Επικριτικοί γονείς: επίδραση στις σχέσεις

Επικριτικοί γονείς

Όλα τα παιδιά έχουν ένα πανίσχυρο δεσμό με τους γονείς τους. Αναλόγως όμως της σχέσης που είχαν με τους γονείς και της συμπεριφοράς των γονιών, μπορεί να αντιμετωπίζουν θέματα με τις σχέσεις τους ως ενήλικες. Για παράδειγμα, όσοι έχουν μεγαλώσει με επικριτικούς γονείς μπορεί να έχουν αμυντική συμπεριφορά, νιώθουν ανεπαρκείς ή θέλουν να είναι τέλειοι και να είναι πολύ αυστηροί με τον εαυτό τους και τους άλλους.

Παρακάτω θα αναλύσουμε τον πολύπλοκο τρόπο με τον οποίο οι επικριτικοί γονείς επηρεάζουν τις σχέσεις στην ενήλικη ζωή.

Η επίδραση των επικριτικών γονέων

Τα παιδιά έχουν στενή σχέση με τους γονείς τους και για αυτό η επίδραση των γονέων είναι τεράστια. Τα παιδιά θέλουν να ευχαριστούν τους γονείς τους και όταν δεν μπορούν να διαχειριστούν την κριτική , τότε τα σχόλια των γονέων τους τα παίρνουν προσωπικά.

Οι γονείς που είναι επικριτικοί, σκληροί και αυστηροί συνήθως μεγαλώνουν παιδιά τα οποία έχουν θέματα με το άγχος. Οι ενήλικες που έχουν μεγαλώσει με επικριτικούς γονείς δεν είναι ευπροσάρμοστοι στις αλλαγές που προκύπτουν αργότερα στη ζωή τους.

Η τιμωρητική ανατροφή των παιδιών κάνει τον εγκέφαλο των παιδιών να υπερτονίζει τα λάθη τους. Όταν οι γονείς τιμωρούν το παιδί για τα λάθη του, ο εγκέφαλός του μαθαίνει να κάνει πίσω ώστε να αποφύγει περαιτέρω λάθη. Με τον καιρό, και την συνεχή κριτική στάση των γονέων, τα παιδιά κλείνουν βαθιά μέσα τους το μοτίβο συμπεριφοράς των γονέων τους και η κριτική αποτελεί αιτία άγχους.

Άλλες επιδράσεις περιλαμβάνουν τα συναισθήματα ότι ποτέ δεν θα είναι επαρκή ή δεν θα καταφέρουν να ανταπεξέλθουν στις κοινωνικές ή επαγγελματικές προσδοκίες.

Φυσικά κάθε ενήλικας αντιδρά διαφορετικά, αλλά όλες οι αντιδράσεις έχουν τη ρίζα τους στο άγχος. Κάποιοι άνθρωποι έχουν αμυντική συμπεριφορά επειδή θέλουν να αποφύγουν τα συναισθήματα της κριτικής. Άλλοι νιώθουν φόβο ότι θα είναι ανεπαρκείς και άλλοι είναι δέσμιοι στην τελειότητα.

Ο φαύλος κύκλος της κριτικής 

Όσο πιο συχνός είναι αυτός ο φαύλος κύκλος της κριτικής, τόσο μεγαλύτερη είναι η ζημιά που προκαλεί στο παιδί. Σε πολλές οικογένειες οι γονείς είναι παγιδευμένοι σε ένα τοξικό κύκλο κριτικής και τιμωρίας, με αποτέλεσμα το παιδί να νιώθει θυμό και να απομακρύνεται ακόμη περισσότερο από τους γονείς του. Τελικά, οι γονείς θετική επιρροή στο παιδί τους,  λόγω της αποθαρρυντικής μεταχείρισης που έλαβε.

Οι μελέτες έχουν δείξει ότι οι γονείς που είναι πολύ αυστηροί, τελικά δημιουργούν παιδιά με χαμηλή αυτοεκτίμηση. Όταν ένα παιδί συνεχώς ακούει παράπονα από τους γονείς του, δεν μπορεί να έχει αυτοπειθαρχία και την υπευθυνότητα. Δεν μπορεί να ευδοκιμήσει ως ενήλικας. Αντίθετα, μένει πιστό στην καθοδήγηση των γονιών του και χάνει σταδιακά την εμπιστοσύνη στον εαυτό του.

Όταν ένα παιδί είναι αποδέκτης κριτικής, τότε μπορεί να μάθει να κάνει bullying στους άλλους, καθώς το πρότυπο που έχει μάθει από τους γονείς του είναι πως έχουν δίκιο. Μπορεί επίσης να νιώθει ότι δεν αξίζει την αγάπη, πράγμα που προκαλεί πολλά προβλήματα στις μελλοντικές σχέσεις.

Τύποι επικριτικών γονέων

Υπάρχουν αρκετοί τύποι γονέων και οι περισσότεροι  έχουν καλές προθέσεις στον τρόπο με τον οποίο καθοδηγούν τα παιδιά τους. Θέλουν το καλύτερο για αυτά και νιώθουν ότι τα βοηθούν με την κριτική τους. Ωστόσο, αν η κριτική κρύβει μέσα της κατηγορίες, το παιδί μπορεί να νιώθει άγχος για τα λάθη που κάνει και τα ρίσκα που παίρνει.

Αυτό που είναι σημαντικό για τους γονείς που διορθώνουν ή καθοδηγούν τα παιδιά τους είναι ότι πρέπει να τους παρέχουν ενθάρρυνση και υποστήριξη.

Κάποιοι άλλοι επικριτικοί γονείς είναι ελεγκτικοί και συναισθηματικά κακοποιητικοί. Αυτή η επικριτική στάση αφήνει επίσης το στίγμα της. Το παιδί δεν λαμβάνει καμία επιβράβευση και η στάση των γονέων είναι καταστροφική συναισθηματικά όσο η σωματική κακοποίηση.

Πώς τα παιδιά μπορούν να ξεπεράσουν τους επικριτικούς γονείς;

Η ψυχοθεραπεία παρέχει ασφαλές και μη επικριτικό περιβάλλον έτσι ώστε ο κάθε άνθρωπος να μπορέσει να μιλήσει ανοιχτά για την παιδική του ηλικία και να κατανοήσει το πως αυτή έχει επηρεάσει την ενήλικη ζωή του. Ωστόσο, η πρόθεση δεν είναι να κατηγορήσουμε τους γονείς. Αυτό σπάνια βοηθά.

Ο στόχος είναι να κατανοήσετε τον εαυτό σας. Η ανθρώπινη συμπεριφορά, ενώ μερικές φορές μπορεί να μοιάζει παράλογη, συχνά μπορεί να εξηγηθεί. Αυτά που μαθαίνουμε ως παιδιά έχουν τεράστια επίδραση πάνω μας. Ωστόσο, ως ενήλικες, έχουμε την ικανότητα να ανακαλύψουμε τον εσωτερικό μας κόσμο και να προχωρήσουμε σε θετικές αλλαγές.

Μπορούμε να κατανοήσουμε τις συμπεριφορές μας και να αλλάξουμε τον τρόπο με τον οποίο αντιδράμε σε διάφορες καταστάσεις. Οι σχέσεις μας μπορούν να γίνουν πολύ καλύτερες και πιο υγιείς.

Όταν δουλεύετε μαζί με το σύντροφό σας (ψυχοθεραπεία ζεύγους) μπορείτε να κατανοήσετε τον τρόπο με τον οποίο μεγαλώσατε και να μάθετε νέους τρόπους επικοινωνίας που δεν θα περιέχουν την κριτική.

Κανείς μας δεν θέλει να ακούει ότι κάτι δεν πάει καλά πάνω του ή ότι κάτι είναι ανάγκη να αλλάξει, ειδικά αν αυτό προέρχεται από ένα αγαπημένο πρόσωπο στο οποίο βασιζόμαστε.

Όλοι μας έχουμε κάποια ευαίσθητα σημεία. Μπορεί να είναι ευαισθησίες από το παρελθόν επειδή οι γονείς μας δεν ικανοποιούσαν ή αγνοούσαν τις ανάγκες μας. Αυτές οι ευαισθησίες συχνά προκύπτουν από τις πληγές που έχουμε στις σχέσεις μας στο παρελθόν με σημαντικούς ανθρώπους, ειδικά τους γονείς μας, που μας έδωσαν το βασικό πρότυπο για τις σχέσεις αγάπης.

Μπορείτε να μιλήσετε για τις ευαισθησίες σας

Αν οι γονείς δεν κατανοούν ή δεν ξέρουν τις μοναδικές ευαισθησίες σας, τότε δεν μπορούν να σας στηρίξουν με τον τρόπο που έχετε ανάγκη. Και αυτό το ταξίδι βαθιά μέσα στην ψυχή σας μπορεί να είναι όντως τρομακτικό.

Είμαστε απρόθυμοι να αντιμετωπίσουμε τα τρωτά μας σημεία. Η κοινωνία μας θέλει να μας πείσει ότι πρέπει να μην έχουμε αδυναμίες. Έχουμε την τάση να αγνοούμε ή να αρνούμαστε τις αδυναμίες μας.

Οι περισσότεροι γονείς αντιδρούν γρήγορα όταν το παιδί τους νιώθει πόνο, αλλά δεν ξέρουν πως να του προσφέρουν την βοήθειά τους όταν όταν νιώθει συναισθηματικό πόνο.

Βαθύτεροι φόβοι

Το πρώτο σημαντικό βήμα για έναν ενήλικα που έχει μεγαλώσει με επικριτικούς γονείς είναι να δουλέψει για να καταλάβει πως αυτό επηρεάζει τις σχέσεις του στο παρόν. Οι ανησυχίες μπορεί να περιλαμβάνουν:

• Τι είναι αυτό που με αναστατώνει περισσότερο, οι εκφράσεις ή τα σχόλια;
• Είμαι επικριτικός με το σύντροφό μου και τους άλλους για να κρατώ τον εαυτό μου ασφαλή και απόμακρο;
• Επιτρέπω στο σύντροφό μου να είναι εκεί για εμένα όταν έχω ανάγκη την συναισθηματική υποστήριξη;
• Έχω την τάση να ερμηνεύω τα σχόλια του συντρόφου μου ως κριτική;

Όλα τα ζευγάρια αντιμετωπίζουν προκλήσεις στην καθημερινότητα. Όταν αναγνωρίζουν αυτές τις προκλήσεις τότε είναι πιο εύκολο να δουλέψουν για τη σχέση τους. Έτσι μπορούν να μοιραστούν βαθιά συναισθήματα.  Συχνά στις συνεδρίες, όταν αυτά τα τρωτά σημεία κάνουν την εμφάνισή τους, οι σύντροφοι μένουν έκπληκτοι. Η πιο συχνή αντίδραση είναι, "Δεν ήξερα πως ένιωθες! Τώρα όλα βγάζουν νόημα!"

Είναι σημαντικό να γνωρίζετε ότι είναι πολύ πιο εύκολο να κάνει κάποιος κριτική από το να αποδεχθεί τις ευαισθησίες του και να εκφράσει τους βαθύτερους φόβους και τις ανάγκες του. Με άλλα λόγια, είναι πιο σύνηθες να λέμε στο σύντροφό μας τι είναι ανάγκη να αλλάξει από το να τον βοηθάμε να κατανοήσει γιατί έχουμε ανάγκη ένα διαφορετικό τρόπο επικοινωνίας.

Οι μελέτες που έχουν γίνει σε ζευγάρια με μακροχρόνιες σχέσεις δείχνουν ότι έχουν ένα κοινό χαρακτηριστικό, μετατρέπουν τη  κριτική τους σε ευχή. Αντί να υπερτονίζουν τα λάθη του συντρόφου τους, η συζήτηση ξεκινά με την έκφραση μιας ανάγκης ή μιας επιθυμίας.