Εξουθένωση των μαμάδων
Το φαινόμενο της εξουθένωσης των γονέων είναι ένα ιδιαίτερο σύνδρομο εξουθένωσης που σχετίζεται με μακροχρόνιες καταστάσεις συναισθηματικής ανισορροπίας, στις οποίες το φορτίο του άγχους ξεπερνά τις δυνατότητες ενός ανθρώπου. Καθώς το burnout είναι ένας όρος που περιγράφηκε αρχικά για την εξουθένωση που προκύπτει από τη δουλειά, στις μέρες μας είναι γνωστό και το burnout ων γονέων, όπου οι γονείς νιώθουν εξουθενωμένοι από τις σωματικές και συναισθηματικές απαιτήσεις που έχει ο ρόλος του γονέα.
Μέχρι πρόσφατα, η γονεϊκή εξουθένωση αφορούσε κυρίως γονείς με άρρωστα παιδιά. Όμως αυτό δεν ισχύει πλέον. Η γονεϊκή εξουθένωση χαρακτηρίζεται από την σωματική και συναισθηματική κόπωση, την συναισθηματική απομάκρυνση από τα παιδιά και την αίσθηση της ανικανότητας στο ρόλο του γονέα.
Οι μαμάδες που βιώνουν burnout εμφανίζουν κάποια σημάδια που μοιάζουν με αυτά της επιλόχειου κατάθλιψης (κόπωση, έλλειψη ενέργειας). Όμως το burnout διαφέρει καθώς εμφανίζεται σε μαμάδες που έχουν παιδάκια άνω των 18 μηνών, συνδέεται με χαρακτηριστικά της μαμάς και όχι με κοινωνικούς παράγοντες, η καταθλιπτική διάθεση δεν είναι γενικευμένη αλλά σχετίζεται με το ρόλο του γονέα και τις απαιτήσεις του.
Όλες οι μαμάδες θέλουν να δίνουν τον καλύτερό τους εαυτό στο ρόλο τους αλλά πολλές φορές αναρωτιούνται αν είναι κακές μαμάδες. Μερικές αλήθειες σχετικά με την μητρότητα περιλαμβάνουν τα εξής:
- Η μητρότητα είναι σκληρή: είναι η πιο σκληρή δουλειά που θα έχετε ποτέ. Παράδεισος και κόλαση την ίδια στιγμή. Η απώλεια του ελέγχου, οι αλλαγές στο πρόγραμμα, τα συναισθηματικά ξεσπάσματα, η ακύρωση των διακοπών, η έλλειψη ύπνου είναι πλέον η ρουτίνα σας.
- Βάζετε τον εαυτό σας στην άκρη: η φροντίδα του εαυτού εξαφανίζεται. Οι δικές σας ανάγκες μπαίνουν στην άκρη. Η αυτοθυσία είναι ο νέος τρόπος ζωής σας. Όμως αυτή είναι η συνταγή της εξουθένωσης. Είναι ανάγκη να παίρνετε λίγο χρόνο για τον εαυτό σας ώστε να έχετε την ενέργεια να ασχοληθείτε με τα παιδιά σας.
- Σας κυριεύει η ανησυχία: μπορεί να ανησυχείτε συνεχώς για πράγματα και να μένετε κολλημένοι σε καταστάσεις. Όμως έτσι χάνετε τις όμορφες στιγμές. Είναι ανάγκη να επιλέξετε την θετική πλευρά σε όσα συμβαίνουν ώστε να βρείτε την ισορροπία.
- Κρίνετε αυστηρά τον εαυτό σας: οι μαμάδες έχουν μη ρεαλιστικές προσδοκίες από τον εαυτό τους και είναι πολλές φορές σκληρές. Όμως είναι ανάγκη να είστε ευγενικές με τον εαυτό σας και να μην αφήνετε την εσωτερική επικριτική φωνή σας να σας κυριεύει.
- Χάνετε κομμάτια του εαυτού σας: η μητρότητα απορροφά όλο σας το χρόνο. Υπάρχουν κομμάτια του εαυτού σας που έχουν χαθεί από τη στιγμή που αποκτήσατε παιδιά. Σταματήσατε τη δουλειά σας και αφοσιωθήκατε στο ρόλο σας ως μητέρα. Μπορεί να νιώθετε ότι έχετε χάσει την επαγγελματική, την οικονομική σας ταυτότητα και την ρομαντική σας πλευρά. Βρείτε χρόνο να κάνετε όσα αγαπάτε με τον σύντροφό σας, τους φίλους σας ώστε να είστε μια χαρούμενη μαμά.
Συναισθήματα και εξουθένωση
Τελειομανία
Οι περισσότερες μαμάδες έχουν ισχυρή την αίσθηση του καθήκοντος αν και μπορεί να αμφιβάλλουν για τον εαυτό τους και να είναι πολύ απαιτητικές. Το καλό δεν είναι ποτέ αρκετό για αυτές τις μαμάδες, που πάντα προσπαθούν για το καλύτερο. Θέλουν να είναι τέλειες για αυτό θέτουν συνεχώς στόχους που θέλουν να τους επιτυγχάνουν. Όταν δεν επιτυγχάνουν το στόχο τους, νιώθουν ότι έχουν αποτύχει. Για άλλες μαμάδες, η τελειομανία δεν σχετίζεται με την επιθυμία να επιτύχουν τους στόχους τους αλλά συνδέεται με τη συνεχή αίσθηση αμφιβολίας και αβεβαιότητας σχετικά με τις ικανότητές τους.
Πίεση προς τον εαυτό
Η επιθυμία για τελειότητα προκύπτει συνειδητά ή ασυνείδητα από την ισχυρή αίσθηση της εσωτερικής πίεσης που σχετίζεται με τα κοινωνικά στερεότυπα για το πως πρέπει να είναι οι καλοί γονείς. Τα παιδιά πρέπει να είναι πάντοτε καθαρά, όμορφα ντυμένα και να φέρονται ευγενικά.
Για να ανταπεξέλθουν οι μαμάδες στις προσδοκίες των άλλων προσπαθούν περισσότερο από τις δυνάμεις τους να κάνουν τα παιδιά τους να νιώθουν σιγουριά και ασφάλεια. Συχνά, οι μαμάδες αναρωτιούνται για τις ικανότητές τους και προσπαθούν να εξερευνήσουν τη σχέση τους με τις δικές τους μητέρες. Πολλές ανακαλύπτουν ότι έχουν υψηλές προσδοκίες από τον εαυτό τους και άλλες ότι δεν καλύπτονταν οι ανάγκες τους από τις μαμάδες τους. Έτσι θέλουν να είναι πάντα εκεί για τα παιδιά τους και να τους προσφέρουν τα πάντα.
Προβολή
Πολλές μαμάδες θέλουν να ικανοποιούν τις ανάγκες των παιδιών τους συνέχεια, ανησυχούν για το μέλλον τους και θεωρούν ότι είναι δική τους ευθύνη να τα προετοιμάσουν σωστά ώστε να βγουν στον κόσμο. Ο κύριος στόχος τους ως μητέρες είναι να ανοίξουν το δρόμο για τους μελλοντικούς ενήλικες που πρέπει να είναι ανεξάρτητοι. Τελικά η ανησυχία των μαμάδων μετατρέπεται σε φόβο. Φόβο για την εξέλιξη των παιδιών, φόβο για το εάν το παιδί πιστεύει ότι η μητέρα του είναι αρκετή , φόβο για όλα. Όμως όλος αυτός ο φόβος για το μέλλον , δεν αφήνει τις μαμάδες να απολαύσουν τη στιγμή και αυτό τις πιέζει ακόμη περισσότερο.
Σωματική και συναισθηματική κόπωση
Όλες οι μαμάδες νιώθουν έντονη κόπωση , η οποία σχετίζεται με το άγχος και την ανησυχία. Σκέφτονται συνέχεια, δεν μπορούν να κοιμηθούν, δεν αντέχουν σωματικά με αποτέλεσμα να μην έχουν υπομονή, να είναι εξουθενωμένες και θυμωμένες. Αυτό όμως έχει επίδραση στην ψυχική τους υγεία. Σε αυτό το σημείο η έντονη σωματική και συναισθηματική κόπωση, κάνει το σώμα να σταματά και το κυριεύει η ένταση, η ταραχή και η νευρικότητα. Τα σωματικά συμπτώματα μπορεί να περιλαμβάνουν πόνο στον αυχένα, εμβοές, πονοκεφάλους, ζαλάδες. Όταν οι μαμάδες νιώθουν εξουθενωμένες δεν έχουν πλέον αποθέματα ψυχικής δύναμης, δεν έχουν ενέργεια. Νιώθουν σωματικά και ψυχικά άδειες.
Μίσος προς τον εαυτό και φόβος
Όταν οι μαμάδες δεν μπορούν να ελέγξουν τον εαυτό τους και αντιδρούν άσχημα σε συγκεκριμένες καταστάσεις , αυτό μπορεί να είναι μια τραυματική εμπειρία καθώς ποτέ δεν είχαν αντικρίσει αυτές τις κρυμμένες πτυχές της προσωπικότητάς τους. Νιώθουν τρόμο όταν βλέπουν αυτή την σκοτεινή πλευρά του εαυτού τους και πολλές φορές δεν αναγνωρίζουν τον εαυτό τους. Αυτή η εμπειρία των αρνητικών συναισθημάτων προς τα παιδιά τους και η απώλεια του ελέγχου υπονομεύει την αυτοεκτίμηση και την αξία των μαμάδων. Όταν οι μητέρες αντιμετωπίζουν δυσκολίες με τα παιδιά τους αρχίζουν να χάνουν την πίστη στον εαυτό τους. Καθώς το χάσμα ανάμεσα στις προσδοκίες και στην πραγματικότητα μεγαλώνει, οι εξουθενωμένες μαμάδες νιώθουν αποτυχημένες και καταλήγουν να μισούν τον εαυτό τους. Αντί να βλέπουν όσα κάνουν, υποτιμούν τον εαυτό τους και τον κρίνουν πολύ αυστηρά. Οι μαμάδες νιώθουν παγιδευμένες σε αυτά τα συναισθήματα, και δεν ξέρουν πως να δραπετεύσουν από αυτά.
Ντροπή
Πολλές γυναίκες νιώθουν ότι δεν αξίζουν ως μητέρες. Αυτό είναι ένα συναίσθημα που δεν μπορούν να μοιραστούν με τους άλλους. Νιώθουν ότι η ζωή τους είναι μια αποτυχία και δεν θέλουν να το συζητήσουν. Τα κοινωνικά στερεότυπα που καθορίζουν πως πρέπει να είναι μια καλή μητέρα, ασκούν πίεση με αποτέλεσμα οι μαμάδες να νιώθουν ντροπή. Νιώθουν άσχημα να τις συγκρίνουν και δεν μπορούν να μιλήσουν για αυτό. Δεν μπορούν να εξηγήσουν στους άλλους ότι δεν μπορούν να ξυπνήσουν το πρωί, δεν έχουν κουράγιο να κάνουν μπάνιο και να ντυθούν επειδή νιώθουν ντροπή.
Μοναξιά
Μαζί με την αίσθηση της ντροπής, οι μαμάδες αναφέρουν συχνά ότι νιώθουν μοναξιά. Δεν είναι εύκολο να ζητήσουν βοήθεια και δυσκολεύονται να σηκώσουν όλο το φορτίο με τις υποχρεώσεις των παιδιών. Η αίσθηση της μοναξιάς είναι έντονη όταν αντιμετωπίζουν καταστάσεις μόνες τους με τα παιδιά. Δεν νιώθουν ικανοποίηση καθώς είναι απλά στο σπίτι, κάνουν δουλειές, ετοιμάζουν το φαγητό. Νιώθουν μόνες, δεν έχουν κοινωνικές επαφές, και κατά συνέπεια απομονώνονται. Νιώθουν ότι δεν έχουν υποστήριξη, βοήθεια, αναγνώριση, νιώθουν εγκαταλελειμμένες. Επίσης φοβούνται ότι θα στιγματιστούν. Οι άνθρωποι κατανοούν τα σωματικά νοσήματα αλλά δεν έχουν την ενσυναίσθηση να κατανοήσουν τα θέματα ψυχικής υγείας.
Είναι πολύ δύσκολο για τις μαμάδες να ανταπεξέλθουν σε όλο αυτό το φορτίο. Επίσης πολλές μαμάδες πιστεύουν ότι οι άνδρες τους δεν συνειδητοποιούν πόσο σοβαρά είναι τα πράγματα. Οι μαμάδες δεν εκφράζουν όλα όσα νιώθουν επειδή δεν βρίσκουν τις λέξεις. Πολλοί άνδρες βλέπουν την κατάσταση αλλά δεν ξέρουν πως να βοηθήσουν. Αν οι μαμάδες δεν ζητήσουν αυτό που θέλουν δεν μπορούν να το πάρουν. Σε αυτό το στάδιο, οι μαμάδες πιστεύουν ότι αποτυγχάνουν να κάνουν τα πράγματα σωστά και δεν ζητούν βοήθεια. Αναλαμβάνουν όλο το βάρος των ευθυνών και κατηγορούν τον εαυτό τους για όσα συμβαίνουν.
Ενοχές
Μαζί με το φόβο, την ντροπή και την μοναξιά, οι ενοχές παίζουν κύριο ρόλο στην εξουθένωση των μαμάδων. Οι μαμάδες νιώθουν ενοχές πριν την εξουθένωση, τη στιγμή που επενδύουν τα πάντα στο μητρικό τους ρόλο. Ακόμη και το μικρότερο λάθος το εκλαμβάνουν ως αποτυχία. Αναγνωρίζουν ότι χρειάζονται λίγο χρόνο για τον εαυτό τους αλλά αυτό τους κάνει να νιώθουν ενοχές. Οι μαμάδες νιώθουν ενοχές επειδή θέλουν να είναι ιδανικές στο ρόλο τους. Όταν τους κατακλύζει η αβεβαιότητα, νιώθουν ανεπαρκείς. Νιώθουν έντονο άγχος όταν συνειδητοποιούν ότι δεν μπορούν να διαχειριστούν σωστά τα πράγματα. Νιώθουν ενοχές όταν χάνουν την υπομονή τους καθώς αυτό είναι εντελώς αντίθετο από το ιδανικό πρότυπο του γονέα. Όμως έτσι οι μαμάδες δεν βλέπουν τα παιδιά τους σαν πηγή χαρά αλλά σαν πηγή άγχους.