Ενίσχυση της χαμηλής αυτοεκτίμησης

Αυτοεκτίμηση

Πολύ συχνά οι άνθρωποι αντιμετωπίζουν θέματα και διακυμάνσεις στην αυτοεκτίμησή τους. Τα συναισθήματα αυτά εναλλάσσονται μεταξύ άσχημων συναισθημάτων για τον εαυτό τους, με αποτέλεσμα τα άτομα να ταλαιπωρούνται από πολύ χαμηλή αυτοεκτίμηση από τη μία πλευρά, αλλά από την άλλη πλευρά μερικές φορές αισθάνονται μεγαλοπρεπή, ανώτερα και καταπληκτικά. Αυτό δεν είναι παρά μια προσπάθεια να αποφύγουν τα άσχημα συναισθήματα με το να φαντάζονται τον εαυτό τους να έχει  ανώτερες, καταπληκτικές ικανότητες, οι οποίες είναι τόσο υπέροχες που μπορούν να τους επαναφέρουν ακόμη και από τα πιο τρομακτικά συναισθήματα χαμηλής αυτοεκτίμησης. Και οι δύο καταστάσεις είναι ισότιμες συναισθηματικά, ανθυγιεινές και ανεπιθύμητες, και ο θεραπευόμενος παγιδεύεται σε ένα επαναλαμβανόμενο μοτίβο μεταξύ των δύο ακραίων αυτών συμπεριφορών. Πώς όμως ένα άτομο φτάνει σε αυτή την κατάσταση;

Από πού προέρχεται η χαμηλή αυτοεκτίμηση;

Η χαμηλή αυτοεκτίμηση πηγάζει από τις αρνητικές επιρροές και εμπειρίες που είχαμε στη ζωή, από την αρχή της παιδικής ηλικίας και βεβαίως της ενήλικης ζωής. Η οικογένειά σας, οι φίλοι, οι συνάδελφοι, οι δάσκαλοί σας, τα πρότυπά σας, η κοινωνία και ο τόπος που μεγαλώσατε, όλα παίζουν ένα σημαντικό ρόλο στην ανάπτυξη της αυτοεκτίμησής σας καθώς μεγαλώνατε. Σας δείξανε και σας μάθανε (άμεσα και έμεσα) πως να διαχειρίζεστε τα συναισθήματά σας σε δύσκολες στιγμές, πως να ξεπερνάτε εμπόδια, πως να ερμηνεύετε γεγονότα, συμπεριφορές και περιστάσεις στη ζωή σας. Κάποια από αυτά τα μαθήματα μπορεί να ήταν χρήσιμα, όμως αν διαπιστώνετε ότι έχετε χαμηλή αυτοεκτίμηση, μάλλον οφείλεται ότι τα όσα σας μάθανε ήτανε αναποτελεσματικά και μη-βοηθητικά, και τώρα έχετε ένα ρεπερτόριο αναποτελεσματικών ικανοτήτων ώστε να ανταπεξέλθετε σε συναισθηματικές και άλλες καταστάσεις, πράγμα που σας περιορίζει με πολλούς τρόπους.

Για να απαντηθεί αυτή η ερώτηση χρειάζεται να επεξεργαστούν τα πιο σημαντικά γεγονότα στη ζωή ενός ατόμου (ιδίως ψυχικά τραύματα), και η σχέση του με τους γονείς του όταν ήταν μικρό παιδί. Πολύ συχνά αυτά τα άτομα είχαν γονείς που τα αγαπούσαν, τα πρόσεχαν και οι οποίοι έκαναν το λάθος να είναι υπερβολικά επικριτικοί ή να μην είναι συνεπείς, ή οι οποίοι ίσως να ασκούσαν λεκτική βία στο παιδί τους. Μπορεί στο σπίτι να υπήρχαν οικογενειακές συγκρούσεις. Η αίσθηση ενός παιδιού για τον εαυτό του είναι πολύ εύθραυστη και ευαίσθητη και τέτοιες καταστάσεις μπορούν εύκολα να οδηγήσουν σε έντονα συναισθήματα χαμηλής αυτοεκτίμησης και αρνητικές πεποιθήσεις.

Ένα παιδί που δέχεται συχνά την κριτική των γονέων ή την λεκτική βία αισθάνεται ότι ποτέ δεν θα μπορέσει να επιτύχει σε τίποτα. Για να μπορέσει να επαναφέρει τον εαυτό του από αυτά τα τρομακτικά συναισθήματα φαντασιώνεται μεγαλειώδη πράγματα και έχει υψηλές προσδοκίες που συνδυάζονται με την έντονη πίεση για να είναι καταπληκτικό και άκρως επιτυχημένο. Αυτή η κατάσταση δημιουργεί σημαντικό άγχος καθώς το παιδί φοβάται πάντα ότι δεν θα φτάσει αυτούς τους υψηλούς και μη ρεαλιστικούς στόχους.

Επίσης ένα παιδί μπορεί να βιώνει κατάθλιψη καθώς αισθάνεται απελπισία και αβοήθητο για να επιτύχει το στόχο του και να επαναφέρει τον εαυτό του από την χαμηλή αυτοεκτίμηση. Ακόμη ένα παιδί μπορεί να βιώνει την ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή καθώς έχει ψυχαναγκαστικές εμμονές με τις λεπτομέρειες σε μια προσπάθεια να επιτύχει την τελειότητα και να εξιλεωθεί. Όλες αυτές οι πτυχές έχουν να κάνουν με την τελειομανία.

Πως διατηρείται η χαμηλή αυτοεκτίμηση;

Δεν είναι εύκολο να γενικεύσουμε πως ο κάθε άνθρωπος διατηρεί τη χαμηλή αυτοεκτίμηση, η εξατομίκευση αυτών γίνεται μέσα στην ψυχοθεραπεία καθώς αναζητούμε όλους τους περιοριστικούς παράγοντες. Ωστόσο υπάρχουν ορισμένοι βασικοί παράγοντες που σας ωθούν σε αυτή τη δίνη της χαμηλής αυτοπεποίθησης.  Η χαμηλή αυτοεκτίμηση συντηρείται γιατί έχετε ένα πολύ περιορισμένο ρεπερτόριο προσωπικών πεποιθήσεων, ερμηνειών και κανόνων. Αυτό σημαίνει ότι παίρνετε ως δεδομένες ορισμένες αρνητικές υποθέσεις και αυτό έχει ως αποτέλεσμα ένα περιορισμένο σετ επιλογών ανταπόκρισης. Τείνετε να βλέπετε το χειρότερο σε κάθε σενάριο, να καταστροφολογείτε, στάση που σας δίνει πολύ λίγες ελπίδες για το μέλλον.

Επιπρόσθετα, οι κανόνες και τα προσωπικά στάνταρτ είναι πολύ περιοριστικά. Δεν περιμένετε πολλά από τον εαυτό σας, και ως αποτέλεσμα, τείνετε να παραμένετε περιορισμένοι σε μια ζώνη άνεσης και ποτέ δεν παίρνετε το ρίσκο, ώστε να ξεφύγετε από τη δίνη των αρνητικών πεποιθήσεων και των αρνητικών συναισθημάτων.

Πως να ενισχύσετε την αυτοεκτίμησή σας

Δεν υπάρχει μία μαγική λύση. Θα πρέπει να αναλάβετε την ευθύνη της ζωή σας και να δεσμευτείτε, ώστε να αναπτύξετε νέες συνήθειες, συμπεριφορές και τρόπους να σκέφτεστε και να επιλύετε προβλήματα. Υπάρχουν ορισμένα πράγματα που μπορείτε να κάνετε μόνοι σας και θα σας βοηθήσουν να αυξήσετε την αυτοεκτίμησή σας:

Θυμηθείτε: ένας στόχος χωρίς συγκεκριμένο πλάνο, είναι μόνο μια ευχή.

• καταγράψτε τις επιτυχίες σας και τα θετικά χαρακτηριστικά σας. Ζητήστε τη βοήθεια φίλων και κοντινών σας ανθρώπων αν δυσκολεύεστε.
• αποφύγετε περιοριστικές εκφράσεις (άσχημα επίθετα για τον εαυτό σας). Το να αυξήσετε την αυτοπεποίθησή σας περιλαμβάνει εκτός από τις πράξεις να ελέγξετε και τα λόγια σας προς τον εαυτό σας.
• μάθετε μια καινούργια δεξιότητα ή αντικείμενο
• αφιερώστε χρόνο για να φροντίσετε συναισθηματικά τον εαυτό σας. Ξεκουραστείτε, ασχοληθείτε με ότι σας ευχαριστεί. Μπορείτε να προσφέρετε στον εαυτό σας μια συνεδρία μασάζ, σπα.
• θέστε νέους και φιλόδοξους στόχους, και τα μικρά-μικρά βήματα τα οποία θα σας οδηγήσουν στην εκπλήρωση αυτών.
• για να ζείτε με πάθος και νόημα, πρέπει να θέσετε στόχους που σας εμπνέουν και σας κρατάνε ενθουσιασμένους. Αναρωτηθείτε, τι είναι αυτό που με ενθουσιάζει και με κινητοποιεί να σηκωθώ από το κρεβάτι κάθε πρωί; Πως θα μπορούσα να μετατρέψω αυτό το πάθος σε ένα συγκεκριμένο στόχο; Με ποια βήματα θα μπορέσω να κυνηγήσω αυτό το σκοπό; Σε τι χρόνους θα πετύχω αυτά τα βήματα;

Ψυχοθεραπεία και ενίσχυση αυτοεκτίμησης

Ο θεραπευόμενος σε γνωσιακό επίπεδο πρέπει να δει την φτωχή εικόνα που έχει για τον εαυτό του μέχρι στιγμής, όχι προσπαθώντας απαραιτήτως για μεγαλειώδη πράγματα και εκπληκτικά επιτεύγματα, αλλά κάνοντας στον εαυτό του ερωτήσεις όπως, ʺΔεν γεννήθηκα σαν συνηθισμένο και αξιοπρεπές άτομο όπως όλοι οι άλλοι; Δεν αξίζω να αισθάνομαι όπως ο μέσος αξιοπρεπής άνθρωπος; Το ιστορικό συναισθηματικής βίας ήταν που μου προκάλεσε αυτά τα άσχημα συναισθήματα για τον εαυτό μου και όχι κάποιο εγγενές ελάττωμα; Δεν αξίζω να είμαι ικανοποιημένος για τα συνηθισμένα καθημερινά επιτεύγματα όπως ο καθένας και να μην είμαι σκλάβος της επιθυμίας για μεγάλα επιτεύγματα; ʺ Στη συνέχεια ο θεραπευόμενος χρειάζεται να δουλέψει με τις συνήθειες του ώστε να μπορέσει να αισθάνεται βαθιά ικανοποίηση από τις καθημερινές συνηθισμένες δραστηριότητες, που απλά σημαίνει να απολαμβάνει τα "μέτρια" επιτεύγματα.

Πρέπει να μάθει να εκτιμά την ομορφιά και την ευλογία των κοινών πραγμάτων, καθώς η φυσιολογική και υγιής ζωή εξ ορισμού περιλαμβάνει απαραίτητα συνηθισμένα επιτεύγματα, και πρέπει να μάθει να γιορτάζει με την ομορφιά της υγιούς μετριότητας. Είναι εξαιρετικά απελευθερωτικό και λυτρωτικό να επιτρέψετε στον εαυτό σας να απολαμβάνει το προνόμιο του να είστε ένα φυσιολογικό και "συνηθισμένο" άτομο! Επιπλέον χρειάζεται να  αποκτήσει συνειδητή επίγνωση της συναισθηματικής ζωής του, της γνησιότητας του και των συναισθημάτων του.

Όλα αυτά θα βοηθήσουν τον θεραπευόμενο να ενισχύσει την αυτοεκτίμησή του και να σπάσει τον φαύλο κύκλο της χαμηλής αυτοεκτίμησης και του μεγαλείου.

Πώς μπορεί ένα άτομο να ξεπεράσει αυτή την επώδυνη κατάσταση και να επαναφέρει την αυτοεκτίμησή του;

Το πρώτο βήμα στην ψυχοθεραπεία είναι να κατανοήσει ο θεραπευόμενος πως ακριβώς έχει φτάσει σε αυτό το σημείο. Χρειάζεται να θυμηθεί με λεπτομέρειες όλη την ιστορία της συναισθηματικής του ζωής από την πρώιμη παιδική ηλικία και να κατανοήσει την αλυσίδα των γεγονότων που τον οδήγησαν σε αυτό τον τρόπο σκέψης. Επίσης χρειάζεται να κατανοήσει ότι ο τρόπος με τον οποίο οι γονείς του τον μεγάλωσαν είχε κάποια τραγικά λάθη με μακροχρόνιες συνέπειες. Αυτό το πρώτο βήμα είναι καθαρά πνευματικό. Στη συνέχεια ο θεραπευόμενος θα πρέπει να αποκτήσει συνειδητή επίγνωση για το πώς ένιωθε κατά τη διάρκεια αυτών των στιγμών της παιδικής του ηλικίας, αν ένιωθε ντροπή ή αν ένιωθε θυμό.

Τα παιδιά που δέχονται λεκτική βία τείνουν να καταπιέζουν τα αρνητικά συναισθήματα και αυτά τα συναισθήματα φουντώνουν στο πίσω μέρος του μυαλού τους για μια ζωή και δημιουργούν τα προβλήματα ψυχικής υγείας. Με αυτό τον τρόπο ο θεραπευόμενος αποκτά μια συνειδητή επίγνωση του ιστορικού των συναισθημάτων στη ζωή του και αυτό είναι ένα πολύ σημαντικό βήμα. Αυτό επιτρέπει στον θεραπευόμενο να επεξεργαστεί τα συναισθήματά του ώστε να μπορέσουν να ξεπεράσει το παρελθόν. Στη συνέχεια ακολουθεί η θλίψη και το πένθος για την απώλεια της παιδικής του ηλικίας.

Το γεγονός ότι ένας άνθρωπος μπορεί να έχει μια δύσκολη παιδική ηλικία, με όλες τις λεπτομέρειες, πρέπει να γίνει συνειδητό κομμάτι της καθημερινότητας όπως το γεγονός ότι ζει σε μια συγκεκριμένη πόλη. Αυτό φέρνει μεγάλη ανακούφιση και αποκατάσταση της αυτοεκτίμησης. Όλα τα παραπάνω θα μπορέσουν να επαναφέρουν την αυτοεκτίμηση του θεραπευόμενου πιο κοντά στα επίπεδα που θα έπρεπε να είναι, επειδή έχει κατανοήσει βαθιά και ειλικρινά από πού προέρχεται η χαμηλή αυτοεκτίμηση και πως δεν ήταν δικό του λάθος να καταστρέψει την αυτοεκτίμησή του και να αποκαταστήσει την αξιοπρέπεια και την αξία του εαυτού του.