Φαινόμενο nocebo

Φαινόμενο Nocebo

Το φαινόμενο placebo παρατηρείται όταν σκεφτόμαστε ότι κάτι είναι αληθινό για παράδειγμα η θεραπεία για ένα νόσημα (αντί για το φάρμακο παίρνουμε κάτι που μοιάζει με αυτό αλλά χωρίς ενεργά συστατικά, όπως ένα χάπι ζάχαρης) και η θεραπεία εξακολουθεί να λειτουργεί. Το φαινόμενο nocebo είναι ακριβώς το αντίθετο, είναι όταν περιμένουμε κάτι να πάει στραβά, τελικά αυτό συμβαίνει, μας αρρωσταίνει.

Τι είναι το φαινόμενο nocebo;

Οι περισσότεροι άνθρωποι γνωρίζουν το φαινόμενο placebo. Ο όρος περιγράφει την βελτίωση στα συμπτώματα με μια θεραπεία, ανεξάρτητα από τη δράση ενός δραστικού συστατικού. Το φαινόμενο placebo συνδέεται με τις θεραπείες χωρίς κάποιο ενεργό συστατικό (π.χ. χάπια ζάχαρης), αλλά μερικά από τα οφέλη που βιώνουν οι άνθρωποι με τα τυπικά φάρμακα, όπως τα αναλγητικά και τα αντικαταθλιπτικά, προέρχονται κυρίως από το φαινόμενο placebo. Αυτό συμβαίνει εξαιτίας της προσδοκίας ότι η θεραπεία θα βελτιώσει τα συμπτώματα. Μελέτες που έγιναν σε ομάδες ασθενών που έπαιρναν οπιοειδή λόγω επώδυνων συμπτωμάτων, και είχαν θετική έκβαση στη θεραπεία (π.χ. τα οπιοειδή μειώνουν σημαντικά τον πόνο) είχαν διπλάσια ανακούφιση συγκριτικά με αυτούς που δεν είχαν καμία προσδοκία από τα οπιοειδή που λάμβαναν.

Το φαινόμενο nocebo, είναι λιγότερο γνωστό και περιγράφει μια μείωση στην αποτελεσματικότητα της θεραπείας, επιδείνωση των συμπτωμάτων ή ακόμη και την εμφάνιση παρενεργειών ανεξάρτητα από την δράση του ενεργού συστατικού της θεραπείας. Αυτό οφείλεται στην προσδοκία ή στην αντίληψη ότι η θεραπεία θα μας βλάψει. Μελέτες έχουν δείξει ότι οι ασθενείς που είχαν αρνητικές προσδοκίες από την θεραπεία δεν ένιωθαν καθόλου ανακούφιση. Σημαντικό ποσοστό των παρενεργειών των φαρμάκων οφείλονται στο φαινόμενο nocebo.

Μία εξήγηση για το πως το φαινόμενο nocebo προκαλεί συμπτώματα είναι επειδή οι ασθενείς προσδοκούν ότι η θεραπεία θα έχει αρνητικά αποτελέσματα και πιθανώς να γίνονται πιο ευαίσθητοι σε καθημερινά συμπτώματα όπως οι πόνοι, η κόπωση και οι εναλλαγές στη διάθεση. Αυτά τα συμπτώματα συμβάλλουν στη θεραπεία και θεωρούνται παρενέργειες. Οι φυσικές διακυμάνσεις σε μια νόσο ή σύμπτωμα μπορεί να θεωρούνται παρενέργειες της θεραπείας αν οι ασθενείς πιστεύουν ότι ένα άλλο φάρμακο ή μια αλλαγή στη θεραπεία θα τους βοηθούσε.

Το φαινόμενο nocebo οφείλεται σε πολλούς παράγοντες  

Υπάρχουν πολλοί παράγοντες που επηρεάζουν την στάση του ασθενή απέναντι στη θεραπεία, όπως:

• Οι πεποιθήσεις για την υγεία
• Η προσωπική ευαισθησία στις επιδράσεις των φαρμάκων
• Η ευαισθησία στα συμπτώματα
• Η προηγούμενη θεραπευτική εμπειρία, όπως οι παρενέργειες
• Τα επίπεδα του άγχους
• Η σχέση με τον θεράποντα ιατρό
• Η σωστή πληροφόρηση για την φαρμακευτική αγωγή
• Οι προσωπικές και οικογενειακές εμπειρίες

Οι προσδοκίες του ασθενή, οι πεποιθήσεις και οι εμπειρίες επηρεάζουν τη στάση προς τη θεραπεία.

Οι μελέτες έχουν δείξει ότι οι προσδοκίες των ασθενών για την θεραπεία είναι παράγοντας κλειδί που επηρεάζει τις παρενέργειες των φαρμάκων. Οι ασθενείς που έχουν περισσότερα συμπτώματα, πιστεύουν ότι θα έχουν πιο έντονα συμπτώματα και ανησυχούν για την υγεία τους, πιστεύουν ότι τα φάρμακα θα τους βλάψουν και εμφανίζουν μεγαλύτερη ευαισθησία σε αυτά.

Οι ασθενείς μπορεί επίσης να αναφέρουν περισσότερες παρενέργειες. Η προηγούμενη αρνητική εμπειρία όπως μια αντίδραση στη θεραπεία, συνδέεται με περισσότερες πιθανότητες για παρενέργειες από τις μεταγενέστερες θεραπείες.

Περιβάλλον και φαινόμενο nocebo

Υπάρχουν βιολογικοί παράγοντες που επηρεάζουν τον οργανισμό μας, όπως το κάπνισμα, η υπερβολική κατανάλωση αλκοόλ και φαρμάκων, οι επεξεργασμένες τροφές. Μια υγιεινή και ισορροπημένη διατροφή βοηθά το σώμα και το πνεύμα, όπως και οι ασκήσεις αναπνοών, η γιόγκα και το τάι τσι, ο διαλογισμός και άλλες δραστηριότητες.

Το περιβάλλον επίσης είναι πολύ σημαντικός παράγοντας που καθορίζει τι θα συμβεί. Για παράδειγμα αν ένα βλαστοκύτταρο τοποθετηθεί σε μια καλλιέργεια με μυϊκά κύτταρα θα γίνει μυϊκό κύτταρο, αν τοποθετηθεί σε λιποκύτταρα θα γίνει λιποκύτταρο. Αυτό σημαίνει ότι το περιβάλλον καθορίζει την εξέλιξή του. Το περιβάλλον είναι αυτό που καθορίζει την έκφραση των γονιδίων μας, όπως λέει η επιγενετική επιστήμη.

Κατά παρόμοιο τρόπο, οι σκέψεις ελέγχουν το εσωτερικό μας περιβάλλον, το οποίο αποτελεί καθοριστικό παράγοντα για την ενεργοποίηση των γονιδίων. Τα γονίδια ενεργοποιούνται ή απενεργοποιούνται, δεν είναι ένα σταθερό αποτύπωμα ή σφραγίδα.

Αρνητική σκέψη και νοσήματα

Φυσικά τα νοσήματα, όπως ο καρκίνος, είναι πολυπαραγοντικά αλλά τα ογκογονίδια που συμβάλλουν στην εμφάνισή του ενεργοποιούνται από το στρες που δημιουργούν τα ψυχοπιεστικά αρνητικά βιώματα και οι αρνητικές πεποιθήσεις. Η σκέψη ότι θα έχουμε "καρκίνο" δημιουργεί ένα χρόνιο άγχος υγείας, το οποίο μπορεί να ενεργοποιεί τα διάφορα ογκογονίδια τα οποία στη συνέχεια δύσκολα απενεργοποιούνται. Επιστημονικά δεν μπορεί να εξηγηθεί η σύνδεση μεταξύ καρκίνου και σκέψης, αλλά η σκέψη επηρεάζει με τρομακτικό τρόπο το εσωτερικό περιβάλλον του σώματος (ορμόνες και νευροδιαβιβαστές).

Στο φαινόμενο nocebo, οι αρνητικές πεποιθήσεις εκδηλώνονται στην πραγματικότητα, είτε ως παθήσεις είτε ως ψυχοσωματικά συμπτώματα. Είναι ανάγκη να αρχίσουμε να επεξεργαζόμαστε τα συναισθήματα μας, και τις αρνητικές σκέψεις που μπορούν να μας αρρωστήσουν. Τα αρνητικά συναισθήματα συμβάλλουν στην εμφάνιση πολλών νοσημάτων.