Εγκεφαλικός Νευροτροφικός Παράγοντας (BDNF)

Εγκεφαλικός Νευροτροφικός Παράγοντας (BDNF)

Ο εγκεφαλικός νευροτροφικός παράγοντας (Brain-derived neurotrophic factor/BDNF), είναι μια πρωτεΐνη στον εγκέφαλο που είναι πολύ σημαντική για την μάθηση και την προσαρμοστικότητα. Αυτό που προκαλεί έκπληξη είναι το πόσο άμεσο έλεγχο έχουμε στην αφθονία αυτού του παράγοντα. Υπάρχουν παράγοντες στον τρόπο ζωής μας που επηρεάζουν άμεσα τα επίπεδα του BDNF στον εγκέφαλο, και αν κάποιος δεν δώσει σημασία σε αυτούς, τότε αυτό επηρεάζει άμεσα την ικανότητα προσαρμογής του εγκεφάλου.

Η συνεχής μάθηση και η προσαρμογή δεν αφορά μονάχα το να μαθαίνει κάποιος καινούργια πράγματα ή νέες δεξιότητες, είναι ουσιαστική απαίτηση του εγκεφάλου στην πολυάσχολη ζωή μας. Μπορεί να μην το παρατηρείτε πάντα, αλλά τα πράγματα αλλάζουν συνεχώς γύρω μας.  Καθώς αυτό συμβαίνει, ο εγκέφαλος συνεχίζει να προσπαθεί να ενσωματώνει πληροφορίες καθώς ο κόσμος αλλάζει, για να μας βοηθήσει να βγάλουμε νόημα από όλα αυτά. Όταν υπάρχει κάποιο πρόβλημα στην ικανότητα προσαρμογής, αυτό μπορεί να οδηγεί σε απογοήτευση και άλλα δυσάρεστα συναισθήματα. Ο BDNF δουλεύει σκληρά για τον εγκέφαλο μας, και παίζει πολύ σημαντικό ρόλο.

Ο BDNF προάγει την επιβίωση των νεύρων

Μια κεντρική λειτουργία του BDNF είναι να βοηθά τους νευρώνες και τα νεύρα να επιβιώνουν. Αυτό είναι ιδιαίτερα σημαντικό στα πρώιμα στάδια της ανάπτυξης μας όπου ο BDNF είναι απαραίτητος για την  ανάπτυξη και την ωρίμανση του εγκεφάλου του εμβρύου. Αργότερα , ο BDNF συνεχίζει να υποστηρίζει την μάθηση και επηρεάζει με πολλούς τρόπους την νευροπλαστικότητα, όπως για παράδειγμα:

• Την νευρογένεση: την δημιουργία νέων νευρώνων στον ιππόκαμπο, οι οποίοι είναι σημαντικοί για το σχηματισμό της βραχυπρόθεσμης μνήμης.
• Την δενδριτογένεση: οι νευρώνες μπορούν να δημιουργούν νέους δενδρίτες, οι οποίοι επιτρέπουν το σχηματισμό νέων νευρικών συνδέσεων.
• Την συναπτογένεση: η μεταγραφή των γονιδίων μπορεί να οδηγεί στην έκφραση νέων συνάψεων, και αυτό παρέχει περισσότερες θέσεις σύνδεσης με τους άλλους νευρώνες.
• Την ενίσχυση των συνάψεων: η πραγματική δύναμη των συναπτικών συνδέσεων μπορεί να αλλάξει, και αυτό επιτρέπει τη δημιουργία πιο ισχυρών συνδέσεων ανάμεσα στους νευρώνες, πράγμα που οδηγεί στην καλύτερη μάθηση και προσαρμογή.

Ο BDNF προάγει την μάθηση

Όπως αναφέραμε προηγουμένως, η πλαστικότητα και η ενεργοποίηση της NDMA (N-methyl-D-Aspartic) οδηγεί στην έκθεση στους υποδοχείς ΑΜΡΑ στα μετασυναπτικά άκρα. Αυτό δείχνει πως ο εγκέφαλος ενισχύει τις συναπτικές συνδέσεις.  Ωστόσο,  ο BDNF έχει ρόλο διαμεσολαβητή στην αποτελεσματικότητα αυτής της διαδικασίας. Η επαρκής εκπόλωση της NMDA επιτρέπει στα ιόντα ασβεστίου να ρέουν μέσα στα κύτταρα και να ενεργοποιούν την έκθεση περισσότερων υποδοχέων ΑΜΡΑ.

Η παρουσία του BDNF αυξάνει την ενεργοποίηση της NMDA, πράγμα που οδηγεί σε μεγαλύτερη ροή ασβεστίου και αυτό αυξάνει τις δομικές αλλαγές μέσα στους νευρώνες. Η παρουσία του BDNF επίσης αυξάνει την έκθεση και την λειτουργία των υποδοχέων AMPA. Όσο περισσότεροι ΑΜΡΑ υποδοχείς είναι ενεργοί τόσο πιο ενεργό είναι το μονοπάτι. Αυτός είναι ο μηχανισμός του σχηματισμού νέων αναμνήσεων και νέων τρόπων σκέψης. Το αποτέλεσμα είναι πως όταν ο BDNF είναι παρών, μπορούμε να μάθουμε καλύτερα, πιο γρήγορα και να έχουμε ένα δραστήριο εγκέφαλο όσο ο κόσμος γύρω μας αλλάζει.

Η κορτιζόλη μειώνει τα επίπεδα του BDNF

Εκτός από όλα τα οφέλη του BDNF, υπάρχουν και παράγοντες που δρουν εναντίον του. Η κορτιζόλη, η ορμόνη του στρες, έχει αντίθετη δράση από τον BDNF, μειώνει τα επίπεδα του BDNF όσο αυτή αυξάνεται. Αυτό σημαίνει πως όταν κάποιος είναι σε κατάσταση στρες, είναι λιγότερο πιθανό να μαθαίνει και να προσαρμόζεται. Πιο συγκεκριμένα, είναι λιγότερο πιθανό να σχηματίζουμε εποικοδομητικές αναμνήσεις σε συνθήκες στρες. Αν και αυτό μπορεί να μοιάζει φυσιολογικό, το συνεχές στρες επηρεάζει την υγεία του εγκεφάλου καθώς προκαλεί συνεχή αύξηση στα επίπεδα της κορτιζόλης και μείωση των επιπέδων του BDNF. Είναι σημαντικό να κατανοήσουμε ότι οι επιδράσεις της κορτιζόλης στη μείωση της πλαστικότητας ταλαιπωρούν τον εγκέφαλο.

Δεν αποτελεί έκπληξη το γεγονός ότι η νευροπλαστικότητα του εγκεφάλου εμφανίζει θέματα μετά από χρόνια έντονου στρες. Αντιθέτως, η σκέψη μπορεί να γίνει πιο άκαμπτη. Μια ευδιάκριτη παρενέργεια είναι ότι μπορεί να νιώθετε θυμωμένοι με τον κόσμο γύρω σας καθώς τα πράγματα αλλάζουν αλλά ο εγκέφαλος σας δεν μπορεί να προσαρμοστεί σε αυτό. Ευτυχώς, υπάρχουν πράγματα που μπορείτε να κάνετε για να αυξήσετε τα επίπεδα του BDNF στον εγκέφαλο.

Με ποιους τρόπους μπορείτε να αυξήσετε τα επίπεδα του BDNF;

Υπάρχουν συγκεκριμένα πράγματα στον τρόπο ζωής σας που μπορούν να σας βοηθήσουν να ελέγχετε τα επίπεδα του BDNF:

• Άσκηση: η άσκηση 4 φορές την εβδομάδα αυξάνει τα επίπεδα του BDNF στον εγκέφαλο. Αυτό έχει ένα αθροιστικό αποτέλεσμα με τον καιρό, και βοηθά όχι μόνο στην σωματική υγεία αλλά και στην ψυχική υγεία και στη μνήμη.
• Ποιοτικός ύπνος: η έλλειψη ύπνου οδηγεί στη μείωση των επιπέδων του BDNF, καθώς η μεγαλύτερη ποσότητα του BDNF προκύπτει από τον ιππόκαμπο ο οποίος είναι ενεργός στη διάρκεια του βαθύ ύπνου.
• Υγιεινή διατροφή: ο συνδυασμός ζάχαρης και λιπαρών (όπως οι σοκολάτες, τα παγωτά, τα μπισκότα κ.α.) μειώνουν τα επίπεδα του BDNF. Το κλειδί είναι να περιορίσετε τη ζάχαρη στη διατροφή σας.
• Περιβάλλον: το εργασιακό περιβάλλον και οι συνθήκες στο σπίτι μπορούν επίσης να επηρεάζουν τα επίπεδα του BDNF. Αυτό σημαίνει ότι το να βρει κάποιος τρόπους για τη μείωση του άγχους και να βλέπει τις καταστάσεις με πιο θετική νοοτροπία είναι πολύ σημαντικό.

Κάτι πολύ σημαντικό που πρέπει να έχουμε πάντα στο μυαλό μας είναι πως η διατήρηση ενός υγιεινού τρόπου ζωής δεν αφορά την εξωτερική εμφάνιση. Αντιθέτως, αφορά την διατήρηση ενός υγιούς εγκεφάλου που μας επιτρέπει συνεχώς να εξελισσόμαστε και να επιτυγχάνουμε τους στόχους μας.  Αν αντιμετωπίζετε χρόνιο στρες στη δουλειά σας, τότε δύο εβδομάδες διακοπών το χρόνο δεν θα σας δώσουν αυτό που χρειάζεστε. Αντιθέτως είναι ανάγκη να βρείτε τρόπους να διαχειριστείτε το στρες της καθημερινότητας , είτε να αλλάξετε δουλειά, να κάνετε διαλογισμό, να ξεκινήσετε ψυχοθεραπεία. Η μακροχρόνια δέσμευση για την υγεία του εγκεφάλου σας όχι μόνο ενισχύει την ευεξία σας αλλά σας κρατά δυνατούς.