Πως το περιβάλλον επηρεάζει την ψυχική μας υγεία

Η επίδραση του περιβάλλοντος στην ψυχική μας υγεία

Η μείζονα κατάθλιψη επηρεάζει το 17% του πληθυσμού παγκοσμίως. Η κατάθλιψη είναι μια εξουθενωτική κατάσταση για τους ανθρώπους που τη βιώνουν και για τους αγαπημένους τους και παρόλο που οι αιτίες της δεν είναι απολύτως ξεκάθαρες (αν και συνδέεται με την έλλειψη σεροτονίνης), υπάρχουν αποτελεσματικές θεραπευτικές λύσεις (όπως τα αντικαταθλιπτικά φάρμακα αλλά και οι ολιστικές εναλλακτικές θεραπείες).

Η κατάθλιψη στον κόσμο

Πάνω από 17 εκατομμύρια ενήλικες έχουν βιώσει ένα καταθλιπτικό επεισόδιο μέσα σε ένα έτος. Παγκοσμίως πάνω από 264 εκατομμύρια άνθρωποι όλων των ηλικιών έχουν βιώσει κατάθλιψη.

Τα καταθλιπτικά επεισόδια είναι πιο συχνά στις γυναίκες (8.7%) από ότι στους άνδρες (5.3%). Οι νέοι ενήλικες εμφανίζουν το υψηλότερο ποσοστό στα καταθλιπτικά επεισόδια. Η κληρονομικότητα στην μείζονα κατάθλιψη κυμαίνεται στο 31-42% και είναι πιο χαμηλή από την σχιζοφρένεια ή την διπολική διαταραχή και μέχρι στιγμής οι επιστήμονες δεν έχουν καταφέρει να βρουν ποια γονίδια συνδέονται ισχυρά με την κλινική κατάθλιψη.

Η επιγενετική προσφέρει μια νέα ελπίδα για την κατανόηση της πολύπλοκης αυτής νόσου.

Παράγοντες όπως τα τραύματα της παιδικής ηλικίας, εξηγούν γιατί ο φαινότυπος επηρεάζει σημαντικά την εμφάνιση μιας ψυχικής νόσου. Η κατάθλιψη χαρακτηρίζεται από ποικίλα συμπτώματα όπως η ανηδονία, οι διαταραχές στον ύπνο, οι αλλαγές στην όρεξη και ο ανώμαλος καρδιακός ρυθμός.

Κατάθλιψη και εγκέφαλος

Αυτές οι αλλαγές δείχνουν ότι ο υποθάλαμος του εγκεφάλου, που είναι υπεύθυνος για πολλές βασικές λειτουργίες του σώματος, όπως και ο ιππόκαμπος συνδέονται με την μείζονα κατάθλιψη. Ο ιππόκαμπος είναι μια δομή του εγκεφάλου που είναι σημαντική για την βραχυπρόθεσμη και την μακροπρόθεσμη μνήμη. Η βλάβη στον ιππόκαμπο από την αυξημένη παραγωγή των γλυκοκορτικοειδών είναι υπεύθυνη για τα γνωστικά ελλείμματα που παρατηρούνται στη μείζονα κατάθλιψη.

Η υπερδραστηριότητα του άξονα υποθαλάμου-υπόφυσης-επινεφριδίων δεν είναι μια απλή συνέπεια της κατάθλιψης αλλά παράγοντας κινδύνου για την προδιάθεση του ασθενή να εμφανίσει κατάθλιψη. Ο άξονας υποθαλάμου-υπόφυσης-επινεφριδίων ενεργοποιείται από το χρόνιο στρες.  Όταν αυτό συμβαίνει ο υποθάλαμος εκκρίνει ορμόνες που διεγείρουν την απελευθέρωση της αδρενοκορτικοτροπίνης (ACH). Αυτή οδηγεί τελικά στην παραγωγή κορτιζόλης, γνωστή ως "ορμόνη του στρες".

Περιβαλλοντικοί παράγοντες και κατάθλιψη

Οι περιβαλλοντικές αιτίες της κατάθλιψης αφορούν παράγοντες έξω από τον εαυτό μας. Αυτοί οι παράγοντες δεν σχετίζονται άμεσα με την λειτουργία του εγκεφάλου, κληρονομικά χαρακτηριστικά από τους γονείς,  νοσήματα ή οτιδήποτε άλλο συμβαίνει μέσα μας. Οι περιβαλλοντικοί παράγοντες είναι όλα όσα συμβαίνουν στην καθημερινότητα μας. Μπορεί να περιλαμβάνουν έντονο στρες στο σπίτι ή στη δουλειά, την απώλεια ενός αγαπημένου προσώπου (πένθος) ή ένα σοκαριστικό γεγονός.

Οι εμπειρίες που έχουμε στη ζωή μας επηρεάζουν την ψυχική μας υγεία. Οι σχέσεις που έχουμε με τους άλλους, ο τρόπος που μεγαλώσαμε, οι απώλειες που ζήσαμε όλα αυτά επηρεάζουν τη σκέψη, τα συναισθήματα και τις συμπεριφορές μας. Το πως αντιδράμε σε αυτές τις καταστάσεις επηρεάζει την εμφάνιση της κλινικής κατάθλιψης.

Υπάρχει μια πολύπλοκη και ισχυρή σχέση ανάμεσα στα ψυχοπιεστικά γεγονότα, στο μυαλό και στην αντίδραση του σώματος στο στρες και στην έναρξη της κλινικής κατάθλιψης. Είναι ξεκάθαρο ότι μερικοί άνθρωποι εμφανίζουν κατάθλιψη μετά από ένα ψυχοπιεστικό γεγονός όπως είναι ο θάνατος ενός αγαπημένου ή σημαντικού προσώπου της ζωής μας, η απώλεια της δουλειάς ή ο χωρισμός μιας σημαντικής σχέσης. Το στρες όμως μπορεί να εμφανιστεί ως αποτέλεσμα ενός θετικού γεγονότος (όπως ένας γάμος, μια μετακόμιση σε μια νέα πόλη ή μια νέα δουλειά).

Σοκαριστικά γεγονότα και κατάθλιψη

Δεν είναι απολύτως ξεκάθαρο πότε ένα γεγονός από μόνο του μπορεί να προκαλέσει κατάθλιψη σε έναν άνθρωπο. Όλοι μας ερχόμαστε αντιμέτωποι με επώδυνες καταστάσεις κάποια στιγμή στη ζωή μας. Τις περισσότερες φορές αυτές οι αλλαγές δεν οδηγούν σε κλινική κατάθλιψη. Στην πραγματικότητα, μερικές φορές οι άνθρωποι εμφανίζουν κατάθλιψη ακόμη και όταν το στρες είναι ελάχιστο στη ζωή τους και όλα φαίνονται να είναι καλά. Δεν υπάρχει ένα γεγονός που να προκαλεί κατάθλιψη σε κάθε άνθρωπο. Δεν επηρεάζονται όλο οι άνθρωποι το ίδιο.

Πολλοί παράγοντες συμβάλλουν στην ψυχική μας υγεία όπως τα γονίδια, το ιστορικό, η διατροφή, ο τρόπος ζωής. Το περιβάλλον στο οποίο μεγαλώνουμε, ζούμε και δουλεύουμε παίζει σημαντικό ρόλο στην ψυχική μας υγεία. Πολλοί παράγοντες ασκούν επίδραση όπως:

• Τα οικογενειακά προβλήματα. Όταν κάποιος μεγαλώνει σε ένα σπίτι όπου επικρατούν οι συγκρούσεις και η βία τότε είναι πιο επιρρεπής σε ανησυχία, στρες, κατάθλιψη και ακόμη και διαταραχή μετατραυματικού στρες.
• Τις τοξικές σχέσεις. Οι τοξικές σχέσεις οδηγούν στην χαμηλή αυτοεκτίμηση, στην ευερεθιστότητα, στο άγχος, συμβάλλουν στην κατάθλιψη.
• Την κακοποίηση. Η σωματική, η συναισθηματική ή η σεξουαλική κακοποίηση μέσα στο σπίτι ή στην κοινότητα βλάπτει σοβαρά την υγεία κάθε ανθρώπου.
• Την φτώχια. Η φτώχια επηρεάζει με πολλούς τρόπους την υγεία. Μπορεί κάποιος να μην τρέφεται σωστά και έτσι να επηρεάζεται η ψυχική του υγεία ή μπορεί να δυσκολεύεται να βρει μια καλή δουλειά, με αποτέλεσμα να νιώθει άγχος, απογοήτευση και  χαμηλή αυτοεκτίμηση.
• Το στίγμα. Το στίγμα όπως ο ρατσισμός, ο σεξισμός, η ομοφοβία ή άλλες μορφές στίγματος, στερεότυπα και προκαταλήψεις αυξάνουν τον κίνδυνο εμφάνισης προβλημάτων ψυχικής υγείας.
• Την έλλειψη κοινωνικής υποστήριξης. Οι άνθρωποι είμαστε κοινωνικά όντα και βασιζόμαστε ο ένας στον άλλο. Όταν νιώθουμε αποκομμένοι και απομονωμένοι αυτό επηρεάζει αρνητικά την ψυχική μας υγεία.
• Την έλλειψη ασφάλειας. Όταν κάποιος δεν νιώθει ασφάλεια στο περιβάλλον που ζει τότε αυξάνονται οι πιθανότητες άγχους και ανησυχίας.

Οι περιβαλλοντικοί παράγοντες που επηρεάζουν την ψυχική μας υγεία, δρουν και αθροιστικά. Για παράδειγμα , η κατάθλιψη μπορεί να οδηγεί στην ανεργία, η οποία οδηγεί στη φτώχια και σε άλλα κοινωνικά προβλήματα. Αυτό τελικά οδηγεί σε ένα φαύλο κύκλο.

Επιγενετική

Καθώς τα θέματα ψυχικής υγείας αυξάνονται, οι έρευνες στρέφονται στο πως το περιβάλλον, οι γονείς και οι παππούδες μας επηρεάζουν την υγεία και την ευημερία μας. Αυτές οι γνώσεις βασίζονται στην επιγενετική η οποία μελετά τον τρόπο με τον οποίο το περιβάλλον επηρεάζει την έκφραση των γονιδίων που σχετίζονται με την ψυχική υγεία και πιο συγκεκριμένα την κατάθλιψη.

Τα ψυχικά νοσήματα είναι απίστευτα πολύπλοκα και επηρεάζονται από βιολογικούς, χημικούς και περιβαλλοντικούς παράγοντες. Η κατάθλιψη, χαρακτηρίζεται από την πεσμένη διάθεση, τις αρνητικές σκέψεις ή την ανισορροπία των νευροδιαβιβαστών στον εγκέφαλο. Όταν κοιτάζουμε την βιολογία της κατάθλιψης, παρατηρούμε ότι το περιβάλλον ασκεί τεράστια επίδραση πάνω μας και επηρεάζει την εμφάνιση της κατάθλιψης και πως αυτοί οι περιβαλλοντικοί παράγοντες συμβαίνουν και αθροίζονται με τα χρόνια. Γνωρίζουμε ότι τα ψυχικά τραύματα της παιδικής ηλικίας, όπως η κακοποίηση και η παραμέληση,  έχουν μακροχρόνια επίδραση στην υγεία και στην ευεξία ενός παιδιού.

Η επιγενετική είναι με απλά λόγια, οι σταθερές αλλαγές στην έκφραση των γονιδίων χωρίς τροποποιήσεις στην ακολουθία του DNA. Στην περίπτωση της κατάθλιψης, αυτές οι αλλαγές προκαλούνται από έντονο στρες, και έχουν ως αποτέλεσμα την αυξημένη ευαισθησία του μεταιχμιακού συστήματος στον εγκέφαλο. Το μεταιχμιακό σύστημα του εγκεφάλου εμπλέκεται στην κατάθλιψη, καθώς ρυθμίζει τα συναισθήματα, την επιβίωση και την επιθυμία για αναπαραγωγή. Αυτές οι επιγενετικές αλλαγές στην έκφραση των γονιδίων μπορούν να μεταφερθούν από τους γονείς στα παιδιά. Ωστόσο, το πως ακριβώς συμβαίνει αυτή η διαδικασία είναι ακόμα ένα μυστήριο.

Καθώς ο μηχανισμός μεταβίβασης δεν είναι ξεκάθαρος, τα αποτελέσματα της έκθεσης σε περιβαλλοντικούς παράγοντες κινδύνου είναι μετρήσιμα. Τώρα γνωρίζουμε ότι το στρες των γονέων και των παππούδων μας μπορεί να αυξήσει την ευαισθησία μας στην κατάθλιψη. Η ευαλωτότητα στην κατάθλιψη μπορεί να περάσει από γενιά σε γενιά. Αυτό είναι αλήθεια ειδικά αν κάποιος έχει βιώσει στην πρώιμη παιδική ηλικία κακοποίηση, τραύμα ή παραμέληση.

Επιγενετικές αλλαγές

Οι επιγενετικές αλλαγές μπορεί να συμβούν εξαιτίας θετικών εμπειριών όπως η υποστήριξη, οι υγιείς σχέσεις και οι ευκαιρίες μάθησης. Η καλή φυσική κατάσταση επηρεάζει την έκφραση των γονιδίων με θετικό τρόπο. Η υγιεινή και ισορροπημένη διατροφή και οι υγιείς συνήθειες έχουν προστατευτική δράση στην ψυχική υγεία.

Ακόμη και στην ενήλικη ζωή, ο εγκέφαλος συνεχώς αλλάζει με την εμπειρία. Το χρόνιο στρες που είναι αποτέλεσμα δύσκολων εμπειριών της παιδικής ηλικίας μπορεί να βελτιωθεί με σωστή παρέμβαση. Για τους ενήλικες, το υγιές περιβάλλον χωρίς την μακροχρόνια έκθεση σε σοβαρό στρες μπορεί να έχει πραγματική επίδραση στην αύξηση της αντοχής και στη μείωση της ευαλωτότητας ενός ατόμου στην εμφάνιση θεμάτων ψυχικής υγεία.

Αν μεγαλώνουμε σε υγιές και υποστηρικτικό περιβάλλον τότε βελτιώνεται η αντοχή μας ενάντια στην κατάθλιψη. Η υγιεινή και ισορροπημένη διατροφή είναι κομμάτι ενός ιδανικού περιβάλλοντος για ένα παιδί.

Η ψυχοθεραπεία βελτιώνει την ψυχική αντοχή στο στρες

Με την ψυχοθεραπεία μπορείτε να επεξεργαστείτε τις αρνητικές πεποιθήσεις και να γιατρέψετε τις πληγές που κουβαλάτε. Η ψυχοθεραπεία σας παρέχει ένα ασφαλές περιβάλλον και υποστήριξη ώστε να μπορέσετε να γιατρέψετε τα τραύματα που σας βαραίνουν μία ζωή. Θα μπορέσετε να ανακουφιστείτε από τα συμπτώματα του άγχους και να βελτιωθεί η διάθεσή σας. Με τη βοήθεια της ψυχοθεραπείας μπορείτε να κάνετε θετικές αλλαγές στον τρόπο ζωής σας, και να ξεφύγετε από τις περιοριστικές πεποιθήσεις, ώστε να βελτιώσετε την ζωή σας και την ψυχική σας υγεία.