Ειδικές μαθησιακές δυσκολίες

Ειδικές μαθησιακές δυσκολίες

Το 2013 άλλαξαν τα διαγνωστικά κριτήρια για τις Ειδικές Μαθησιακές Δυσκολίες. Αυτό είχε ως σκοπό το συνδυασμό των τριών μαθησιακών διαταραχών (ανάγνωση, μαθηματικά και γραπτή έκφραση) σε μια γενική διάγνωση. Οι ειδικές μαθησιακές δυσκολίες είναι νευροαναπτυξιακές διαταραχές που τυπικά η διάγνωσή τους μπορεί να γίνει στην αρχή της σχολικής ηλικίας. Αν και κάποιες φορές η διάγνωση μπορεί να μην έχει γίνει μέχρι την ενηλικίωση. Το κύριο χαρακτηριστικό τους είναι μια επίμονη βλάβη σε τουλάχιστον έναν από τους τρεις κύριους τομείς: την ανάγνωση, το γραπτό λόγο και/ή τα μαθηματικά.

Περίπου το 5-15% των παιδιών σχολικής ηλικίας αντιμετωπίζουν κάποια μαθησιακή δυσκολία. Περίπου το 80% αυτών των παιδιών με μαθησιακές δυσκολίες έχουν ένα θέμα στην ανάγνωση (δυσλεξία). Η δυσλεξία είναι αρκετά συχνή, και επηρεάζει το 20% του πληθυσμού. Η δυσλεξία επηρεάζει εξίσου τους άνδρες και τις γυναίκες. Οι ειδικές μαθησιακές δυσκολίες συχνά συνυπάρχουν με άλλες νευροαναπτυξιακές διαταραχές όπως η ΔΕΠΥ και το άγχος.

Οι δεξιότητες που μπορεί να επηρεάζονται περιλαμβάνουν την ανάγνωση, την ορθογραφία, την γραμματική ή τις μαθηματικές πράξεις. Επιπλέον, μπορεί κάποια άτομα να έχουν ευχέρεια στην ανάγνωση και στα μαθηματικά. Οι δυσκολίες σε αυτές τις δεξιότητες συχνά προκαλούν προβλήματα σε μαθήματα όπως η ιστορία, τα μαθηματικά και η κοινωνιολογία και μπορεί να επηρεάζουν τις δραστηριότητες της καθημερινότητας και τις κοινωνικές αλληλεπιδράσεις.

Οι μαθησιακές δυσκολίες μπορεί να είναι ήπιες, μέτριες και σοβαρές. Αν δεν γίνει έγκαιρα η διάγνωση και η θεραπεία τους, μπορεί να προκαλούν θέματα σε πολλές πτυχές της ζωής ενός ατόμου πέρα από τα ακαδημαϊκά του επιτεύγματα. Αυτά τα θέματα περιλαμβάνουν αυξημένο κίνδυνο για ψυχολογικό στρες, κακή ψυχική υγεία, ανεργία, εγκατάλειψη του σχολείου και άλλα ψυχολογικά προβλήματα.

Πως θα καταλάβω αν το παιδι μου έχει μαθησιακές δυσκολίες;

Για τη διάγνωση των ειδικών μαθησιακών δυσκολιών, πρέπει να πληρούνται τέσσερα κριτήρια.

1. Να αντιμετωπίζει δυσκολίες σε τουλάχιστον έναν από τους ακόλουθους τομείς για τουλάχιστον έξι μήνες, παρά τη στοχευμένη βοήθεια:

• Δυσκολία στην ανάγνωση (π.χ. αργός λόγος με πολύ κόπο).
• Δυσκολία στην κατανόηση του νοήματος των λέξεων που διαβάζει.
• Δυσκολία στο συλλαβισμό.
• Δυσκολία στο γραπτό λόγο (π.χ. προβλήματα στη γραμματική, στα σημεία στίξης).
• Δυσκολία στην κατανόηση μαθηματικών εννοιών, πράξεων.
• Δυσκολία στη μαθηματική συλλογιστική (π.χ. εφαρμογή κανόνων ή επίλυση προβλημάτων).

2. Ακαδημαϊκή απόδοση που είναι αρκετά πιο χαμηλή από την προσδοκώμενη ανάλογα με την ηλικία του παιδιού, η οποία προκαλεί προβλήματα στο σχολείο και στις δραστηριότητες της καθημερινότητας.
3. Οι δυσκολίες ξεκινούν στην σχολική ηλικία ακόμη και αν το άτομο δεν έχει σημαντικά προβλήματα μέχρι την ενηλικίωση (όταν οι ακαδημαϊκές και επαγγελματικές απαιτήσεις είναι υψηλότερες).
4. Οι μαθησιακές δυσκολίες δεν είναι αποτέλεσμα άλλων καταστάσεων όπως η νοητική υστέρηση, τα προβλήματα ακοής ή όρασης ή μια νευρολογική πάθηση , οι δυσμενείς συνθήκες όπως τα οικονομικά και περιβαλλοντικά προβλήματα, η έλλειψη σχολείων και διδασκαλίας.

Η διάγνωση είναι αποτέλεσμα συνδυασμού της παρατήρησης, συνεντεύξεων, λήψης οικογενειακού ιστορικού, σχολικών αναφορών. Επίσης, υπάρχουν και κάποια τεστ για την διάγνωση των ειδικών μαθησιακών δυσκολιών. Για άτομα άνω των 17 ετών, τα γεγονότα που αποδεικνύουν την μαθησιακή δυσκολία διευκολύνουν την διάγνωση.

Τη διάγνωση πρέπει να την κάνει κάποιος ειδικός της ψυχικής υγείας με εξειδικευμένη κατάρτηση στις μαθησιακές δυσκολίες. Υπάρχουν ωστόσο και μερικά online τεστ που μπορούν να σας δώσουν μία πρώτη εκτίμηση, όπως για παράδειγμα:

• το τεστ ΔΕΠΥ για παιδιά
• το τεστ αυτισμού (παιδιά)
• το τεστ ΔΕΠΥ για ενήλικες
• το τεστ δυσλεξίας (ενήλικες)

Τύποι ειδικών μαθησιακών δυσκολιών

Οι ειδικές μαθησιακές δυσκολίες περιλαμβάνουν τις εξής:

1. Δυσκολία στην ανάγνωση (δυσλεξία)
2. Δυσκολία στη γραπτή έκφραση (δυσγραφία)
3. Δυσκολία στα μαθηματικά (δυσαριθμησία)

Φυσικά, είναι ανάγκη να επισημάνουμε ότι υπάρχουν τρία επίπεδα σοβαρότητας των ειδικών μαθησιακών δυσκολιών:

• Ήπιες: δυσκολίες μάθησης σε μία ή δύο ακαδημαϊκούς τομείς, που μπορεί κάποιος να τις αντιμετωπίσει με την κατάλληλη θεραπεία και υποστήριξη.
• Μέτριες: σημαντικές δυσκολίες στη μάθηση, που χρειάζονται εξειδικευμένη διδασκαλία και υποστήριξη στο σχολείο,  στο χώρο εργασίας, στο σπίτι για να γίνουν κάποιες δραστηριότητες με ακρίβεια και αποτελεσματικότητα.
• Σοβαρές: σοβαρές δυσκολίες με την μάθηση, που επηρεάζουν την ακαδημαϊκή απόδοση συνολικά και απαιτούν εξειδικευμένη διδασκαλία σε όλες τις τάξεις του σχολείου. Ακόμη και με την κατάλληλη στήριξη ένα άτομο με μια σοβαρή ειδική μαθησιακή δυσκολία ίσως να μην μπορεί να αποδώσει ακαδημαϊκά.

1. Δυσλεξία

Η δυσλεξία μπορεί να περιλαμβάνει μία ή περισσότερες  υποδεξιότητες ανάγνωσης όπως η ακρίβεια στην ανάγνωση, η ευχέρεια του λόγου, η κατανόηση του κειμένου. Η δυσλεξία είναι ένας εναλλακτικός όρος που αναφέρεται στα προβλήματα με την ευχέρεια της ανάγνωσης, την αποκωδικοποίηση, το συλλαβισμό.

Τα προβλήματα στην ανάγνωση μπορεί να ξεκινούν πριν κάποιος μάθει να διαβάζει. Για παράδειγμα, τα παιδιά με δυσλεξία μπορεί να δυσκολεύονται να σπάσουν τις λέξεις σε συλλαβές και/ή να μην αναγνωρίζουν τις ομοιοκαταληξίες. Οι άνθρωποι με δυσλεξία συχνά δυσκολεύονται να συνδέσουν τα γράμματα που βλέπουν σε μια σελίδα με τους ήχους που βγάζουν. Επίσης, μπορεί να έχουν δυσκολίες στην ακρίβεια στο γραπτό λόγο και στο συλλαβισμό.

Οι έφηβοι και οι ενήλικες με δυσλεξία συχνά προσπαθούν να αποφύγουν δραστηριότητες που περιλαμβάνουν ανάγνωση όταν μπορούν (να διαβάζουν οδηγίες). Συχνά έλκονται από άλλα μέσα όπως οι εικόνες, τα βίντεο, ή ήχοι.

2. Δυσγραφία

Μια δυσκολία στις δεξιότητες γραφής μπορεί να εμφανίζεται σε παιδιά με δυσκολία στο συλλαβισμό και στη γραφή και περιλαμβάνει θέματα με την γραμματική, τα σημεία στίξης, τα καθαρά γράμματα. Τα προβλήματα με την ανάγνωση ξεκινούν πριν από την εκμάθηση της ανάγνωσης. Για παράδειγμα, τα παιδιά μπορεί να δυσκολεύονται να σπάσουν τις λέξεις σε συλλαβές και να αναγνωρίσουν τις λέξεις με ομοιοκαταληξία. Η δυσγραφία περιγράφει τη δυσκολία κάποιου να καταγράψει τις σκέψεις του γραπτώς. Τα νήπια με δυσκολία στο γραπτή έκφραση μπορεί να μην αναγνωρίζουν και να γράφουν τα γράμματα τόσο καλά όσο οι συμμαθητές τους.

3. Δυσαριθμησία

Η τρίτη ειδική μαθησιακή δυσκολία αφορά τα μαθηματικά, και συνήθως τα άτομα έχουν απόδοση κάτω από το μέσο όρο στις δεξιότητες που αφορούν την αίσθηση των αριθμών, την απομνημόνευση της αριθμητικής, τους ακριβείς υπολογισμούς, και το μαθηματικό συλλογισμό. Ο όρος δυσαριθμησία περιγράφει τις δυσκολίες στην εκμάθηση των αριθμών, στην επεξεργασία των μαθηματικών πληροφοριών, στην κατανόηση μαθηματικών κανόνων ή στη χρήση συμβόλων για τους ακριβείς υπολογισμούς.

Θεραπεία ειδικών μαθησιακών δυσκολιών

Δεν υπάρχει μια θεραπεία για τις ειδικές μαθησιακές δυσκολίες. Ωστόσο, κάθε άνθρωπος μπορεί να μάθει να διαχειρίζεται τις δυσκολίες. Οι άνθρωποι με ειδικές μαθησιακές δυσκολίες μπορούν να είναι καλοί μαθητές και να ενισχύουν τα ταλέντα τους. Τα άτομα με δυσλεξία, για παράδειγμα, είναι δημιουργικοί και συνήθως σκέφτονται έξω από το κουτί.

Μια μαθησιακή δυσκολία δεν σημαίνει ότι ένα άτομο θα έχει περιορισμένες επιλογές καριέρας ή λιγότερες ευκαιρίες για να επιτύχει. Η πρώιμη παρέμβαση είναι το κλειδί για τους ανθρώπους με μαθησιακές δυσκολίες. Η πρώιμη παρέμβαση είναι το κλειδί για τους ανθρώπους με μαθησιακές δυσκολίες. Αν αυτές οι δυσκολίες αναγνωριστούν νωρίς, οι παρεμβάσεις είναι πιο αποτελεσματικές. Έτσι, τα παιδιά μπορούν να αποφύγουν να αντιμετωπίζουν εκτεταμένα προβλήματα με το σχολείο και πιθανά θέματα με την αυτοεκτίμηση.

Υπάρχουν εκπαιδευτικές δομές που προσφέρουν βοήθεια στα παιδιά με μαθησιακές δυσκολίες  για να βελτιώνουν τις δεξιότητες γραφής, ανάγνωσης και μαθηματικών. Οι αποτελεσματικές παρεμβάσεις περιλαμβάνουν την συστηματική, εντατική και εξατομικευμένη διδασκαλία που μπορεί να βελτιώσει τις μαθησιακές δυσκολίες. Φυσικά, με αυτό τον τρόπο τα άτομα μπορούν να χρησιμοποιούν στρατηγικές για την αντιμετώπιση της διαταραχής.

Υπάρχουν κάποια φάρμακα που έχουν πάρει την έγκριση του FDA για τις ειδικές μαθησιακές δυσκολίες. Ωστόσο, αυτά τα φάρμακα μπορεί να τα λαμβάνουν άνθρωποι με συνυπάρχουσες διαταραχές όπως η διαταραχή ελλειμματικής προσοχής-υπερκινητικότητας (ΔΕΠΥ) και το άγχος.

Οι μελέτες δείχνουν ότι η πιο αποτελεσματική θεραπεία για τις ειδικές μαθησιακές δυσκολίες είναι οι δομημένες και στοχευμένες στρατηγικές που αφορούν τη φωνολογική επίγνωση, τις δεξιότητες αποκωδικοποίησης, την κατανόηση και την ευχέρεια του λόγου.

Οι θεραπείες για τα προβλήματα γραφής στοχεύουν σε δύο γενικούς τομείς: την διαδικασία της γραφής και την διαδικασία σύνθεσης γραπτού λόγου. Η θεραπεία για τη δυσαριθμησία συχνά περιλαμβάνει πολυαισθητηριακά ερεθίσματα που βοηθούν τα παιδιά να κατανοήσουν τις έννοιες των μαθηματικών.