Φοβίες

Φοβίες

Πάρα πολλού άνθρωποι έχουν έναν υπερβολικό φόβο, όπως για παράδειγμα οι αράχνες ή η επίσκεψη στον οδοντίατρο. Για τους περισσότερους ανθρώπους αυτοί οι φόβοι είναι μικρού βαθμού. Αλλά όταν οι φόβοι γίνονται έντονοι και τόσο σοβαροί που προκαλούν τρομακτική ανησυχία και παρεμβαίνουν στην καθημερινή ζωή, καλούνται "φοβίες". Δεν έχει σημασία πόσο καταπιεστική ή μη ελέγξιμη είναι η φοβία σας, αλλά είναι σημαντικό να ξέρετε ότι ο υπερβολικός φόβος που νιώθετε μπορεί να ξεπεραστεί. Οι φοβίες μπορούν να αντιμετωπιστούν και εσείς θα μπορείτε να ζείτε μια πιο ελεύθερη ζωή.

Τι είναι η φοβία;

Η φοβία είναι ο υπερβολικός φόβος για κάτι που στην πραγματικότητα είναι λίγο ή ελάχιστα επικίνδυνο. Συχνές φοβίες περιλαμβάνουν τον εγκλωβισμό σε κάποια μέρη, τα ύψη, την οδήγηση σε αυτοκινητόδρομο, τα ιπτάμενα έντομα, τα φίδια και τις βελόνες. Μια φοβία μπορεί να προκύψει από το οτιδήποτε. Ενώ οι περισσότερες φοβίες εμφανίζονται στην παιδική ηλικία, δεν αποκλείεται να εμφανιστούν και αργότερα στη ζωή.

Αν έχετε κάποια φοβία, σίγουρα αντιλαμβάνεστε ότι ο φόβος σας είναι υπερβολικός, αλλά δεν μπορείτε να ελέγξετε τα συναισθήματά σας. Απλά σκέφτεστε το φόβο που σας προκαλεί ένα αντικείμενο ή μια κατάσταση και αγχώνεστε. Όταν εκτίθεστε σε αυτά που φοβάστε, ο τρόμος είναι αυτόματος και κατακλυσμιαίος. Η εμπειρία είναι τόσο αγχωτική που προσπαθείτε να την αποφύγετε, ταλαιπωρώντας τον εαυτό σας ή ακόμη αλλάζοντας και τον τρόπο ζωής σας. Αν έχετε κλειστοφοβία, για παράδειγμα, ίσως να απορρίψετε μια πολύ καλή δουλειά αν χρειάζεται να μπείτε στο ασανσέρ για να φτάσετε στο γραφείο. Αν φοβάστε τα ύψη, ίσως να οδηγείτε 20 χιλιόμετρα παραπάνω για να αποφύγετε μια ψηλή γέφυρα.

Η κατανόηση της φοβίας είναι το πρώτο βήμα για να την ξεπεράσετε.

Είναι σημαντικό να γνωρίζετε ότι οι φοβίες είναι πολύ συχνές (επειδή έχετε μια φοβία δεν σημαίνει ότι είστε τρελοί!). Επίσης είναι βοηθητικό να ξέρετε ότι οι φοβίες θεραπεύονται αποτελεσματικά. Μπορείτε να ξεπεράσετε την ανησυχία και το φόβο, άσχετα με το πόσο ανεξέλεγκτη μοιάζει η κατάσταση αυτή τη στιγμή.

Η εμπειρία μιας θεραπευόμενης που φοβόταν τα αεροπλάνα είναι η εξής:

Η Μαρία φοβόταν τα αεροπλάνα, αλλά δυστυχώς ταξίδευε αρκετά συχνά λόγω δουλειάς και αυτός ο φόβος ήταν τρομερό εμπόδιο. Για εβδομάδες πριν από κάθε ταξίδι, είχε ένα κόμπο στο στομάχι και μια ανησυχία που δεν υποχωρούσε. Την ημέρα της πτήσης, ξυπνούσε, ζαλιζόταν και ήθελε να κάνει εμετό. Όταν έμπαινε στο αεροπλάνο ένιωθε την καρδιά της να χτυπά δυνατά, ανέπνεε πολύ γρήγορα και ήταν έτοιμη να λιποθυμήσει. Αυτή η κατάσταση γινόταν χειρότερη σε κάθε πτήση.

Ο φόβος της Μαρίας για τα αεροπλάνα ήταν τόσο έντονος που τελικά είπε στο αφεντικό της ότι μπορεί να ταξιδεύει μόνο με το αυτοκίνητο. Το αφεντικό της δεν ήταν ευχαριστημένο με αυτό, και η Μαρία δεν ήξερε τι θα γίνει με τη δουλειά της. Φοβόταν ότι θα υποβιβαστεί ή ότι θα χάσει τη δουλειά της. Αλλά και πάλι αισθανόταν καλά γιατί δεν θα ξανανέβαινε σε αεροπλάνο.

Φυσιολογικός φόβος, φοβία ή υπερβολικός φόβος;

Είναι φυσιολογικό να αισθανόμαστε φόβο όταν βρισκόμαστε σε κίνδυνο. Ο φόβος δρα προστατευτικά και ενεργοποιεί αυτόματα το μηχανισμό ʺπάλης ή φυγήςʺ. Με το σώμα μας και το μυαλό μας να είναι έτοιμα για δράση, μπορούμε να αντιδράσουμε γρήγορα και να προστατέψουμε τον εαυτό μας. Αλλά σε μια φοβία η απειλή δεν υπάρχει ή σε μεγάλο βαθμό είναι υπερβολική. Για παράδειγμα, είναι φυσιολογικό να φοβάστε ένα άγριο σκυλί, αλλά είναι υπερβολικό να τρομοκρατείστε από ένα μικρό φιλικό σκυλάκι, ειδικά αν έχετε φοβία με τα σκυλιά.

Φυσιολογικοί φόβοι στα παιδιά

Στην παιδική ηλικία πολλοί φόβοι είναι φυσιολογικοί και εμφανίζονται σε συγκεκριμένες ηλικίες. Για παράδειγμα, τα μικρά παιδιά φοβούνται το σκοτάδι και ίσως να χρειάζονται ένα φωτάκι για να κοιμηθούν το βράδυ. Αυτό δεν σημαίνει απαραιτήτως ότι έχουν φοβία. Στις περισσότερες περιπτώσεις, ο φόβος υποχωρεί όσο μεγαλώνουν.

Για παράδειγμα οι ακόλουθοι φόβοι της παιδικής ηλικίας είναι πολύ συχνοί και θεωρούνται φυσιολογικοί:

• 0-2 ετών : Τους δυνατούς θορύβους, τους αγνώστους, τον αποχωρισμό από τους γονείς, τα μεγάλα αντικείμενα.
• 3-6 ετών: Φανταστικά πράγματα όπως τα φαντάσματα, τα τέρατα, το σκοτάδι, το να κοιμούνται μόνα, οι περίεργοι ήχοι.
• 7-16 ετών: Πιο ρεαλιστικοί φόβοι όπως ένας τραυματισμός, μια ασθένεια, η απόδοση στο σχολείο, ο θάνατος, οι φυσικές καταστροφές.

Αν ο φόβος του παιδιού σας δεν παρεμβαίνει στην καθημερινότητά του ή δεν προκαλεί έντονο στρες, τότε υπάρχει μια μικρή αδικαιολόγητη ανησυχία. Αν ωστόσο, ο φόβος παρεμβαίνει στις κοινωνικές δραστηριότητες του παιδιού, στην απόδοση στο σχολείο ή στον ύπνο ίσως να πρέπει να επισκεφθείτε ένα παιδοψυχίατρο.

Συχνές φοβίες και φόβοι

Υπάρχουν έξι κύριοι τύποι φοβιών και φόβων:

1. Οι φοβίες για τα ζώα όπως ο φόβος για τα φίδια, τις αράχνες, τα έντομα, τα τρωκτικά και τους σκύλους ή τις γάτες.
2. Οι φοβίες που αφορούν το φυσικό περιβάλλον όπως τα ύψη, οι καταιγίδες, το νερό και το σκοτάδι.
3. Οι φοβίες που οφείλονται σε συγκεκριμένες καταστάσεις (οι φόβοι που οφείλονται σε μια συγκεκριμένη κατάσταση) περιλαμβανομένου του φόβου για τα κλειστά μέρη (κλειστοφοβία), το φόβο για τα αεροπλάνα, την οδήγηση, τα τούνελ και τις γέφυρες, φόβο για τη μαγνητική τομογραφία.
4. Φοβία για την αναισθησία και τη μέθη ενός χειρουργείου
5. Οι φοβίες που σχετίζονται με το αίμα, ο φόβος του αίματος, ενός τραυματισμού, μιας ασθένειας, για τις βελόνες (σύριγγες και εμβόλια) ή άλλων ιατρικών διαδικασιών.

Υπάρχουν όμως και φοβίες που δεν εμπίπτουν σε καμία από τις παραπάνω κατηγορίες. Αυτές περιλαμβάνουν το φόβο του πνιγμού, αρρωστοφοβία, το φόβο για νοσήματα όπως ο καρκίνος, το φόβο για τους κλόουν, τρυποφοβία, κα. Άλλες συχνές φοβίες που δεν περιλαμβάνονται στις τέσσερις παραπάνω κατηγορίες περιλαμβάνουν:

Την κοινωνική φοβία (διαταραχή κοινωνικού άγχους), δηλαδή το φόβο για κοινωνικές εκδηλώσεις στις οποίες ένα άτομο μπορεί να γίνει στόχος κριτικής ή ντροπιαστικών σχολίων. Αν έχετε κοινωνική φοβία, τότε ανησυχείτε υπερβολικά και να φοβάστε μήπως εξευτελιστείτε μπροστά σε άλλους. Το άγχος σας για το πώς είναι η εμφάνισή σας και τι θα σκεφτούν οι άλλοι για εσάς ίσως να σας οδηγεί στην αποφυγή σημαντικών κοινωνικών εκδηλώσεων που διαφορετικά θα απολαμβάνατε.

Ο φόβος της δημόσιας ομιλίας και των παρουσιάσεων, που είναι μια πολύ συχνή φοβία, είναι μια μορφή κοινωνικής φοβίας. Άλλοι φόβοι που σχετίζονται με την κοινωνική φοβία περιλαμβάνουν το φόβο του φαγητού ή του ποτού σε δημόσιο χώρο, η συζήτηση με αγνώστους, οι εξετάσεις, οι γνωριμίες σε ένα πάρτι ή να σηκωθείτε για μάθημα μέσα στην τάξη.

Ένας άλλος συχνός φόβος είναι ο φόβος ότι κάτι κακό θα γίνει, στον ίδιο ή σε κάποιους συγγενείς. Συχνά αυτές οι σκέψεις έχουν τη μορφή ιδεοληψιών, και μπορεί να είναι μέρος μιας ιδεοψυχαναγκαστικής διαταραχής (OCD).

Η αγοραφοβία περιλαμβάνει το φόβο για δημόσια μέρη και ανοιχτούς χώρους, αλλά σήμερα πιστεύεται ότι αποτελεί μια επιπλοκή της κρίσης πανικού.

Αν φοβάστε ότι θα πάθετε άλλη μια κρίση πανικού, ανησυχείτε για το εάν θα βρίσκεστε σε μέρη από τα οποία η διαφυγή θα είναι δύσκολη ή ντροπιαστική. Για παράδειγμα, ίσως να αποφεύγετε τα πολυσύχναστα μέρη όπως τα εμπορικά κέντρα και ο κινηματογράφος. Ίσως να αποφεύγετε τα αυτοκίνητα, τα αεροπλάνα, τις υπόγειες διαβάσεις και άλλους τρόπους μετακίνησης. Σε πιο σοβαρές περιπτώσεις, ίσως να αισθάνεστε ασφαλείς μόνο στο σπίτι σας.

Συμπτώματα των φοβιών

Τα συμπτώματα μιας φοβίας κυμαίνονται από ήπια συναισθήματα φόβου και ανησυχίας μέχρι μια έντονη κρίση πανικού. Τυπικά, όσο πιο κοντά είστε σε αυτά που φοβάστε τόσο πιο έντονος είναι ο φόβος που νιώθετε. Ο φόβος σας μπορεί να μεγαλώνει αν δυσκολεύεστε να ξεφύγετε από αυτόν.

Τα σωματικά συμπτώματα μιας φοβίας περιλαμβάνουν:

• Δυσκολία στην αναπνοή, δύσπνοια
• Ταχυπαλμία ή έντονο χτύπο της καρδιάς
• Πόνο στο στήθος ή σφίξιμο
• Τρέμουλο
• Αίσθηση ζαλάδας ή λιποθυμίας
• Αναστάτωση στο στομάχι
• Εξάψεις ή ανατριχίλες, μούδιασμα
• Εφίδρωση

Τα συναισθηματικά συμπτώματα μιας φοβίας περιλαμβάνουν:

• Ανησυχία ή πανικό
• Έντονη ανάγκη διαφυγής
• Αίσθηση ότι είστε αποσπασμένοι από τον εαυτό σας
• Φόβο ότι θα χάσετε τον έλεγχο ή θα τρελαθείτε
• Αίσθηση ότι πεθαίνετε ή θα λιποθυμήσετε
• Γνωρίζετε ότι αντιδράτε υπερβολικά, αλλά αισθάνεστε αδύναμοι να ελέγξετε το φόβο σας

Συμπτώματα των φοβιών που σχετίζονται με το αίμα

Τα συμπτώματα αυτής της φοβίας είναι λίγο διαφορετικά από τις άλλες φοβίες. Όταν κάποιος έρχεται αντιμέτωπος με τη θέα του αίματος ή της βελόνας, δεν νιώθει μόνο φόβο αλλά και αηδία.

Όπως και στις άλλες φοβίες αρχικά ένα άτομο αισθάνεται ανησυχία καθώς η καρδιά του χτυπά γρήγορα (ταχυκαρδία). Σε αντίθεση με άλλες φοβίες, αυτή η επιτάχυνση ακολουθείται από μια γρήγορη πτώση της αρτηριακής πίεσης, που οδηγεί σε ναυτία, ζαλάδα και συχνά λιποθυμία. Αν και ο φόβος της λιποθυμίας είναι συχνός σε όλες τις φοβίες, σε αυτή τη φοβία μπορεί πραγματικά να συμβεί (όπως συχνά συμβαίνει είτε σε εμβολιασμούς είτε σε λήψη αίματος για εξετάσεις).

Πότε να ζητήσετε βοήθεια για τις φοβίες και τους φόβους;

Αν και οι φοβίες είναι πολύ συχνές, δεν προκαλούν πάντα μια μικρή ανησυχία αλλά παρεμβαίνουν στη ζωή ενός ατόμου. Για παράδειγμα, αν φοβάστε τα φίδια, ίσως να αντιμετωπίζετε προβλήματα με τις καθημερινές δραστηριότητες αν ζείτε σε μια πόλη όπου είναι πιθανό να βρεθούν μπροστά σας. Από την άλλη πλευρά, αν έχετε σοβαρή φοβία με τον πολύ κόσμο και ζείτε σε μια μεγάλη πόλη είναι μεγάλο πρόβλημα.

Αν η φοβία σας δεν επηρεάζει σε τέτοιο βαθμό τη ζωή σας, δεν χρειάζεται να ανησυχείτε πολύ. Αλλά αν αποφεύγετε αντικείμενα, δραστηριότητες ή καταστάσεις που σας φοβίζουν και αυτό επηρεάζει την φυσιολογική σας ζωή ή σας κρατά δέσμιους για πράγματα που διαφορετικά θα απολαμβάνατε, είναι η στιγμή να ζητήσετε βοήθεια.