Επιλόχειος κατάθλιψη

Επιλόχειος κατάθλιψη

Η επιλόχειος κατάθλιψη είναι μια μορφή κατάθλιψης που επηρεάζει περίπου το 10-15% των νέων μητέρων, και δυστυχώς, ένα πολύ υψηλό ποσοστό 50% δεν αναζητά βοήθεια. Όταν ένα μωρό έρχεται στον κόσμο, οι προσδοκίες από τις μαμάδες είναι να είναι χαρούμενες και ευτυχισμένες. Όμως για πολλές γυναίκες η γέννηση ενός παιδιού προκαλεί περίεργα συναισθήματα και εναλλαγές στη διάθεση.

Στην επιλόχειο κατάθλιψη η νέα αυτή αρχή δεν είναι όπως την είχαν φανταστεί. Βλέπετε στις ταινίες και στα παραμύθια όλα υποτίθεται ότι είναι "χαρούμενα και τέλεια" μόλις αποκτήσεις ένα μωρό, αλλά στην πραγματικότητα αυτό δεν συμβαίνει τις περισσότερες φορές. Η απόκτηση ένα παιδιού είναι ένα εκπληκτικό γεγονός, αλλά φέρνει πολλές αλλαγές στη ζωή του ζευγαριού, αλλαγές στους ρόλους και πολύ, πολύ κόπωση, ιδίως το πρώτο διάστημα. Η εξάντληση αυτή, ψυχική και σωματική, μπορεί να σπρώξει μία γυναίκα στην επιλόχειο κατάθλιψη.

Η επιλόχειος κατάθλιψη κάποιες φορές αποτελεί τη συνέχεια κατάθλιψης που προϋπήρχε από την κύηση (και δεν είχε διαγνωστεί) και άλλοτε πρωτοεμφανίζεται μετά τον τοκετό. Συνήθως η επιλόχειος κατάθλιψη εμφανίζεται τις πρώτες 6-8 εβδομάδες μετά τον τοκετό, και στο 90% των περιπτώσεων εκδηλώνεται εντός των πρώτων 6 μηνών μετά τον τοκετό.

Επιλόχειος κατάθλιψη - συμπτώματα

Πολλές φορές οι γυναίκες με επιλόχειο κατάθλιψη πιστεύουν ότι απλά έχουν εναλλαγές στη διάθεση λόγω των συναισθηματικών αλλαγών που παρατηρούνται μετά τη γέννηση (baby blues). Αλλά τα συμπτώματα της επιλόχειου κατάθλιψης διαρκούν περισσότερο και είναι πιο έντονα, επηρεάζει την ικανότητα της νέας μητέρας να ανταπεξέλθει σε καθημερινές δραστηριότητες και έτσι δεν μπορεί να φροντίσει το μωρό της. Τα συμπτώματα εμφανίζονται μέσα στις πρώτες εβδομάδες μετά τον τοκετό, αλλά πολλές φορές ξεκινούν αργότερα, μέχρι και έξι μήνες μετά τη γέννηση.

Αλλαγές στα συναισθήματα και στη σκέψη, για τον εαυτό σας ή το μωρό σας:

• Νιώθετε θλίψη την μεγαλύτερη διάρκεια της ημέρας
• Νιώθετε ντροπή, ενοχές ή ότι αποτυγχάνετε ως μητέρα
• Νιώθετε πανικό ή φοβάστε
• Έχετε έντονες εναλλαγές στη διάθεσή σας
• Δεν μπορείτε εύκολα να δεθείτε συναισθηματικά με το μωρό
• Σκέφτεστε ότι μπορείτε να βλάψετε τον εαυτό σας ή το μωρό σας
• Έχετε αυτοκτονικές σκέψεις

Οι μητέρες με επιλόχεια κατάθλιψη υποφέρουν από εντονότατες ενοχές και τύψεις για τα συναισθήματά τους και τις σκέψεις τους. Οι νέες μητέρες με επιλόχειο κατάθλιψη μπορεί να εμφανίζουν θλίψη, σκέψεις ανεπάρκειας για τον μητρικό ρόλο (ότι απέτυχαν ως μητέρες), απουσία θετικών συναισθημάτων και σύνδεση με το βρέφος, ιδεοληψίες (σκέψεις ή εικόνες ότι μπορεί να βλάψουν το μωρό και οι οποίες προκαλούν υπερβολικό άγχος, τύψεις και ενοχές), ακόμα και αυτοκτονικό ιδεασμό.

Καμία γυναίκα όταν περιμένει να φέρει στον κόσμο το παιδάκι της δεν θέλει να είναι "ανεπαρκής" μαμά. Όλες οι γυναίκες θέλουν να γεννήσουν το μωράκι τους, να είναι υγιές, να επανέλθουν στα φυσιολογικά κιλά τους γρήγορα, να είναι ξεκούραστες, το σπίτι τους να είναι πάντα καθαρό και τακτοποιημένο, το φαγητό να είναι έτοιμο για την οικογένεια, το μωράκι να μεγαλώσει και να ξεκινήσει τις δραστηριότητες. Όλα αυτά μπορεί να ακούγονται υπερβολικά, αλλά πολλές γυναίκες έχουν πολύ υψηλές προσδοκίες από τον εαυτό τους στη διάρκεια της εγκυμοσύνης και μετά τη γέννηση του παιδιού τους. Όταν αυτές οι προσδοκίες δεν καλύπτονται, και στην πραγματικότητα αυτό γίνεται σπάνια, οι γυναίκες νιώθουν απογοήτευση, χάνουν την πίστη στον εαυτό τους, και συνεχώς αισθάνονται ότι αποτυγχάνουν.

Άλλα συμπτώματα περιλαμβάνουν αλλαγές στην καθημερινότητα, όπως:

• Έχετε μειωμένο ενδιαφέρον για πράγματα που πριν απολαμβάνατε (ανηδονία)
• Νιώθετε κουρασμένη συνεχώς
• Τρώτε περισσότερο ή λιγότερο από το συνηθισμένο
• Χάνετε ή παίρνετε βάρος
• Δυσκολεύεστε να κοιμηθείτε ή κοιμάστε υπερβολικά
• Δυσκολεύεστε να συγκεντρωθείτε ή να πάρετε αποφάσεις

Μπορεί να έχετε επιλόχειο κατάθλιψη αν παρουσιάζετε πέντε ή περισσότερα από τα παραπάνω συμπτώματα και τα οποία διαρκούν περισσότερο από δύο εβδομάδες. Τα σημάδια μπορείτε να τα αναγνωρίσετε εσείς ή κάποιος που σας ξέρει καλά. Αν έχετε παρατηρήσει αυτά τα συμπτώματα καλό θα πρέπει να επικοινωνήσετε άμεσα με έναν ψυχίατρο ώστε να λάβετε την κατάλληλη θεραπεία.

Τεστ για την επιλόχειο κατάθλιψη

Υπολογίζεται ότι 70% των περιπτώσεων επιλόχειας κατάθλιψης παραμένουν αδιάγνωστες, είτε γιατί οι γυναίκες δεν συνειδητοποιούν ότι πάσχουν, καθώς πολλά από τα συμπτώματα αποδίδονται στις "φυσιολογικές" αλλαγές και διακυμάνσεις της λοχείας (αϋπνία, κόπωση από φροντίδα του παιδιού και το νέο ρόλο της μητέρας), είτε γιατί νιώθουν ότι θα θεωρηθεί ότι απέτυχαν ως μητέρες και δεν ζητούν βοήθεια.

Μπορείτε να κάνετε το τεστ για την επιλόχειο κατάθλιψη για μια πρώτη εκτίμηση σχετικά με το αν εμφανιζετε καταθλιπτικά συμπτώματα.

Αιτίες και παράγοντες κινδύνου 

Δεν υπάρχει μονάχα ένας λόγος που μια νέα μαμά εμφανίζει επιλόχεια κατάθλιψη αλλά υπάρχουν κάποιες αιτίες και παράγοντες κινδύνου που συμβάλλουν στην εμφάνισή της. Ορμονικοί παράγοντες έχει θεωρηθεί ότι εμπλέ­κονται, κυρίως η ταχεία αλλαγή του επιπέδου των οιστρογόνων και της προγεστερόνης. Οι γυναίκες με διαταραχές του θυρεοειδούς αδένα και θετικά αντιθυρεοειδικά αντισώματα έχουν αυξη­μένο κίνδυνο για επιλόχειο κατάθλιψη.

• Κακή σχέση με τον σύντροφο: η αλλαγή της ζωής και οι νέες ευθύνες για το παιδί ασκούν μεγάλη πίεση στο ζευγάρι. Μια νέα μητέρα μπορεί να νιώθει πως είναι μόνη, πως δεν έχει βοήθεια και πως είναι συναισθηματικά ακάλυπτη από τον σύντροφό της, γεγονός που σπρώχνει την μητέρα προς την επιλόχειο κατάθλιψη.
• Στρες: το στρες της φροντίδας ενός νεογέννητου είναι έντονο. Οι νέες μαμάδες δεν κοιμούνται καθόλου καλά, υποφέρουν από αϋπνία. Και επιπλέον, νιώθουν ανησυχία για το αν φροντίζουν σωστά το μωρό τους. Αυτές οι προσαρμογές είναι εξαιρετικά δύσκολες για μια γυναίκα που γίνεται πρώτη φορά μαμά και πρέπει να συνηθίσει μια εντελώς νέα πραγματικότητα.
• Ορμονικές αλλαγές: μετά την γέννηση, οι γυναίκες βιώνουν μια τεράστια πτώση στα επίπεδα των οιστρογόνων και της προγεστερόνης. Τα επίπεδα των ορμονών του θυρεοειδή επίσης μπορεί να μειώνονται και αυτό οδηγεί στην κόπωση και στην επιλόχεια κατάθλιψη. Αυτές οι γρήγορες ορμονικές αλλαγές, μαζί με τις αλλαγές στην αρτηριακή πίεση, στο ανοσοποιητικό σύστημα και στο μεταβολισμό μπορεί να προκαλέσουν επιλόχειο κατάθλιψη. Οι γυναίκες με διαταραχές του θυρεοειδούς αδένα και θετικά αντιθυρεοειδικά αντισώματα έχουν αυξη­μένο κίνδυνο.
• Σωματικές αλλαγές: η γέννηση ενός παιδιού προκαλεί πολλές σωματικές και συναισθηματικές αλλαγές. Μπορεί να έχετε να αντιμετωπίσετε τις αλλαγές στο σώμα σας μετά τον τοκετό ή να δυσκολεύεστε να χάσετε τα κιλά της εγκυμοσύνης, με αποτέλεσμα να έχετε ανασφάλεια για την εμφάνιση και την σεξουαλικότητά σας.
• Άλλα ψυχικά νοσήματα: για παράδειγμα, οι γυναίκες που έχουν ιστορικό κατάθλιψης ή διπολικής διαταραχής έχουν πολύ περισσότερες πιθανότητες να βιώσουν διαταραχές στη διάθεση κατά τη διάρκεια ή μετά την εγκυμοσύνη.

Μπορεί η επιλόχειος κατάθλιψη να επηρεάσει το μωρό;

Η κατάθλιψη κατά τη διάρκεια της λοχείας, εκτός από την υγεία της μητέρας, μπορεί να επηρεάσει την ανάπτυξη του παιδιού μέσω του δεσμού μητέρας-βρέφους. Οι μητέρες δυσκολεύονται να φροντίσουν τον εαυτό τους, και ούτε φυσικά μπορούν να ανταποκριθούν κατάλληλα στις ανάγκες των παιδιών τους. Είναι πιο αποσυρμέ­νες, ψυχρές και πιο επιθετικές. Ο τρόπος που το βρέφος συνδέεται με τους άλλους μπορεί λοιπόν να επηρεαστεί από αυτή την πρώιμη δυσκολία στη σχέση του με μια καταθλιπτική μητέρα, και διάφορες μελέτες έχουν αναδείξει μαθησιακά προ­βλήματα σε παιδιά καταθλιπτικών μητέρων (ιδίως στα αγόρια).

Αν η επιλόχειος κατάθλιψη παραμείνει αθεράπευτη μπορεί να προκαλέσει τα εξής:

• Να παραμελείτε τις ιατρικές εξετάσεις σας και να μην ακολουθείτε τις οδηγίες του γιατρού σας.
• Να δυσκολεύεστε να δεθείτε συναισθηματικά με το μωρό σας.
• Να μην μπορείτε να συνεχίσετε το θηλασμό.
• Να μην φροντίζετε το μωρό σας όπως χρειάζεται. Να μην επισκέπτεστε τον παιδίατρο για τους τυπικούς ελέγχους.

Θεραπεία επιλόχειου κατάθλιψης - αντικαταθλιπτικά φάρμακα

Αν νιώθετε ότι τα συμπτώματα που νιώθετε δεν υποχωρούν θα πρέπει να ζητήσετε βοήθεια ώστε να λάβετε την κατάλληλη θεραπεία.

Αντικαταθλιπτικά: αν η επιλόχειος κατάθλιψη παρεμβαίνει στη λειτουργικότητά σας, και δεν μπορείτε να φροντίσετε τον εαυτό σας ή το μωρό σας, τα αντικαταθλιπτικά φάρμακα είναι η πρώτη επιλογή. Φυσικά ο ψυχίατρος πρέπει να σας παρακολουθεί στενά και για να έχετε τα καλύτερα δυνατά αποτελέσματα μπορείτε να κάνετε ταυτόχρονα ψυχοθεραπεία ή θεραπεία ζεύγους. Για τη θεραπεία μπορεί να χρειαστεί ψυχοθεραπεία ή/και αντικαταθλιπτικά φάρμακα. Μπορεί επίσης να χρειαστείτε παράλληλα ή κάποιες στιγμές ηρεμιστικά (όπως το Xanax).

Πολλές νέες μητέρες ανησυχούν για τα αντικαταθλιπτικά και το θηλασμό, αλλά υπάρχουν ασφαλείς επιλογές που δεν δημιουργούν προβλήματα στο νεογνό.

Νέα φάρμακα για την επιλόχειο κατάθλιψη: τον Αύγουστο 2023 εγκρίθηκε στην Αμερική ένα νέο αντικαταθλιπτικό φάρμακο για την αντιμετώπιση της επιλόχειου κατάθλιψης, το Zurzuvae (zuranolone, ζουρανολόνη).

Συμπληρωματική θεραπεία

• Ατομική ψυχοθεραπεία: ένας ψυχίατρος-ψυχοθεραπευτής θα σας βοηθήσει να προσαρμοστείτε στις νέες συνθήκες του ρόλου της μητρότητας.
• Ψυχοθεραπεία ζεύγους: Αν νιώθετε ότι έχετε θέματα με το σύντροφό σας ή δεν έχετε υποστήριξη στο σπίτι (πράγμα που πολύ συχνά νιώθουν οι περισσότερες μητέρες), θα επωφεληθείτε από την ψυχοθεραπεία ζεύγους η οποία θα βελτιώσει την επικοινωνία σας.
• Ορμονοθεραπεία: η αποκατάσταση των οιστρογόνων μερικές φορές βοηθά. Τα οιστρογόνα μπορούν να συνδυαστούν με τα αντικαταθλιπτικά. Υπάρχουν κίνδυνοι από την ορμονοθεραπεία για αυτό καλό θα ήταν να μιλήσετε με το γιατρό σας για την καλύτερη και πιο ασφαλή λύση.
• Ομοιοπαθητική: σε πολλές περιπτώσεις η ομοιοπαθητική μπορεί να βοηθήσει σημαντικά και να αποφύγει η γυναίκα τα φάρμακα.
• EMDR: στις περιπτώσεις εκείνες που η επιλόχειος κατάθλιψη συνδέεται με κάποια τραυματική εμπειρία (της εγκυμοσύνης ή του τοκετού), το EMDR μπορεί να συμβάλει στη λύση.

Επιλόχειος κατάθλιψη - πως αλλιώς αντιμετωπιζεται;

Εξαιρετικής σημασίας είναι το να ζητήσετε βοήθεια από τους άλλους και τον ψυχίατρό σας, και να φροντίσετε τον εαυτό σας:

• Μείνετε σε επαφή με ανθρώπους που νοιάζονται για εσάς. Πείτε στο σύντροφό σας, στην οικογένεια και στους φίλους σας πως νιώθετε. Μην κρύβεστε, δεν βοηθάει σε τίποτα.
• Αφιερώστε λίγο χρόνο στον εαυτό σας. Ζητήστε από κάποιον που εμπιστεύεστε να φροντίσει το μωρό ώστε να βγείτε από το σπίτι. Επισκεφθείτε ένα φίλο, βγείτε έξω ή κάντε κάτι που απολαμβάνετε. Σχεδιάστε να μείνετε λίγο μόνοι με το σύντροφό σας, έστω μία ώρα την εβδομάδα.
• Αφήστε τους άλλους να σας βοηθήσουν με τις δουλειές του σπιτιού. Ζητήστε από φίλους και μέλη της οικογένειάς σας να προσέχουν το μωρό, να σας βοηθήσουν με τα ψώνια ή την καθαριότητα. Αν δεν μπορεί να σας βοηθήσει κάποιος από την οικογένεια, προσλάβετε μία νταντά έστω για λίγες ώρες την εβδομάδα.
• Κάντε κάτι για να παραμείνετε ενεργοί κάθε μέρα. Βγείτε έξω για ένα περίπατο. Να ξέρετε ότι και 1 ώρα την εβδομάδα αξίζει, θα σας βοηθήσει να αποσυμφορίζεστε.
• Ξεκουραστείτε όσο περισσότερο μπορείτε, ζητήστε βοήθεια για το σπίτι και το μωρό. Προσπαθήστε να κοιμάστε όσο κοιμάται το μωρό σας.

Μειώστε το στρες

• Κάντε πράγματα που συνηθίζατε πριν έρθει το μωρό σας. Ακούστε μουσική, διαβάστε ένα καλό βιβλίο. Κάντε όσα συνηθίζατε όσο μπορείτε, για να νιώσετε καλά με τον εαυτό σας.
• Μην κάνετε μεγάλες αλλαγές στη ζωή σας ακριβώς μετά τον ερχομό του μωρού, όπως η μετακόμιση ή η αλλαγή δουλειάς. Οι μεγάλες αλλαγές προσθέτουν επιπλέον στρες στη ζωή σας.
• Μιλήστε με τον εργοδότη σας για το πότε μπορείτε να επιστρέψετε στη δουλειά σας. Ίσως να μπορείτε να δουλέψετε από το σπίτι ή να δουλεύετε λιγότερες ώρες όταν επιστρέψετε στη δουλειά.

Πώς μπορώ να βοηθήσω μια μαμά με επιλόχειο κατάθλιψη;

Μπορείτε να βοηθήσετε τη σύντροφό σας με τους εξής πρακτικούς τρόπους:

• Ενθαρρύνετε την να μιλήσει για τα συναισθήματά της. Ακούστε την χωρίς να την κρίνετε ή να προτείνετε λύσεις. Αντί να προσπαθείτε να "διορθώσετε" τα πράγματα, απλά σταθείτε δίπλα της.
• Βοηθήστε την με τις δουλειές του σπιτιού. Προσφερθείτε να βοηθήσετε στις δουλειές του σπιτιού και στην φροντίδα του μωρού. Μην περιμένετε από αυτή να σας το ζητήσει.
• Βεβαιωθείτε ότι έχει χρόνο για τον εαυτό της. Η ξεκούραση και η χαλάρωση είναι πολύ σημαντικά. Βοηθήστε την να κάνει ένα διάλλειμα, φροντίστε εσείς το μωρό ή προγραμματίστε ένα ραντεβού.
• Κάντε υπομονή αν δεν είναι έτοιμη για σεξ. Η κατάθλιψη επηρεάζει την σεξουαλική επιθυμία, για αυτό μπορεί να χρειάζεται λίγο χρόνο μέχρι να βρει την διάθεση. Μην την πιέζετε αν δεν είναι έτοιμη.
• Προγραμματείστε βόλτες μαζί της. Η άσκηση βοηθά πολύ στην αντιμετώπιση της κατάθλιψης αλλά είναι δύσκολο να βρει το κίνητρο όταν η διάθεση είναι πεσμένη. Κάντε μαζί μια μικρή βόλτα καθημερινά και δώστε χρόνο στη σχέση σας.