EMDR therapy

EMDR therapy

Το EMDR είναι μια ειδική μορφή ψυχοθεραπείας που αναπτύχθηκε από την Francine Shapiro το 1988 για την επεξεργασία των ψυχικών τραυμάτων. Το EMDR (Eye Movement Desensitization and Reprocessing) βασίζεται στην ιδέα ότι οι αρνητικές σκέψεις, τα συναισθήματα και οι συμπεριφορές είναι αποτέλεσμα των μη επεξεργασμένων αναμνήσεων. Η θεραπεία περιλαμβάνει την εστίαση σε τραυματικές εικόνες, σκέψεις, συναισθήματα και αισθήσεις του σώματος και τη διεστιακή διέγερση που γίνεται με την κίνηση των ματιών (αλλά εναλλακτικά και μέσω αφής, ή ακοής).

Τι είναι το EMDR;

Το EMDR αναπτύχθηκε από την Αμερικανίδα κλινική ψυχολόγο Francine Shapiro το 1980. Η θεραπεία περιλαμβάνει την αναγνώριση των μη επεξεργασμένων τραυματικών ή άλλων ψυχοπιεστικών εμπειριών που διαταράσσουν την ψυχολογική κατάσταση του ατόμου. Ο θεραπευόμενος καλείται να ανακαλέσει τις επώδυνες πτυχές των εμπειριών μαζί με τις αισθήσεις του σώματος που τις συνοδεύουν. Στη συνέχεια ακολουθεί ένα κινούμενο στόχο (όπως το χέρι του θεραπευτή) με τα μάτια του από τη μια πλευρά στην άλλη, ή εφαρμόζεται κάποια άλλη μορφή διεστιακής διέγερσης (απτικά ή ακουστικά ερεθίσματα). Το τελικό αποτέλεσμα είναι η απευαισθητοποίηση ως προς την τραυματική ανάμνηση, και η επεξεργασία των τραυματικών αναμνήσεων.

Το EMDR είναι μια θεραπεία μόνο για το μετατραυματικό στρες;

Πολλές μελέτες έχουν δείξει ότι το EMDR είναι αποτελεσματικό στη θεραπεία του μετατραυματικού στρες, ωστόσο μπορεί να βοηθά και σε άλλες ψυχικές διαταραχές.

Τα στοιχεία δείχνουν ότι το EMDR μπορεί να είναι βοηθητικό σε οποιαδήποτε ψυχολογικό πρόβλημα και διαταραχή που μπορεί να περιλαμβάνει κάποιο τραύμα ή κάποιο έντονο αρνητικό γεγονός. Πλέον, τα πράγματα έχουν αλλάξει και οι έμπειροι EMDR θεραπευτές το εφαρμόζουν σαν μια ολοκληρωμένη θεραπεία, και όχι μόνο για τους ανθρώπους με μετατραυματικό στρες.

Θεωρητικό υπόβαθρο του EMDR

Μετά την ανακάλυψη του EMDR, αναπτύχθηκε ένα μοντέλο για τον τρόπο λειτουργίας του. Συνήθως ο εγκέφαλος επεξεργάζεται και αφομοιώνει τα γεγονότα χρησιμοποιώντας την προηγούμενη εμπειρία του ατόμου και κατανοώντας τον εαυτό του και τον κόσμο στον οποίο ζει. Ωστόσο, αν η εμπειρία είναι τραυματική, το σύστημα επεξεργασίας των πληροφοριών "παγώνει", και γίνεται η αποθήκευση χωρίς την κατάλληλη επεξεργασία.

Οι τραυματικές αναμνήσεις αποτυγχάνουν λοιπόν να ενσωματωθούν στις εμπειρίες ζωής του ατόμου. Για παράδειγμα, στην περίπτωση του μετατραυματικού στρες, της πρώτης διαταραχής στην οποία εφαρμόστηκε το EMDR, τα άτομα συνεχίζουν να ξαναζούν το ψυχικό τραύμα (σαν να συμβαίνει τώρα). Αποφεύγουν οτιδήποτε σχετίζεται με το τραύμα και τείνουν να είναι σε υπερδιέγερση.

Το EMDR επιτρέπει στον εγκέφαλο να επεξεργαστεί τις δυσλειτουργικές αποθηκευμένες εμπειρίες και διεγείρει το έμφυτο σύστημα επεξεργασίας των πληροφοριών. Έτσι, επιτρέπει την μετατροπή των πληροφοριών σε προσαρμοστικές λύσεις. Όταν αυτές οι αναμνήσεις επεξεργαστούν πλήρως, αφομοιώνονται οι απαραίτητες πληροφορίες και οι δομές της μνήμης αφομοιώνουν τις νέες πληροφορίες. Αν και το γεγονός μπορεί να εκφραστεί, τα ακατάλληλα συναισθήματα και οι σωματικές αισθήσεις έχουν απορριφθεί και δεν γίνονται πλέον αισθητά.

Σύμφωνα με τις πρόσφατες νευροβιολογικές θεωρίες το EMDR μπορεί να έχει σχέση με την ανασυγκρότηση της μνήμης. Ο μηχανισμός δράσης του EMDR διαφέρει από την θεραπεία έκθεσης, όπου η εξάλειψη είναι ο κύριος μηχανισμός. Ενώ η ανασυγκρότηση πιστεύεται ότι αλλάζει την αρχική μνήμη, η εξάλειψη οδηγεί στη δημιουργία νέων αναμνήσεων που ανταγωνίζονται τις παλιές. Επίσης, ενώ η κλασική ψυχοθεραπεία αναγνωρίζει μια παράλογη πεποίθηση και μετά την αμφισβητεί με την λογική, προσπαθεί να την ανασκευάσει σε μια πιο προσαρμοστική και υγιή, στο EMDR δεν υπάρχει καμία προσπάθεια αλλαγής της πεποίθησης με τη λογική. Αυτό γίνεται αυθόρμητα κατά τη διάρκεια της επεξεργασίας, αν και μερικές φορές είναι αναγκαία η βοήθεια από τον θεραπευτή, αν μια ανάμνηση έχει "κολλήσει".

Πώς λειτουργεί το EMDR;

Οι πιο συχνές ερωτήσεις είναι πότε είναι αναγκαία η διεστιακή διέγερση για το EMDR, και ποιες φυσιολογικές ή νευρολογικές αλλαγές συμβαίνουν στη διάρκεια του EMDR.

Αν η διεστιακή διέγερση είναι απαραίτητη, ποιος μηχανισμός εμπλέκεται σε αυτή; Πρώτα από όλα η υπόθεση της γρήγορης κίνησης των ματιών (REM) δείχνει ότι οι κινήσεις των ματιών στο EMDR οδηγούν σε μια κατάσταση παρόμοια με αυτή που παρατηρείται στη διάρκεια του ύπνου REM. Είναι γνωστό ότι ο ύπνος REM εξυπηρετεί μια σειρά από προσαρμοστικές λειτουργίες, όπως η επεξεργασία των αναμνήσεων και η παγίωση της μνήμης. Παρατηρώντας τους παραλληλισμούς μεταξύ ύπνου REM και EMDR, φαίνεται ότι το EMDR μειώνει τα συμπτώματα που έχουν σχέση με τραυματικές εμπειρίες αλλάζοντας συναισθηματικά φορτισμένες αυτοβιογραφικές αναμνήσεις  σε πιο γενικές σημειολογικές μορφές.

Μια δεύτερη υπόθεση δείχνει ότι ενισχύεται η ανάκτηση επεισοδιακών αναμνήσεων μέσω της αυξημένης μεσοημισφαιρικής επικοινωνίας. Ωστόσο, οι κάθετες κινήσεις των ματιών δεν αυξάνουν την επικοινωνία των ημισφαιρίων, αλλά μειώνουν τα συναισθήματα που προκαλούν οι αναμνήσεις όσο και οι οριζόντιες κινήσεις των ματιών.

Όλα αυτά δείχνουν ότι το EMDR λειτουργεί με βάση πολλούς μηχανισμούς.

Διαταραχή μετατραυματικού στρες (PTSD)

Το μετατραυματικό στρες ήταν από τις πρώτες περιπτώσεις εφαρμογής του EMDR, καθώς η θεραπεία έχει άμεση σχέση με τα ανεπίλυτα τραύματα. Όλες οι μελέτες δείχνουν ότι το EMDR είναι πολύ αποτελεσματικό στις περιπτώσεις μετατραυματικού στρες.

Υπάρχουν όλο και περισσότερα στοιχεία που δείχνουν ότι τα ψυχικά τραύματα και άλλες αρνητικές εμπειρίες της ζωής αποτελούν αιτιολογικούς παράγοντες για πολλές ψυχικές διαταραχές. Για παράδειγμα, η κατάθλιψη έχει σχέση με τις δυσμενείς εμπειρίες της παιδικής ηλικίας όπως η κακοποίηση.

Το EMDR σύμφωνα με τις μελέτες έχει πολύ καλά αποτελέσματα στα θύματα σεξουαλικής κακοποίησης. Επίσης, πολλές μελέτες δείχνουν ότι το EMDR είναι αποτελεσματικό για άλλες διαταραχές όπως η οριακή διαταραχή προσωπικότητας, η γενικευμένη αγχώδης διαταραχή, η νευρική ανορεξία και η διαχείριση του πόνου.

Κατάθλιψη

Είναι καλά τεκμηριωμένο ότι οι δυσλειτουργικές ή οι βασικές πεποιθήσεις μπορούν να διαμορφωθούν από πρώιμες εμπειρίες και είναι γενικά αποδεκτό ότι το EMDR είναι εξαιρετικά αποτελεσματικό για την θεραπεία της κατάθλιψης. Αντί ο ψυχοθεραπευτής να δουλεύει μόνο με τις βασικές πεποιθήσεις, με την εφαρμογή του EMDR ο θεραπευόμενος πρέπει να αναγνωρίσει τα στοιχεία που να τεκμηριώνουν αυτές τις πεποιθήσεις, και να βρει την παλαιότερη μνήμη για να την χρησιμοποιήσει ως στόχο στην επεξεργασία στο EMDR.

Για παράδειγμα, η πεποίθηση ενός θεραπευόμενου ότι δεν έχει αξία μπορεί να οφείλεται σε μια παιδική ανάμνηση όπου αναλάμβανε την ευθύνη για άλλα μέλη της οικογένειας, ίσως τον έναν γονέα με προβλήματα με το αλκοόλ. Μπορεί να θυμάται ένα συγκεκριμένο περιστατικό που η μαμά του είπε, "Είσαι ανόητος και δεν θα καταφέρεις ποτέ τίποτα." Αυτή η βασική ανάμνηση αποτελεί το κέντρο του EMDR με βάση την οποία ο θεραπευόμενος αναγνωρίζει τα αρνητικά συναισθήματα και τις αισθήσεις.

Ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή

Ενώ η αιτιολογία της ιδεοψυχανγκαστικής διαταραχής δεν έχει ξεκάθαρη σχέση με τα τραύματα και τις αρνητικές εμπειρίες όπως η κατάθλιψη, συχνά υπάρχει αυτή η σύνδεση. Μια μελέτη έδειξε ότι το 54% των ανθρώπων με ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή έχει βιώσει τουλάχιστον ένα τραυματικό γεγονός.

Τα άτομα με ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή μένουν κολλημένα σε κάποια πράγματα, και ένα από τα πλεονεκτήματα του EMDR είναι ο τρόπος με τον οποίο ενσωματώνει τις αρνητικές σκέψεις , τα συναισθήματα και τις αισθήσεις στο σώμα. Ωστόσο, σε αντίθεση με το PTSD και την κατάθλιψη, είναι συνήθως απαραίτητος ο συνδυασμός του EMDR με την ψυχοεκπαίδευση και τις συμπεριφορικές προσεγγίσεις. Ενώ το EMDR πάντα ξεκινά με την επεξεργασία των ανεπίλυτων τραυμάτων του παρελθόντος, συχνά τα άτομα συνεχίζουν να εμφανίζουν συμπτώματα ακόμη και μετά την πλήρη επεξεργασία των τραυμάτων, και αυτό συμβαίνει στην περίπτωση της ιδεοψυχαναγκαστικής διαταραχής.

Ψύχωση

Μπορεί το EMDR να είναι αποτελεσματικό στη θεραπεία της ψύχωσης; Αυτό μπορεί να φαίνεται λιγότερο περίεργο αν σκεφτεί κανείς ότι πολλά άτομα με ψύχωση έχουν ιστορικό με ψυχικά τραύματα. Περίπου το 50-98% των ενηλίκων με σοβαρά ψυχικά νοσήματα όπως η ψύχωση έχουν βιώσει τουλάχιστον μια τραυματική εμπειρία. Μια μελέτη έδειξε ότι το EMDR είναι αποτελεσματικό και ασφαλές στην θεραπεία του μετατραυματικού στρες σε άτομα με ψύχωση. Η θεραπεία του μετατραυματικού στρες με EMDR έχει θετική επίδραση στη συνολική ψυχική υγεία του ασθενούς.