκτροσπασμοθεραπεία είναι μια πολύ αποτελεσματική θεραπεία που για τους ανθρώπους με μείζων κατάθλιψη ή διπολική διαταραχή, ανθεκτικές σε άλλες θεραπείες. Η ηλεκτροσπασμοθεραπεία περιλαμβάνει μια σύντομη ηλεκτρική διέγερση στον εγκέφαλο ενώ ο ασθενής είναι υπό την επήρεια αναισθησίας.

Τυπικά, η εφαρμογή της, χρειάζεται απαραιτήτως την παρουσία ενός ψυχιάτρου και ενός αναισθησιολόγου. Όμως δεν εκπαιδεύονται όλοι οι ψυχίατροι στην ηλεκτροσπασμοθεραπεία, και δεν προσφέρουν όλα τα ψυχιατρικά νοσοκομεία και κλινικές αυτή τη δυνατότητα θεραπείας.

Σε ποιες περιπτώσεις βοηθά το ηλεκτροσοκ;

Η ηλεκτροσπασμοθεραπεία οδηγεί σε γρήγορη, σημαντική βελτίωση των σοβαρών συμπτωμάτων σε σοβαρές ψυχικές ασθένειες. Η ηλεκτροσπασμοθεραπεία αποτελεί θεραπεία για:

• Την σοβαρή κατάθλιψη: ειδικά όταν αυτή συνοδεύεται από παραληρητικές ιδέες (ψυχωσική κατάθλιψη), τάσεις αυτοκτονίας ή άρνηση του ασθενή να φάει.
• Την ανθεκτική κατάθλιψη: μια σοβαρή μορφή κατάθλιψης που δεν υποχωρεί με τα αντικαταθλιπτικά ή άλλες θεραπείες.
• Την σοβαρή μανία: μια κατάσταση έντονης ευφορίας, ταραχής και υπερδραστηριότητας που είναι κομμάτι της διπολικής διαταραχής. Άλλα σημάδια της μανίας περιλαμβάνουν την δυσκολία στη λήψη αποφάσεων, τις παρορμητικές ή ριψοκίνδυνες συμπεριφορές και την ψύχωση.
• Την κατατονία: το κύριο χαρακτηριστικό της είναι η έλλειψη κίνησης, γρήγορες ή παράξενες κινήσεις, δυσκολία στην ομιλία και άλλα συμπτώματα. Μπορεί να έχει άμεση σχέση με την σχιζοφρένεια και άλλες ψυχιατρικές διαταραχές.
• Τη σύγχυση και την επιθετικότητα σε ανθρώπους με άνοια: είναι δύσκολη η αντιμετώπιση αυτών των συμπεριφορών και επηρεάζουν αρνητικά την ποιότητα ζωής των ασθενών.

Ποια είναι τα βήματα της ηλεκτροσπασμοθεραπείας;

Πριν ξεκινήσει η εφαρμογή της ηλεκτροσπασμοθεραπείας, ο ασθενής πρέπει να λάβει μια λεπτομερή ψυχιατρική αξιολόγηση, που περιλαμβάνει κλινική εξέταση, κάποιες εξετάσεις αίματος και ηλεκτροκαρδιογράφημα για τον έλεγχο της λειτουργίας της καρδιάς.

Η συναίνεση του ασθενή είναι ένα ακόμη σημαντικό κομμάτι της διαδικασίας. Ένας ασθενής πρέπει να δώσει γραπτώς τη συναίνεση του πριν από την ηλεκτροσπασμοθεραπεία. Σε καταστάσεις στις οποίες το άτομο είναι βαριά άρρωστο και δεν μπορεί να πάρει κάποια απόφαση για τον εαυτό του, η διαδικασία συναίνεσης καθορίζεται από το νόμο (για παράδειγμα, μέσω ενός κηδεμόνα που ορίζει το δικαστήριο).

Οι ασθενείς και οι οικογένειές τους πρέπει να συζητούν όλες τις θεραπευτικές επιλογές με τον ψυχίατρο πριν πάρουν την απόφαση να προχωρήσουν σε μια συγκεκριμένη θεραπεία. Πρέπει να έχουν επαρκή πληροφόρηση για την διαδικασία και τους πιθανούς κινδύνους, τις παρενέργειες και τα οφέλη της θεραπείας.

Πως γίνεται το ηλεκτροσοκ;

Τυπικά ο ασθενής κάνει δύο θεραπείες ηλεκτροσπασμοθεραπείας 2-3 φορές την εβδομάδα, περίπου 6-12 συνεδρίες συνολικά. Ο τελικός αριθμός των συνεδριών είναι ανάλογος με σοβαρότητα των συμπτωμάτων και το πόσο γρήγορα αυτά υποχωρούν.

Σε κάθε συνεδρία ο ασθενής λαμβάνει ολική αναισθησία και ένα μυοχαλαρωτικό και στη συνέχεια λαμβάνει χώρα η σύνδεση των ηλεκτροδίων σε συγκεκριμένες θέσεις στο τριχωτό της κεφαλής. Η διέγερση του εγκεφάλου του ασθενής είναι αποτέλεσμα  μιας σύντομης (δευτερολέπτα), ελεγχόμενης σειράς ηλεκτρικών παλμών. Αυτή η διαδικασία προκαλεί μια κρίση στον εγκέφαλο που διαρκεί περίπου ένα λεπτό. Ο ασθενής ξυπνά μετά από 5-10 λεπτά, όπως συμβαίνει μετά από μια μικρή χειρουργική επέμβαση.

Η όλη διαδικασία είναι ανώδυνη, αντίθετα με το πως παρουσιάζεται σε ταινίες του Χολυγουντ και τις λοιπές προκαταλήψεις (ως βίαιη μέθοδος, βασανιστήριο).

Πόσο διαρκεί η ηλεκτροσπασμοθεραπεία;

Η ηλεκτρική διέγερση του εγκεφάλου στο ηλεκτροσόκ κρατάει ελάχιστα δευτερόλεπτα, συνήθως 1-4 δευτερόλεπτα. Η κρίση που προκαλείται από αυτή την ηλεκτρική διέγερση, στόχος είναι να κρατάει 30-60 δευτερόλεπτα.

Ωστόσο συνολικά μία συνεδρία ηλεκτροσπασμοθεραπείας διαρκεί συνήθως μια ώρα. Αυτή περιλαμβάνει το χρόνο προετοιμασίας του ασθενή στο δωμάτιο της θεραπείας (περίπου 15-20 λεπτά) και το χρόνο στο δωμάτιο ανάρρωσης (περίπου 20-30 λεπτά).

Τυπικά, η ECT είτε γίνεται στο νοσοκομείο ή ιδιωτικές κλινικές και χρειάζεται επανάληψη 2-3 φορές την εβδομάδα για 10-12 συνεδρίες. Μερικοί ασθενείς έχουν ανάγκη περισσότερες συνεδρίες. Αυτές οι συνεδρίες οδηγούν σε βελτίωση της κατάθλιψης στο 70-90% των ασθενών.

Αν και η ηλεκτροσπασμοθεραπεία είναι αποτελεσματική, ωστόσο για την αποφυγή της υποτροπής, χρειάζονται κάποιες αναμνηστικές συνεδρίες κατά περιόδους ή αναλόγως της κλινικής εικόνας (πχ 1 το μήνα ή δίμηνο) ή να λαμβάνουν παράλληλα αντικαταθλιπτικά φάρμακα.

Παρενέργειες της ηλεκτροσπασμοθεραπείας

Όπως κάθε άλλη θεραπεία, η ηλεκτροσπασμοθεραπεία έχει κάποιες παρενέργειες και κινδύνους. Η πιο συχνή είναι η απώλεια μνήμης των γεγονότων των τελευταίων ημερών. Δηλαδή μερικοί άνθρωποι δεν μπορούν να θυμηθούν γεγονότα που έχουν συμβεί τις εβδομάδες πριν από τη θεραπεία. Στις περισσότερες περιπτώσεις, τα προβλήματα μνήμης έχουν βελτίωση μέσα σε λίγους μήνες.

Οι κίνδυνοι της ολικής αναισθησίας, η οποία είναι απαραίτητη για την ηλεκτροσπασμοθεραπεία, είναι όμοιοι με τους κινδύνους της αναισθησίας για κάθε άλλη επέμβαση. Οι πιο συχνές παρενέργειες της ηλεκτροσπασμοθεραπείας την ημέρα της θεραπείας περιλαμβάνουν τη ναυτία, τον πονοκέφαλο, την κόπωση, τη σύγχυση και της απώλεια μνήμης, που διαρκούν μερικά λεπτά μέχρι ώρες.

Για τους περισσότερους ασθενείς, οι κίνδυνοι και οι παρενέργειες της ECT είναι λιγότεροι σε σύγκριση με αυτούς που υπάρχουν με την συνεχή θεραπεία με φάρμακα. Η ECT λειτουργεί πολύ πιο γρήγορα από τα φάρμακα και είναι γενικά πολύ αποτελεσματική. Είναι ιδιαίτερα χρήσιμη αν ένα άτομο έχει αυτοκτονικές σκέψεις, η φαρμακευτική αγωγή δεν έχει αποτέλεσμα. Επίσης είναι βοηθητική σε περιπτώσεις που οι παρενέργειες της φαρμακευτικής αγωγής δεν είναι ανεκτές.

Άλλες θεραπείες διέγερσης του εγκεφάλου

O διακρανιακός μαγνητικός ερεθισμός (TMS) εφαρμόζεται για την θεραπεία της κατάθλιψης, η οποία δεν ανταποκρίνεται σε άλλες θεραπείες. Περιλαμβάνει την χρήση ταχέως εναλλασσόμενων μαγνητικών πεδίων για τη διέγερση συγκεκριμένων περιοχών του εγκεφάλου. Σε αντίθεση με την ECT, ο TMS δεν προκαλεί κρίση και ο ασθενής παραμένει ξύπνιος στη διάρκεια της θεραπείας. Ο TMS τυπικά έχει ήπιες παρενέργειες που περιλαμβάνουν πονοκεφάλους, μυϊκές συσπάσεις και πόνο στις περιοχές της διέγερσης. Ο TMS συνήθως περιλαμβάνει 4-5 συνεδρίες την εβδομάδας για 4-6 εβδομάδες. Υπάρχουν δύο μορφές TMS, ο rTMS και ο dTMS.

Η διέγερση του πνευμονογαστρικού νεύρου (VNS) αποτελεί μια θεραπεία για τις επιληπτικές κρίσεις αλλά επίσης μπορεί να χρησιμοποιηθεί για την θεραπεία της κατάθλιψης που δεν ανταποκρίνεται σε άλλες θεραπείες. Περιλαμβάνει την εμφύτευση μιας συσκευής ηλεκτρικών παλμών κάτω από το δέρμα του ασθενή στο στήθος που προκαλεί διακοπτόμενη ηλεκτρική διέγερση στο πνευμονογαστρικό νεύρο στο λαιμό.

Αποτελεσματικότητα ηλεκτροσπασμοθεραπείας

Οι μελέτες που έχουν γίνει έχουν δείξει ότι η ηλεκτροσπασμοθεραπεία είναι αποτελεσματική στην ανακούφιση της μείζονος κατάθλιψης. Τα κλινικά στοιχεία δείχνουν ότι τα άτομα με σοβαρή μείζονα κατάθλιψη, έχουν σημαντική βελτίωση σε ποσοστό 80% με την ECT. Επίσης εφαρμόζεται συχνά σε άλλες σοβαρές ψυχικές διαταραχές, όπως η διπολική διαταραχή και η σχιζοφρένεια. Η ηλεκτροσπασμοθεραπεία μπορεί να εφαρμοστεί για την θεραπεία της κατατονίας, μια κατάσταση στην οποία το άτομο μπορεί να είναι συνεχώς σε ανησυχία. Ένα άτομο με κατατονία μπορεί να προκαλεί σοβαρούς τραυματισμούς στον εαυτό του ή να εμφανίζει σοβαρή αφυδάτωση από την έλλειψη τροφής και υγρών.

Η χρήση του ηλεκτροσόκ είναι μια επιλογή όταν οι άλλες θεραπείες, όπως η φαρμακευτική αγωγή και η ψυχοθεραπεία, δεν έχουν αποτέλεσμα. Επίσης είναι βοηθητική σε καταστάσεις που απαιτούν γρήγορη θεραπεία λόγω της σοβαρότητάς τους, όπως ο κίνδυνος για αυτοκτονία.

Η αποτελεσματικότητα της ηλεκτροσπασμοθεραπείας στην θεραπεία των σοβαρών ψυχικών ασθενειών είναι εξαιρετικά σημαντική. Αν και η ECT είναι πολύ αποτελεσματική σε πολλά άτομα με σοβαρές ψυχικές ασθένειες, δεν αποτελεί θεραπεία για τα πάντα. Για την πρόληψη της υποτροπής μιας νόσου, μετά την ηλεκτροσπασμοθεραπεία οι ασθενείς είναι ανάγκη να συνεχίζουν με κάποια θεραπεία συντήρησης. Αυτό σημαίνει ότι η ψυχοθεραπεία και/ή η φαρμακευτική αγωγή αποτελούν τις επιλογές μετά την ECT.