Ψυχοθεραπεία EMDR για την αντιμετώπιση του πένθους

Πένθος και EMDR

Ως ψυχοθεραπευτής εφαρμόζω αρκετές ψυχοθεραπευτικές παρεμβάσεις ώστε να μπορέσω να βοηθήσω τους θεραπευόμενους να απελευθερωθούν από τα επώδυνα γεγονότα του παρελθόντος. Η ψυχοθεραπεία EMDR αποδίδεται στα ελληνικά ως "απευαισθητοποίηση και επανεπεξεργασία μέσω οφθαλμικών κινήσεων". Με αυτή τη μέθοδο οι άνθρωποι βοηθιούνται να εδραιώσουν εκ νέου τις επώδυνες αναμνήσεις ή τις εμπειρίες του παρελθόντος ώστε να απελευθερώσουν τη συναισθηματική συγκίνηση αυτής της ανάμνησης.

Τι είναι η EMDR ψυχοθεραπεία;

Μέσω EMDR γίνεται πιο εύκολη η πρόσβαση και η επεξεργασία τραυματικών αναμνήσεων και άλλων αρνητικών εμπειριών της ζωής  ώστε να βρεθεί μια προσαρμοστική λύση. Αυτό που έχω παρατηρήσει μετά την ολοκλήρωση της EMDR θεραπείας, είναι ότι πολλοί άνθρωποι δεν αναστατώνονται για τραυματικά γεγονότα του παρελθόντος. Οι συμπεριφορές, οι σκέψεις και τα συναισθήματα δεν καθορίζονται και δεν κυριαρχούνται από το αρνητικό γεγονός.

Αυτή η μορφή ψυχοθεραπείας όχι μόνο προσφέρει σημαντική απελευθέρωση από τις τραυματικές αναμνήσεις, αλλά επίσης προσφέρει ανακούφιση από άλλα αρνητικά γεγονότα της ζωής που ασκούν μακροχρόνια επίδραση στη ζωή ενός ατόμου. Επίσης μπορεί να εφαρμοστεί για τη θεραπεία του άγχους, τις αυτοκαταστροφικές συνήθειες, την κατάθλιψη και το τραυματικό πένθος.

Η EMDR ψυχοθεραπεία βοηθά στην ενίσχυση των μηχανισμών αντιμετώπισης καταστάσεων για τις οποίες πριν τα άτομα ίσως να αισθάνονταν το φόβο της αποτυχίας. Για παράδειγμα, ο φόβος της οδήγησης (που αντιμετωπίζουν πολλοί άνθρωποι με διαταραχή πανικού) μέσω του EMDR επεξεργάζονται ξανά οι εμπειρίες πανικού του παρελθόντος στην οδήγηση και οι θεραπευόμενοι μπορούν να οδηγούν ήρεμοι τώρα και στο μέλλον.

Περιγραφή της EMDR ψυχοθεραπείας

Η EMDR ψυχοθεραπεία εφαρμόζεται μόνο από εκπαιδευμένους ψυχοθεραπευτές. Για να μπορέσετε να κατανοήσετε καλύτερα την διαδικασία, ακολουθούν κάποια βήματα.

Πρώτα, ο ψυχοθεραπευτής παίρνει το λεπτομερές ιστορικό της ζωής ενός ανθρώπου. Ο ψυχοθεραπευτής δίνει ιδιαίτερη προσοχή σε προβληματικά γεγονότα όπως η κακοποίηση, η παραμέληση, μια ασθένεια, μια σωματική βλάβη, μια χειρουργική επέμβαση και άλλες εμπειρίες που ίσως να πνίγουν συναισθηματικά το άτομο. Η λήψη ιστορικού δίνει στον ψυχοθεραπευτή τη δυνατότητα να φτιάξει το πλάνο της θεραπείας και να δημιουργήσει αυτό που αποκαλείται ʺστόχοςʺ για την επανεπεξεργασία.

Οι ψυχοθεραπευτές χρειάζεται να είναι βέβαιοι ότι οι θεραπευόμενοι έχουν επαρκείς εσωτερικές δυνάμεις ώστε να μπορέσουν να διαχειριστούν την επανεπεξεργασία. Μερικές φορές οι ψυχοθεραπευτές εγκαθιστούν θετικές αναμνήσεις και εμπειρίες μέσω της αμφοτερόπλευρης διέγερσης. Με ήχο, ελαφρύ χτύπημα ή την κίνηση των ματιών διεγείρονται και τα δύο ημισφαίρια του εγκεφάλου και επικοινωνούν μεταξύ τους. Αυτή είναι η αμφοτερόπλευρη διέγερση που αποτελεί σημαντικό συστατικό στοιχείο της EMDR ψυχοθεραπείας. Σε άλλες περιπτώσεις οι ψυχοθεραπευτές χρησιμοποιούν τη διαλεκτική συμπεριφορική ψυχοθεραπεία για να ενισχυθεί η ικανότητα των θεραπευόμενων να διαχειριστούν το άγχος της έκθεσης σε αρνητικές αναμνήσεις.

Όταν ο θεραπευόμενος είναι έτοιμος, καθορίζονται οι στόχοι βοηθώντας τον θεραπευόμενο να φέρει στο μυαλό του εικόνες, συναισθήματα, αισθήσεις και πεποιθήσεις για τον εαυτό του που συνοδεύουν αυτή την αρνητική μνήμη. Είναι σημαντικό να υπάρχει μια κλίμακα ανησυχίας από το 1-10 των θεραπευόμενων πριν και μετά την επανεπεξεργασία, για να γνωρίζουμε αν έχουμε φτάσει στο επιθυμητό αποτέλεσμα (αν και μερικές φορές ο βαθμός της ανησυχίας ανεβαίνει προσωρινά κατά τη διάρκεια της επανεπεξεργασίας).

Επίσης χρειάζεται να καταλήξουμε σε μια πιο προσαρμοστική εικόνα για τον εαυτό και να εκτιμηθεί πόσο ισχυρές είναι τώρα οι πεποιθήσεις. Μετά την αμφοτερόπλευρη διέγερση ο εγκέφαλος εκτίθεται στην αρνητική εμπειρία και την επανεπεξεργάζεται προσαρμοστικά.

Στο τέλος, ελέγχουμε τα συναισθήματα του θεραπευόμενου. Στη συνέχεια ζητάμε από τους θεραπευόμενους να παρακολουθούν τις νέες εμπειρίες που προκύπτουν ως αποτέλεσμα της ψυχοθεραπείας. Μετά την ολοκλήρωση της EMDR θεραπείας , οι περισσότεροι άνθρωποι ανταποκρίνονται θετικά, δεν αναστατώνονται από την συγκεκριμένη ανάμνηση ή δεν τη σκέφτονται πλέον.

Ψυχοθεραπεία EMDR και τραυματικό πένθος

Η εμπειρία μου στο EMDR μου έχει δείξει ότι διαφορετικά γεγονότα όπως το να τραυματιστεί κάποιος, να κάνει κακό σε άλλους ή να έχει βιώσει ένα ατύχημα είναι πολύ εύκολο να προσπελαστούν με EMDR επειδή οι αναμνήσεις είναι ξεχωριστές και συχνά πολύ επώδυνες. Μερικές φορές, ωστόσο, κάποιο γεγονός μπορεί να είναι περίπλοκο και να χρειάζεται περισσότερη δουλειά και χρόνο. Το τραυματικό πένθος είναι ένα από αυτά τα φαινόμενα που μπορούν να επιλυθούν σε ικανοποιητικό βαθμό αλλά επίσης κρύβει παγίδες εξαιτίας των πεποιθήσεων ή των εμποδίων για την επίλυση της θλίψης με άμεσο τρόπο.

Τι είναι το τραυματικό πένθος;

Το τραυματικό πένθος είναι μια διαφορετική μορφή πένθους και συνήθως περιλαμβάνει επιπλοκές που κάνουν δυσκολότερη την αντιμετώπιση του ώστε να προχωρήσει κάποιος στη ζωή του. Οι άνθρωποι που έχουν χάσει ένα αγαπημένο πρόσωπο από αυτοκτονία ή κάποια άλλη νόσο που στιγματίζεται κοινωνικά, μπορεί να βιώνουν τραυματικό πένθος. Ένα άτομο ίσως να αισθάνεται μόνο και απομονωμένο επειδή δεν μπορεί να μιλήσει για τον πόνο του στους άλλους χωρίς να τον κρίνουν ή να πανικοβληθούν. Οι ξαφνικοί ή οι απροσδόκητοι θάνατοι  μπορεί επίσης να προκαλέσουν τραυματικό πένθος. Ομοίως, η απώλεια ενός αγαπημένου προσώπου εξαιτίας ενός βίαιου θανάτου ή θανάτου από ατύχημα , για την οποία δεν υπάρχει προειδοποίηση ή προετοιμασία, μπορεί να προκαλέσει τραυματικό πένθος. Το τραυματικό πένθος διαρκεί περισσότερο και είναι πιο εξουθενωτικό από το φυσιολογικό πένθος(που από μόνο του είναι πολύ επώδυνο).

Υπάρχει μια μεγάλη αλληλοεπικάλυψη μεταξύ τραυματικού πένθους και PTSD (μετατραυματικό στρες), ειδικά αν ο θάνατος είναι ξαφνικός. Υπάρχουν περιπτώσεις που εμφανίζονται διαταραχές άγχους μαζί με το τραυματικό πένθος όπως η διαταραχή πανικού και η διαταραχή γενικευμένου άγχους.  Έχω δουλέψει με πολλούς ανθρώπους που έχουν φοβίες ή παθαίνουν κρίση πανικού όταν εκτίθενται σε κάτι ή σε κάποιον που τους υπενθυμίζει την απώλεια του αγαπημένου τους προσώπου. Δεν είναι όμως συνέχεια σε κατάσταση πανικού, πράγμα που διαχωρίζει αυτή την εμπειρία από κάποιον που αντιμετωπίζει διαταραχή πανικού.

Έχω δει επίσης ανθρώπους να αναπτύσσουν μια ανθυγιεινή συνεχή ενασχόληση με την ασφάλεια και την υγεία σε απόκριση στο τραυματικό πένθος και με αυτό τον τρόπο να αισθάνονται ότι οι αγαπημένοι τους είναι συνεχώς σε κίνδυνο να πεθάνουν με τον ίδιο τρόπο που πέθανε ο θανών. Ίσως να νιώθουν συνεχώς σε κίνδυνο, πράγμα που οδηγεί σε αυξημένη ανησυχία.

Μερικοί πενθούντες με τραυματικό πένθος ίσως να καταφεύγουν στην κατάχρηση ουσιών για να αποφεύγουν να σκέφτονται το θάνατο του αγαπημένου τους προσώπου.  Αυτό ίσως να αποτελεί μια προσπάθεια για να διαχειριστούν την απελπισία και την ανησυχία που νιώθουν. Σε κάποιες σπάνιες περιπτώσεις, οι πενθούντες με τραυματικό πένθος μπορεί να βιώνουν παροδική, ήπια ψύχωση. Οι στόχοι της θεραπείας του τραυματικού πένθους είναι όχι μόνο να βοηθηθεί το άτομο να ξεπεράσει φυσιολογικά τη διαδικασία του πένθους αλλά επίσης να επιλυθεί η τραυματική του πτυχή.

Ψυχοθεραπεία EMDR για το τραυματικό πένθος

Κάποιοι παράγοντες που προκαλούν επιπλοκές στην χρήση της ψυχοθεραπείας EMDR για το τραυματικό πένθος περιλαμβάνουν τις τύψεις και ενοχές. Οι άνθρωποι ίσως να αισθάνονται ενοχές για να προχωρήσουν στη ζωή τους ή να στο να φανταστούν τη ζωή τους χωρίς τον θανόντα. Ίσως να πιστεύουν ότι είναι εγωιστές ή κακοί για να ζουν ευτυχισμένοι μετά το θάνατο του αγαπημένου τους. Αυτές οι σκέψεις αποτελούν στόχο για την EMDR ψυχοθεραπεία, επειδή κάποιες φορές υπάρχει ένα χάσμα μεταξύ αυτών που σκέφτεται το μυαλό και αυτών που πιστεύει η καρδιά. Η  αντιμετώπιση σε γνωστικό  επίπεδο δεν μπορεί να δώσει πολλές αλλαγές, αλλά με την EMDR ψυχοθεραπεία είναι δυνατό να ενοποιήσουμε την εμπειρία του μυαλού και της καρδιάς. Επίσης δίνεται ιδιαίτερη προσοχή στην ιδιοσυγκρασία του κάθε ανθρώπου, καθώς επηρεάζει την διαδικασία του πένθους και του τραύματος.

Κάποιος που είχε μια ανασφαλή σχέση με τον φροντιστή του ίσως να δυσκολεύεται περισσότερο να αποδεχτεί την απώλεια από ότι οι άνθρωποι που έχουν ασφαλή σχέση. Βοηθώ τους θεραπευόμενους να βρίσκουν ασφαλείς τρόπους σύνδεσης ώστε να είναι προετοιμασμένοι για τη φάση της απευαισθητοποίησης της θεραπείας.  Για παράδειγμα, η αποκατάσταση της ασφαλούς σχέσης μπορεί να είναι χρήσιμη, αλλά όχι αρκετή. Μερικές φορές δεν υπάρχουν αρκετά ασφαλή πρόσωπα ή μέρη στην μνήμη ενός ατόμου, και πρέπει να γίνουμε δημιουργικοί. Αν όλα τα παραπάνω αποτύχουν, χρησιμοποιούμε την φαντασία και τη σύγχρονη κουλτούρα ώστε να μπορέσουμε να βοηθήσουμε ένα άτομο να ενισχύσει την αίσθηση της ασφάλειας και την αίσθηση ότι ανήκει κάπου. Οι πνευματικές εμπειρίες είναι ένας όμορφος τρόπος για να ενισχυθεί αυτή η αίσθηση.