Εσωτερική επικριτική φωνή: τι είναι και πώς μας επηρεάζει;

Τι είναι η Εσωτερική Επικριτική φωνή;

Η εσωτερική φωνή υπάρχει μέσα μας και και μπορεί να μας ενισχύει ή να μας επικρίνει ανελέητα. Όταν μιλάμε για αυτή την εσωτερική επικριτική φωνή αναφερόμαστε στη φωνή μέσα μας που μας κρίνει συνεχώς, μας κάνει πάντα να νιώθουμε κατώτεροι και ότι δεν αξίζουμε.

Η εσωτερική αυτή επικριτική φωνή μπορεί να δημιουργεί εμπόδια στη ζωή μας γενικότερα, καθώς πλήτει την αυτοπεποίθησή μας και τις επιλογές μας. Σε κάποιες περιπτώσεις οι άνθρωποι παλεύουν να αντιμετωπίσουν αυτή την εξουθενωτική φωνή και προσπαθούν να αλλάξουν τρόπο σκέψης.

Τι είναι η εσωτερική επικριτική φωνή;

Πολλοί άνθρωποι αντιμετωπίζουν θέματα με την αυτοεκτίμηση και την αυτοπεποίθησή τους, ακόμη και όταν φαίνονται σίγουροι, επιτυχημένοι ή ισορροπημένοι με τον κόσμο γύρω τους. Η εσωτερική επικριτική φωνή ενός ατόμου παίζει σημαντικό ρόλο στη διαμόρφωση της προσωπικότητας και στην αίσθηση του εαυτού. Η εσωτερική φωνή μπορεί να είναι ενοχλητική και έτσι να αμφιβάλλετε για κάθε απόφαση και επίτευγμά σας και μπορεί να προκαλέσει συναισθήματα όπως η ντροπή, η ανεπάρκεια ή οι ενοχές.

Η εσωτερική φωνή έχει ιδιαίτερο ενδιαφέρον για τους ψυχοθεραπευτές, ανεξάρτητα από τον προσανατολισμό τους, επειδή παίζει ρόλο στο συναισθηματικό στρες. Η αγωνία που προκαλεί αυτή η εσωτερική επικριτική φωνή είναι ένας βασικός παράγοντας χαμηλής αυτοεκτίμησης και συχνά σημαντικό εμπόδιο για την εξέλιξη ή την αλλαγή. Πολλές από τις δυσκολίες στην ψυχοθεραπεία οφείλονται στις αμφιβολίες των θεραπευόμενων για την ικανότητά τους να μάθουν ή να εξελιχθούν. Αυτή η επικριτική φωνή συνδέεται άμεσα με το άγχος, την ανησυχία, την κατάθλιψη, τις διαταραχές ύπνου και πολλές αυτοκαταστροφικές συμπεριφορές. Είναι συνήθως ένας παράγοντας κλειδί στις κακοποιητικές ή τοξικές σχέσεις.

Οι περισσότεροι άνθρωποι δεν γνωρίζουν καν την ύπαρξη αυτής της φωνής ή του εσωτερικού διαλόγου επειδή η κριτική έχει γίνει κομμάτι του εαυτού τους από την παιδική ηλικία και αποτελεί κάτι απολύτως φυσιολογικό. Εμφανίζεται πολύ νωρίς στη ζωή τους, απορροφούν ή εσωτερικεύουν την κριτική των ανθρώπων γύρω τους και τις προσδοκίες της κοινωνίας στην οποία ζουν. Όσο πιο δύσκολη ή κακοποιητική είναι η παιδική ηλικία, τόσο πιο επικριτική είναι η εσωτερική φωνή.

Αυτή η επικριτική φωνή κρατά τους ανθρώπους μακριά από τη χαρά, την απόλαυση, την ευτυχία με αποτέλεσμα να είναι φοβισμένοι, περιορισμένοι και αναποτελεσματικοί. Ωστόσο, η κριτική ποικίλει ανάλογα με τις αρχές και τις πεποιθήσεις της κάθε κουλτούρας.

Πώς εμφανίζεται η επικριτική φωνή;

Η εσωτερική φωνή έχει ως κύριο ρόλο να προκαλεί ντροπή και πόνο. Οι γονείς προσπαθούν να διδάξουν στα παιδιά τους να είναι καλοί άνθρωποι και να συμπεριφέρονται κατάλληλα για να επιτύχουν στη ζωή τους, σε προσωπικό και επαγγελματικό επίπεδο. Επομένως οι γονείς παρατηρούν τα παιδιά τους , βλέπουν τα λάθη τους και μετά τα διορθώνουν.

Πολλές μαμάδες φοβούνται ότι οι κόρες τους μπορεί να μην είναι ελκυστικές και προσπαθούν να διορθώσουν το "πρόβλημα" που νομίζουν ότι βλέπουν. Θέλουν οι κόρες τους να είναι δημοφιλείς στο σχολείο και να βρουν ένα καλό σύζυγο. Προσπαθούν συνεχώς με διακριτικό τρόπο να βελτιώσουν την εμφάνιση των κοριτσιών, το βάρος και τη συμπεριφορά τους. Μερικές φορές συγκρίνουν τα παιδιά τους με άλλα που φαίνεται να κάνουν τα πάντα με το σωστό τρόπο. Τελικά, αυτά τα κορίτσια παίρνουν το μήνυμα από τις μαμάδες τους, νιώθουν ότι δεν είναι αποδεκτά όπως είναι και ότι πρέπει να αλλάξουν για να αρέσουν στους άλλους.

Κάποιοι γονείς προσπαθούν με έμμεσους τρόπους να επισημαίνουν τα λάθη των άλλων ανθρώπων. Κάποιοι άλλοι δεν λένε τίποτα, απλώς κοιτούν ένα παιδί με ανήσυχη έκφραση που πρέπει να μαντέψει ποιο είναι το λάθος.

Μερικοί μπαμπάδες παρατηρούν ότι οι γιοι τους δεν είναι αρκετά προσεκτικοί όταν βοηθούν στις δουλειές του σπιτιού ή όταν κάνουν τα μαθήματά τους. Επισημαίνουν στα παιδιά τους τα λάθη τους ή τους λένε ότι είναι απρόσεκτα ή δεν ενδιαφέρονται. Θέλουν να είναι πειθαρχημένα, προσεκτικά και έξυπνα. Θέλουν να μπορούν να επιτύχουν στη ζωή τους. Όταν όμως τα παιδιά ακούνε το μπαμπά τους νιώθουν ανόητα.

Αυτοί οι γονείς είναι πολύ συνηθισμένα παραδείγματα. Έχουν ανάγκη τα παιδιά τους να γίνουν σωστοί άνθρωποι, ότι και αν σημαίνει αυτό για αυτούς, ώστε να νιώσουν καλά με τον εαυτό τους. Στη διαδικασία κοινωνικοποίησης ενός παιδιού, ακόμη και οι πιο επιεικείς γονείς πρέπει να αποτρέπουν κάποιες συμπεριφορές, να βάζουν όρια, και να διδάσκουν τους βασικούς κανόνες προσωπικής υγιεινής και εμφάνισης. Οι γονείς συχνά εναντιώνονται στις φυσικές κλίσεις του παιδιού.

Για να προστατεύσουν τον εαυτό τους από τον πόνο και τη ντροπή του ότι δεν είναι αρκετά καλά, τα παιδιά  αναπτύσσουν μια φωνή που αντανακλά τις ανησυχίες των γονιών ή των ανθρώπων που είναι σημαντικοί για αυτά. Αυτή η φωνή είναι ο εσωτερικός κριτής , μια χωριστή υποπροσωπικότητα, που τους κρίνει πριν το κάνουν οι γονείς ή κάποιος άλλος.

Αυτός ο εσωτερικός κριτής είναι υπερβολικά αγχώδης, σχεδόν απελπισμένος , για να επιτύχει και να είναι αποδεκτός και αρεστός  στους άλλους.

Όταν περνά η παιδική ηλικία, αυτή η επικριτική φωνή συνεχίζει να μας κάνει αποδεκτούς στους άλλους. Δυστυχώς, δεν ξέρει πότε να σταματήσει, δεν έχει όρια. Έχει την τάση να μεγαλώνει μέχρι να βγει εκτός ελέγχου και ξεκινά να μας υπονομεύει και να μας καταστρέφει.

Πώς επηρεάζει η επικριτική φωνή τον πραγματικό μας εαυτό;

Ο εσωτερικός κριτής εκτός από να επιβλέπει κάθε μας κίνηση, υποστηρίζει τον πρωταρχικό εαυτό μας, αυτόν που καθορίζει ποιοι είμαστε στον κόσμο. Αν για παράδειγμα ο πρωταρχικός εαυτός μας είναι ο υπεύθυνος γονέας, τότε η εσωτερική φωνή κρίνει κάθε σκέψη ή πράξη που δεν είναι υπεύθυνη όπως ο εγωισμός, η επιπολαιότητα, η ανευθυνότητα.

Συχνά οι θεραπευόμενοι προσπαθούν να αλλάξουν τον πρωταρχικό εαυτό τους μέσω της ψυχοθεραπείας, αλλά δεν μπορούν να ενσωματώσουν αυτή την αλλαγή καθώς η επικριτική φωνή όχι μόνο κρίνει τις πράξεις τους αλλά και τον πρωταρχικό τους εαυτό.

Πώς επηρεάζει η εσωτερική φωνή τις σχέσεις;

Ως ψυχοθεραπευτής μπορώ να διακρίνω πότε η εσωτερική φωνή παίζει κύριο ρόλο στις σχέσεις. Η εσωτερική επικριτική φωνή βασίζεται στη σχέση με τον εαυτό μας, αναπτύσσεται στην παιδική ηλικία για να κάνει τις σχέσεις λιγότερο επώδυνες και μας βοηθά να αποφύγουμε τον εξευτελισμό. Πίσω από αυτή κρύβεται ο φόβος ότι δεν θα γίνουμε αποδεκτοί και θα μας απορρίψουν ή θα μας εγκαταλείψουν.

Καθώς επηρεάζει βαθιά τις σχέσεις μας με τους άλλους, η εσωτερική επικριτική φωνή μας κάνει να ανησυχούμε για το τι σκέφτονται οι άλλοι για εμάς. Μας κάνει ευάλωτους και μας θέτει στο έλεος των απόψεων, των αναγκών και των απαιτήσεων των ανθρώπων γύρω μας. Δεν έχουμε το δικαίωμα να διαχωριστούμε ή να έχουμε δικές μας ανάγκες. Αυτό μας κάνει να συμπεριφερόμαστε πάντα ως παιδιά στους άλλους, να μην μπορούμε να διατηρήσουμε την αίσθηση του εαυτού, να παίρνουμε αποφάσεις που αντανακλούν τις ανάγκες μας και την ατομικότητά μας ή να θέτουμε υγιή όρια.

Μια ισχυρή επικριτική φωνή, δεν σας επιτρέπει να αποδεχτείτε τις φιλοφρονήσεις ή την αγάπη, αλλά σας κάνει πάντα να αναρωτιέστε για το κίνητρο του ανθρώπου που σας τα προσφέρει. Ανταποκρίνεστε στις απόψεις των άλλων σαν να συμφωνείτε μαζί τους. Η ειρωνεία είναι πως αν και η επικριτική φωνή έχει ως στόχο να κάνει κριτική, είναι πιθανό να περιορίζει την κριτική για τους άλλους γύρω σας. Από τη στιγμή που είστε ευάλωτοι στη δική σας φωνή, είστε ανοιχτοί στην ίδια κριτική από τους γύρω σας.

Η επικριτική φωνή αποτρέπει την οικειότητα μέσω της ντροπής και της κακομεταχείρισης του εσωτερικού σας παιδιού που δεν μπορεί να συνδεθεί σωστά με τους άλλους. Αν αυτό το παιδί κουβαλά βαθιές ευαισθησίες και συναισθήματα τότε αυτοί είναι κύριοι παράγοντες που διαμορφώνουν τις οικείες σχέσεις. Όταν νιώθετε τρομαγμένοι, κακοποιημένοι και θύματα, δεν μπορείτε να συνδεθείτε φυσιολογικά και βαθιά, και η οικειότητα λείπει από τις σχέσεις σας.

Η εσωτερική μας φωνή είναι υπεύθυνη για πολλές από τις δυσκολίες που αντιμετωπίζουμε στις σχέσεις. Αν είχατε μια κακοποιητική σχέση με τους γονείς τότε αυτό θα αντικατοπτρίζετε στις ενήλικες σχέσεις. Η επικριτική φωνή είναι πανίσχυρη και επηρεάζει όλες τις σχέσεις.

Δουλέψτε την εσωτερική επικριτική φωνή

Όλοι μας έχουμε μια εσωτερική φωνή που εκφράζει την κριτική, την απογοήτευση ή την αποδοκιμασία για τις πράξεις μας. Η αρνητική συζήτηση με τον εαυτό μας είναι διαφορετική για κάθε άνθρωπο, όπως η συχνότητα ή η έντασή της.

Η αυτοκριτική οδηγεί σε συμπεριφορές. Αν σκεφτείτε ότι οι πράξεις σας δεν είναι αρκετά καλές ή ιδανικές, θα θέλετε να αλλάξετε. Η κριτική μας δίνει την αίσθηση του ελέγχου. Τα επικριτικά σχόλια ελέγχουν τη συμπεριφορά ή τα συναισθήματα μας. Η επικριτική φωνή είναι ένας τρόπος για να αντιμετωπίσουμε το φόβο, τη ντροπή και το άγνωστο. Όμως σε κάποιες περιπτώσεις μπορεί να μας κρατά κολλημένους.

Η επικριτική φωνή μας προκαλεί άγχος, μας κάνει να αποφεύγουμε καταστάσεις για να μειωθεί το στρες και να μείνουμε ασφαλείς. Η αποφυγή όμως δεν μας δίνει κίνητρο για αλλαγή, μας κάνει αναβλητικούς και προάγει συμπεριφορές όπως ο συνεχής έλεγχος.

Όταν η επικριτική φωνή μας προκαλεί ντροπή νιώθουμε να παραλύουμε. Η ντροπή μας κάνει να νιώθουμε ότι έχουμε αδυναμίες και δεν αξίζουμε τη σύνδεση με άλλους ανθρώπους. Η ντροπή μας απομακρύνει από τους άλλους και μας απομονώνει. Είμαστε κοινωνικά όντα και θέλουμε τη σύνδεση με τους άλλους. Όταν νιώθουμε ντροπή γινόμαστε εσωστρεφείς, απομονωνόμαστε και υιοθετούμε συμπεριφορές που μας κάνουν να νιώθουμε άνετα. Η ντροπή και η αυτοκριτική μας κρατούν μακριά από όσα επιθυμούμε, μας οδηγούν ασυνείδητα στο αυτοσαμποτάζ.

Η ενσυνειδητότητα είναι το πρώτο βήμα για να αναγνωρίσουμε και να μπορέσουμε να διαχειριστούμε την εσωτερική μας φωνή. Πολλοί άνθρωποι δεν συνειδητοποιούν την ύπαρξή της. Το πρώτο βήμα είναι η αναγνώριση της εσωτερικής φωνής. Δείτε ποιες είναι οι καταστάσεις που ενεργοποιούν την εσωτερική σας φωνή. Ποια είναι τα πραγματικά σας συναισθήματα, τι είναι αυτό που φοβάστε , τι θα θέλατε να συμβεί. Δώστε χώρο στον εαυτό σας και δείτε τα πραγματικά σας συναισθήματα για την κατάσταση.