Επίγνωση – αυτεπίγνωση

Επίγνωση - αυτεπίγνωση

Η αυτεπίγνωση ή αλλιώς αυτογνωσία αφορά την κατανόηση των χαρακτηριστικών της προσωπικότητας, των πεποιθήσεων, του τρόπου σκέψης, των περιορισμών μας. Όταν γνωρίζουμε καλύτερα τον εαυτό μας, τότε είμαστε σε θέση να βιώσουμε την ύπαρξη μας πιο συνειδητοποιημένα. Αυτό πρακτικά σημαίνει ότι μπορούμε να κάνουμε αλλαγές και να ενισχύσουμε τις πτυχές του εαυτού μας που χρειάζονται βελτίωση ή προς όποια κατεύθυνση επιθυμούμε. Η αυτεπίγνωση είναι συχνά το πρώτο βήμα ώστε να καταφέρουμε να αλλάξουμε τον εαυτό μας, να αντιμετωπίσει τις αδυναμίες του, να ζήσει τη ζωή του σύμφωνα με τις δικές του αξίες, και εν τέλει να ζήσει πιο ελεύθερος και πιο χαρούμενος.

Αυτεπίγνωση και  αλληγορία του σπηλαίου του Πλάτωνα

Έχετε αναρωτηθεί ποτέ γιατί έχετε συγκεκριμένες σκέψεις; Από πού πηγάζουν τα συναισθήματά σας; Οι κακές συνήθειες; Σίγουρα υπάρχουν κάποια πράγματα που θα θέλατε να αλλάξετε. Έχετε ποτέ σκεφτεί γιατί συγκεκριμένες πτυχές της ζωής σας είναι τόσο δύσκολες ή τόσο εύκολες;

Η αλληγορία του Πλάτωνα ουσιαστικά αποτελεί μια μεταφορά και μας δείχνει ότι η ζωή μας είναι σαν μια σπηλιά στην οποία παραμένουμε αλυσοδεμένοι, μαζί με άλλους φυλακισμένους, κοιτάζοντας έναν τοίχο με σκιές που πέφτει πάνω μας. Επειδή δεν γνωρίζουμε τίποτε άλλο πιστεύουμε ότι οι σκιές είναι αληθινές. Αλλά είναι απλώς σκιές ανθρώπων και αντικείμενων που περνούν μπροστά από μια φωτιά. Ωστόσο, υπάρχει μια πραγματικότητα έξω από τη σπηλιά, όπου υπάρχει ο ήλιος, και μερικές φορές η λαχτάρα για το φως του ήλιου, αναγκάζει ορισμένους κρατούμενους να δραπετεύσουν.

Τι μας δείχνει αυτή η αλληγορία;

Η αλληγορία αυτή του Πλάτωνα μας δείχνει τα εξής:

1. Οι σκιές στον τοίχο είναι άνθρωποι και αντικείμενα που πιστεύουμε ότι είναι πραγματικά κάθε μέρα στη ζωή μας. Είναι ο εξωτερικός κόσμος, που ίσως να μην καταφέρει να μας ικανοποιήσει ποτέ.
2. Τα αντικείμενα και οι άνθρωποι στους οποίους ανήκουν οι σκιές είναι οι πτυχές του εαυτού μας, που αντανακλώνται σε όσα βλέπουμε στους άλλους ανθρώπους. Μπορεί να είναι το εγώ μας, η εσωτερική επικριτική φωνή μας, η βίαιη φύση μας, η αναβλητικότητα μας, οτιδήποτε.
3. Όταν αντιδράμε στους άλλους ανθρώπους, δεν ασχολούμαστε ποτέ με την ενέργεια που είναι στη ρίζα της συμπεριφοράς μας, αντίθετα θυμώνουμε με μια σκιά. Ή αγαπάμε μια σκιά. Ή κυνηγάμε μια σκιά.

Αυτό που συμβαίνει στην πραγματικότητα είναι ότι όλα αποτελούν μια αντανάκλαση όσων συμβαίνουν μέσα μας. Όλα όσα βλέπουμε, μυρίζουμε, γευόμαστε, αγγίζουμε, αλληλεπιδρούμε μαζί τους είναι αντανακλάσεις όσων συμβαίνουν μέσα μας. Φυσικά, αυτό δεν σημαίνει ότι όλοι απομονώνουμε τον εαυτό μας από τον κόσμο, αλλά όλα εξαρτώνται από την αυτεπίγνωση. Όταν κάποιος έχει την επίγνωση της ενέργειας των άλλων ανθρώπων, μπορεί να αντιδρά με κατάλληλο τρόπο σε αυτή την ενέργεια.

Έχετε βρεθεί ποτέ σε μια περίσταση που δεν γνωρίζετε αν κάποιος κάνει πλάκα ή μιλά σοβαρά; Όταν όμως το γνωρίζουμε αυτό αντιδράμε ανάλογα. Οι αντιδράσεις μας προκύπτουν από μέσα μας και εξαρτώνται αν θα αποφασίσουμε αν κάποιος αστειεύεται ή μιλάει σοβαρά. Η ενέργεια του σοβαρού και του αστείου βρίσκεται μέσα μας. Και φυσικά αντιδράμε διαφορετικά σε κάθε κατάσταση. Και αυτό ισχύει για κάθε είδους ενέργεια.

Με ποιους τρόπους μπορώ να ενισχύσω την αυτεπίγνωση;

Κάποιες τεχνικές που βοηθούν στην ενίσχυση της αυτεπίγνωσης περιλαμβάνουν:

• Την γραφή σε ένα ημερολόγιο, όπου κάποιος μπορεί να γράψει ότι θέλει για τις εμπειρίες του έξω από το περιβάλλον της ψυχοθεραπείας.
• Την ανάγνωση βιβλίων αυτογνωσίας, αυτοβοήθειας, τα οποία προτείνουν πολλοί ψυχοθεραπευτές.
• Την καλλιτεχνική έκφραση, όπου κάποιος δημιουργεί εικόνες ή φιγούρες και αντικείμενα που εξάπτουν την φαντασία της παιδικής ηλικίας και αυτό συμβάλλει στην ανακάλυψη του εαυτού και στην επούλωση.
• Την ενσυνειδητότητα, η οποία βοηθά στην διαχείριση του σωματικού και συναισθηματικού πόνου.
• Τον διαλογισμό.
• Την ομαδική ψυχοθεραπεία. Στην οποία η αυτεπίγνωση κάποιου ενισχύεται από την τροφοδότηση που λαμβάνει από τους άλλους και από παρόμοιες εμπειρίες.

Τοξική σχέση με τον εαυτό

Ας δούμε ένα παράδειγμα. Έχετε την εξής σκέψη, "Είμαι ανεπαρκής, μισώ τον εαυτό μου". Είναι εύκολο να καταλάβετε ότι αυτή η σκέψη μπορεί να είναι επιβλαβής, σωστά;

Μετά από αυτό ρωτήστε τον εαυτό σας, "Ποια είναι η δυναμική εδώ; Γιατί μισώ τον εαυτό μου; Τι είναι αυτό που με κάνει να μισώ τον εαυτό μου;"

Αφού ανακαλύψετε τη δυναμική, σίγουρα θα βρείτε τα εξής:

Ένα κομμάτι του εαυτού σας σκέφτεται, "Πρέπει να μισείς τον εαυτό σου." Και έτσι ένα κομμάτι σας το πιστεύει αυτό.

Όταν οι άλλοι σας σχολιάζουν, σας κρίνουν, επισημαίνουν τα ελαττώματα σας, τότε το μίσος που νιώθετε είναι εκεί. Γιατί; Επειδή είναι ο εσωτερικός σας δαίμονας που σας λέει, "Έχουν δίκιο! Πρέπει να μισείς τον εαυτό σου." Όπως η σχέση σας με κάποιους άλλους ανθρώπους μπορεί να είναι τοξική, το ίδιο τοξική μπορεί να είναι η σχέση που έχετε ήδη με τον εαυτό σας. Και πάντα μπορείτε να επιλέξετε να αλλάξετε αυτή τη σχέση.

Αν έχετε αυτεπίγνωση μπορείτε να σταματήσετε το κακό που προκαλείτε στον εαυτό σας. Μπορείτε να αναρωτηθείτε, "Γιατί να μισώ τον εαυτό μου;" Από τη στιγμή που θα ανακαλύψετε την αλήθεια για μια συγκεκριμένη κατάσταση, το πρόβλημα σταματά. Αφού αναρωτηθείτε και βρείτε την αλήθεια για τις εσωτερικές σας δυσκολίες, μπορείτε να βάλετε ένας τέλος στις αρνητικές επιδράσεις. Μπορεί να είναι δύσκολο, αλλά αξίζει τον κόπο.

Αυτεπίγνωση και ανακάλυψη του εαυτού

Η αυτεπίγνωση δεν βοηθά μόνο στη δημιουργία μιας ισχυρής θεραπευτικής σχέσης ανάμεσα στον ψυχοθεραπευτή και το θεραπευόμενο, αλλά επίσης βοηθά ένα άτομο να πάρει καλύτερες αποφάσεις και αυτό συμβάλλει στη συνολική του ευεξία.

Είναι σημαντικό να θυμόμαστε ότι η αυτεπίγνωση είναι η ικανότητα ενός ατόμου να εκτιμά τις δυνάμεις και τις αδυναμίες του. Όταν το συνειδητοποιήσει αυτό μπορεί να αναλάβει δράση, να κάνει επιλογές και να πάρει αποφάσεις που θα συμφωνούν με τις δυνατότητές του. Είναι πολύ σημαντικό να αφιερώνουμε χρόνο στην αυτεπίγνωση, καθώς δεν είναι κάτι που μπορούμε να μάθουμε από ένα βιβλίο, αλλά μπορεί να επιτευχθεί μέσα από την αυτοπαρατήρηση.

Κάποιες ερωτήσεις που συμβάλλουν στην αυτεπίγνωση είναι οι εξής:

• Ποιες είναι οι δυνάμεις και οι αδυναμίες σας;
• Ποιες είναι οι αξίες σας;
• Μπορείτε να ξεχωρίσετε τι μπορείτε ή δεν μπορείτε να κάνετε μόνοι σας;
• Ποια είναι τα συναισθήματα που νιώθετε όταν συγκρίνετε τον εαυτό σας με τους άλλους;
• Ποιες είναι οι καταστάσεις και οι άνθρωποι που σας προκαλούν αρνητικά ή άβολα συναισθήματα;
• Πώς αντιδράτε σε καταστάσεις στρες;
• Πώς σας κάνουν να νιώθετε οι διαφορετικοί ρόλοι στη ζωή σας (π.χ. αδερφή, μαθήτρια, φίλη, εργαζόμενη, αθλήτρια);

Πως βοηθά η ψυχοθεραπεία στην αυτεπίγνωση;

Σε κάθε μορφή ψυχοθεραπείας υπάρχουν μέθοδοι για την ενίσχυση της αυτεπίγνωσης. Η ψυχοθεραπεία έχει τις ρίζες της στην ψυχανάλυση του Σίγκμουντ Φρόυντ. Η ψυχανάλυση περιλαμβάνει ελεύθερους συνειρμούς που βοηθούν τους ανθρώπους να κατανοήσουν τις σκέψεις και τις αναμνήσεις τους έτσι ώστε να γίνουν πιο συνειδητές. Επίσης, στην ψυχανάλυση γίνεται ερμηνεία των ονείρων για την ενίσχυση της επίγνωσης των συναισθημάτων που διαφορετικά μπορεί να διέφευγαν της παρατήρησης.

Οι σύγχρονες μορφές ψυχοθεραπείας περιλαμβάνουν τεχνικές ενσυνειδητότητας. Η ενσυνειδητότητα βοηθά τους ανθρώπους να δρουν σύμφωνα με τις αρχές τους, αντί να αντιδρούν με φυγή και αποφευκτικές συμπεριφορές που τυπικά κάνουν το πρόβλημα χειρότερο.

Για να μπορέσει κάποιος να παρατηρήσει τον εαυτό του, οι τεχνικές ενσυνειδητότητας όπως η συγκέντρωση στην αναπνοή και η κατανόηση μιας εμπειρίας χωρίς φίλτρα και κριτική, είναι απαραίτητες. Επίσης, υπάρχουν κάποια ημερολόγια στα οποία κάποιος μπορεί να καταγράφει την διάθεση, τις σκέψεις, τα συναισθήματα και τις συμπεριφορές του.

Αυτεπίγνωση και ψυχοθεραπευτής

Η αυτεπίγνωση αποτελεί ένα απαραίτητο στοιχείο για τους ψυχοθεραπευτές. Οι ψυχοθεραπευτές έρχονται σε επαφή με ανθρώπους από πολλές και διαφορετικές κουλτούρες, θρησκείες, τρόπο ζωής και αξίες. Για να μπορέσουν να κάνουν καλά τη δουλειά τους, πρέπει να αναγνωρίζουν το δικό τους σύστημα αξιών και να σέβονται την ατομικότητα του κάθε ανθρώπου. Ένας καλός ψυχοθεραπευτής συνδυάζει μεθόδους και τεχνικές, και φυσικά γνωρίζει πολύ καλά τον εαυτό του.

Τι μπορεί να συμβεί όταν ένας ψυχοθεραπευτής δεν έχει αυτεπίγνωση; Όταν κάποιος δεν έχει καμία αίσθηση αυτογνωσίας, είναι πολύ πιθανό να συγχέει τα δικά του θέματα με αυτά των θεραπευομένων. Χωρίς αυτεπίγνωση, είναι πιθανό να φαντάζεται ότι όλοι οι άλλοι έχουν τα ίδια προβλήματα με αυτόν ή να βλέπει τα πράγματα μέσα από τη δική του ηθική, το δικό του "σωστό" και "λάθος". Με αυτό τον τρόπο ο ψυχοθεραπευτής προβάλει τα δικά του προβλήματα και θέσεις στον θεραπευόμενο. Όταν κάποιος έχει αυτεπίγνωση μπορεί να θέτει τα όρια του Εγώ του και να διαχωρίζει τον εαυτό του από τους ασθενείς.