Είναι ο πυρετός χρήσιμος;

Είναι ο πυρετός χρήσιμος;

Όταν κάποιος είναι άρρωστος με πυρετό, συνήθως αυτό είναι ένα σημάδι ότι το ανοσοποιητικό σύστημα αμύνεται ενάντια σε παθογόνους μικροοργανισμούς. Ο πυρετός συνήθως προκύπτει από τα κύτταρα του ανοσοποιητικού στις θέσεις της λοίμωξης, τα οποία στέλνουν χημικά μηνύματα στον εγκέφαλο να αυξήσει τη θερμοκρασία του σώματος. Συνήθως όταν εμφανίζεται ο πυρετός, ακόμα και δέκατα, οι άνθρωποι προσπαθούν να τον εξαφανίσουν (καταστείλουν), ιδίως οι γονείς μικρών παιδιών ! Παρά το γεγονός ότι προκαλεί δυσφορία, ο πυρετός είναι χρήσιμος καθώς αποτελεί μέρος της αντίδρασης του ανοσοποιητικού, και δεν είναι επικίνδυνος στις περισσότερες περιπτώσεις.

Πώς ο πυρετός βοηθά στην καταπολέμηση των λοιμώξεων;

Παρά τα επιστημονικά στοιχεία που δείχνουν ότι ο πυρετός είναι ωφέλιμος για την καταπολέμηση των λοιμώξεων (κρυολογήματα, γρίπη), το πως ακριβώς συμβαίνει αυτό δεν είναι ξεκάθαρο.

Οι λοιμώξεις προκαλούνται από παθογόνα. Τα παθογόνα μπορεί να είναι ιοί και μικρόβια όπως συγκεκριμένα είδη βακτηρίων, μύκητες ή πρωτόζωα. Όταν τα μικρόβια ή οι ιοί εισέλθουν στα κύτταρα του σώματος, τότε τα χρησιμοποιούν για να πολλαπλασιαστούν, και ως εκ τούτου τα δικά μας κύτταρα μπορεί να θεωρούνται πλέον παθογόνα και να αντιμετωπίζονται ως τέτοια από το ανοσοποιητικό μας σύστημα.

Η κύρια εξήγηση για το πως ο πυρετός βοηθά στην καταπολέμηση των λοιμώξεων είναι ότι η υψηλότερη θερμοκρασία ασκεί πίεση στα παθογόνα, τα σκοτώνει ή τουλάχιστον αναστέλλει την ανάπτυξή τους. Η αύξηση κατά 1-4^ο C της θερμοκρασίας στο σώμα δεν σκοτώνει τα δικά μας υγιή κύτταρα, ενώ αντίθετα βλάπτει τα παθογόνα;

Οι μελέτες έχουν δείξει ότι μια μικρή αύξηση στη θερμοκρασία κάνει τα κύτταρα του ανοσοποιητικού να λειτουργούν καλύτερα. Το συμπέρασμα είναι λοιπόν ότι ο πυρετός είναι αναγκαίος για την αύξηση της αποτελεσματικότητας της άμυνας του οργανισμού. Ωστόσο, φαίνεται παράξενο που απαιτείται τόσο μεγάλο ενεργειακό κόστος για τη δημιουργία πυρετού για να λειτουργούν καλύτερα τα κύτταρα του ανοσοποιητικού, ειδικά όταν υπάρχουν άφθονα μοριακά μηνύματα για την ενεργοποίηση τους.

Επιπλέον, εκτός από τη ζέστη, τα ελαφρώς χαμηλά επίπεδα οξυγόνου και η ήπια οξύτητα επίσης ενισχύουν τη λειτουργία των κυττάρων του ανοσοποιητικού. Καθώς αυτές οι στρεσογόνες συνθήκες συμβαίνουν στις θέσεις της λοίμωξης, αυτό δείχνει ότι τα κύτταρα του ανοσοποιητικού εξελίχθηκαν για να έχουν τη μέγιστη λειτουργικότητα κάτω από αυτές τις συνθήκες. Στην πραγματικότητα, οτιδήποτε βρίσκεται σε κατάσταση ανάπτυξης είναι ευάλωτο στο στρες, και τα παθογόνα τυπικά αναπτύσσονται. Κάποια από τις λειτουργίες των κυττάρων του ανοσοποιητικού είναι να δημιουργούν συνθήκες στρες τοπικά για να αναστείλουν την ανάπτυξη των παθογόνων.

Θέρμανση των παθογόνων τοπικά

Η φλεγμονή είναι ένας τοπικός αμυντικός μηχανισμός ενάντια στις λοιμώξεις. Τυπικά περιλαμβάνει ζέστη, πόνο, ερυθρότητα και οίδημα στις περιοχές στις οποίες το ανοσοποιητικό σύστημα είναι πιο ενεργό. Αν και γνωρίζουμε ότι στη θέση της λοίμωξης παράγεται ζέστη, πολλοί πιστεύουν ότι αυτό το αίσθημα ζέστης από τη φλεγμονή προκύπτει από τα διεσταλμένα αιμοφόρα αγγεία που φέρνουν πιο ζεστό αίμα από τους άλλους ιστούς του σώματος.

Ωστόσο, οι μελέτες έχουν δείξει ότι στη θέση της φλεγμονής, η θερμοκρασία είναι 1-2^ο C υψηλότερη από ότι στους υπόλοιπους ιστούς, έτσι η ζέστη δεν είναι απλά ένα υποπροϊόν της μεγαλύτερης ροής του αίματος. Ένα μεγάλο ποσοστό της επιπλέον ζέστης προκύπτει από τα κύτταρα του ανοσοποιητικού. Όταν παράγουν αντιδραστικές μορφές  οξυγόνου για να σκοτώσουν τα παθογόνα είναι μια διαδικασία που οδηγεί στην αύξηση της θερμοκρασίας. Ωστόσο, δεν είναι γνωστό πόσο αυξάνεται η θερμοκρασία.

Καθώς τα κύτταρα μπορούν να ανεχτούν ένα εύρος θερμοκρασιών, όλα τα κύτταρα βιώνουν μια απότομη πτώση στην ικανότητά τους να αναπτύσσονται και να επιβιώνουν σε υψηλότερες θερμοκρασίες. Για τα κύτταρα των θηλαστικών, και πιθανώς τα παθογόνα που τα μολύνουν, ακόμη και μια αύξηση της θερμοκρασίας κατά 1-2^ο C είναι σχεδόν θανατηφόρα. Έτσι, η ζέστη από τον πυρετό προσθέτει επιπλέον ζέστη στην ήδη αυξημένη θερμοκρασία.

Υπάρχουν στοιχεία που δείχνουν ότι τα παθογόνα εκτίθενται σε θερμοκρασίες που είναι πολύ υψηλότερες από την φυσιολογική θερμοκρασία του σώματος. Η τοπική θερμοκρασία μπορεί να φτάσει μέχρι του 50^ο C στα μιτοχόνδρια, στα εργοστάσια παραγωγής ενέργειας των κυττάρων. Η ζέστη που παράγουν τα μιτοχόνδρια είναι πολύ χρήσιμη για τη θέρμανση του σώματος και για τον πυρετό. Αυτή η τοπική αύξηση της θερμοκρασίας βοηθά τα κύτταρα του ανοσοποιητικού να σκοτώνουν τα παθογόνα.

Υψηλή θερμοκρασία και άλλοι στρεσογόνοι παράγοντες

Τα κύτταρα του ανοσοποιητικού στοχεύουν τα παθογόνα με πολλούς τρόπους με σκοπό να τα σκοτώσουν ή να αναστείλουν την αύξησή τους. Για παράδειγμα μπορεί να παράγουν αντιδραστικές μορφές οξυγόνου, τοξικά πεπτίδια, ένζυμα του πεπτικού, προκαλούν υψηλή οξύτητα και έλλειψη θρεπτικών. Οι περισσότερες χημικές αντιδράσεις επιταχύνονται από την αυξημένη θερμοκρασία, έτσι δεν αποτελεί έκπληξη το γεγονός ότι η ζέστη ενισχύει αυτούς τους αμυντικούς μηχανισμούς.

Οι μελέτες έχουν δείξει ότι η υψηλή θερμοκρασία μαζί με τα χαμηλά επίπεδα οξυγόνου και την οξύτητα καταστρέφουν τα παθογόνα. Επίσης, ούτε η υψηλή θερμοκρασία ούτε η έλλειψη θρεπτικών από μόνα τους δεν μπορούν να αναστείλουν την ανάπτυξη των βακτηρίων, μονάχα ο συνδυασμός τους έχει αποτελέσματα. Το στρες της υψηλής θερμοκρασίας δεν δρα μόνο του όταν υπάρχει έλεγχος της λοίμωξης.

Η αντίληψη ότι ο πυρετός σκοτώνει τα παθογόνα και ενισχύει την ανοσολογική αντίδραση είναι σωστή αλλά ελλιπής. Η ικανότητα του πυρετού να ελέγχει τις λοιμώξεις προκύπτει από πολλούς επιπλέον παράγοντες, αλλά η αύξηση της θερμοκρασίας τοπικά βλάπτει τα ευάλωτα παθογόνα. Και ο πυρετός επίσης δρα σε συνδυασμό με άλλους αμυντικούς μηχανισμούς, ποτέ μόνος του.

Αντιμετώπιση πυρετού

Ο πυρετός είναι ένα σημάδι που δείχνει ότι το σώμα καταπολεμά μια λοίμωξη. Βοηθά και σκοτώνει τα βακτήρια και τους ιούς. Επίσης, ενισχύει την παραγωγή των λευκών αιμοσφαιρίων που καταπολεμούν τις λοιμώξεις. Γενικά, δεν υπάρχει λόγος ανησυχίας για τον πυρετό εκτός και αν προκαλεί δυσφορία, ειδικά στα παιδιά.

Να αντιμετωπίσω τον πυρετό ή όχι;

Οι περισσότεροι γονείς καταλαβαίνουν αν το παιδί τους έχει πυρετό όταν απλά ακουμπούν το χέρι τους στο μέτωπό τους. Φυσικά, αυτός δεν είναι ένας ακριβής τρόπος μέτρησης της θερμοκρασίας. Είναι σημαντικό να χρησιμοποιούν θερμόμετρο. Συνήθως, ως πυρετό θεωρούμε την θερμοκρασία που είναι υψηλότερη από 37.5^ο C.

Ένα παιδί που τρώει και κοιμάται καλά και έχει καλή διάθεση και παίζει δεν χρειάζεται κάποια θεραπεία. Αλλά είναι σημαντικό να επικοινωνείτε με τον παιδίατρο στις παρακάτω περιπτώσεις:

• Για ηλικίες 3 μηνών ή μικρότερα: θερμοκρασία 38^ο C ή υψηλότερη
• Για παιδιά μικρότερα από 2 ετών: πυρετός που διαρκεί περισσότερο από 24 ώρες
• Ηλικίες 2 ετών και άνω: πυρετός που διαρκεί παραπάνω από 72 ώρες
• Κάθε ηλικίας: πυρετός που επανειλημμένα είναι υψηλότερος από 40^ο C ή συνοδεύεται από άλλα συμπτώματα, όπως επιληπτικές κρίσεις, πονόλαιμο, πόνο στο αυτί ή πονοκέφαλο, εξάνθημα, εμετό ή διάρροια, ασυνήθιστη υπνηλία, άτακτη συμπεριφορά

Αντιμετώπιση πυρετού στα παιδιά

Όταν ο πυρετός κάνει το παιδί σας να νιώθει άβολα, οι παρακάτω συμβουλές μπορεί να σας βοηθήσουν:

• Ντύστε το παιδί σας ελαφριά για να το προστατέψετε από την υπερθέρμανση. Καλό είναι το δωμάτιο να είναι δροσερό.
• Δώστε στο παιδί σας επιπλέον υγρά για να αποφύγετε την αφυδάτωση. Το νερό, οι χυμοί φρούτων, οι ηλεκτρολύτες είναι καλές επιλογές.
• Μην ενθαρρύνετε την έντονη σωματική άσκηση. Αλλά το παιδί μπορεί να παίξει ήρεμα στο δωμάτιο του.

Επίσης, μπορείτε να δώσετε ένα αντιπυρετικό στο παιδί σας όπως η παρακεταμόλη (Depon) και η ιβουπροφαίνη (Algofren) όταν ο πυρετός είναι υψηλός. Για παιδιά μικρότερα από 2 ετών, πρέπει να μιλήσετε με τον παιδίατρο για να σας προτείνει κάποιο φάρμακο.

Πρέπει να έχετε στο μυαλό σας ότι η ιβουπροφαίνη μπορεί να χορηγηθεί σε παιδιά μεγαλύτερα από 6 μηνών. Μην δίνετε ιβουπροφαίνη σε ένα παιδί που είναι αφυδατωμένο ή κάνει εμετό.

ΠΡΟΣΟΧΗ: μην δίνετε ακετυλοσαλικυλικό οξύ (Aspirin, Salospir) σε παιδιά ή εφήβους, γιατί μπορεί να προκαλέσει σοβαρές παρενέργειες από δυσφορία στο στομάχι μέχρι σύνδρομο Reye, μια σπάνια αλλά σοβαρή ασθένεια που μπορεί να προκαλέσει σημαντική βλάβη, ειδικά στο ήπαρ και στον εγκέφαλο.

Για όσους γονείς το προτιμούν, υπάρχουν και πιο φυσικοί τρόποι για να αντιμετωπίσετε τον πυρετό στα παιδιά.