Ο φόβος της απόρριψης

 Ο Φόβος της Απόρριψης

Όλοι έχουμε την ανάγκη να μας προσέχουν στη ζωή μας, είναι μια βασική και ουσιαστική ανθρώπινη ανάγκη. Η προσοχή με τη μορφή της αναγνώρισης, της κατανόησης και της αποδοχής είναι ουσιαστική για να μπορέσουμε να είμαστε καλά ψυχολογικά και σωματικά. Συχνά όμως η επιθυμία για αποδοχή συνοδεύεται από το φόβο ότι δεν θα λάβουμε την κατανόηση και την αποδοχή, και έτσι υιοθετούμε μια στρατηγική μέσω της οποία κρύβουμε τον πραγματικό μας εαυτό που μας απομακρύνει από αυτό που πραγματικά είμαστε. Όμως όταν δεν λαμβάνουμε την κατανόηση, την αποδοχή και το σεβασμό για αυτό που είμαστε πραγματικά, τότε μπορεί να νιώθουμε ντροπή και αναξιότητα, που στη συνέχεια μας κάνουν ευαίσθητους στην απόρριψη. Η επιθυμία για αποδοχή και ο φόβος της απόρριψης καθορίζουν πολλές πράξεις στη ζωή μας και τον τρόπο με τον οποίο ζούμε και αλληλεπιδρούμε με τους άλλους.

Ο φόβος της απόρριψης μπορεί να επηρεάσει τις επιλογές ενός ατόμου σε πολλές πτυχές που περιλαμβάνουν:

• Τις ερωτικές, διαπροσωπικές και συζυγικές σχέσεις.
• Το μορφωτικό επίπεδο.
• Τις επαγγελματικές επιλογές.
• Τα επιτεύγματα και τις φιλοδοξίες.
• Τις ψυχαγωγικές δραστηριότητες.
• Τη συμπεριφορά στο χώρο εργασίας.
• Τις οικογενειακές σχέσεις.
• Το ρόλο στην κοινωνία.

Σε κάποιο βαθμό η άρνηση (που μπορεί να εκλαμβάνεται ως απόρριψη) και η πραγματική απόρριψη από τους άλλους, είναι αναπόφευκτα κομμάτια της ζωής. Ωστόσο, η απόρριψη γίνεται προβληματική όταν είναι παρατεταμένη ή συχνή, όταν η πηγή της απόρριψης είναι ένα σημαντικό άτομο στη ζωή μας, ή όταν κάποιος έχει μια ιδιαίτερη ευαισθησία στην απόρριψη (είτε λόγω ιδιοσυγκρασίας/χαρακτήρα, είτε λόγω τραυματικών βιωμάτων της παιδικής ηλικίας και κακής ή ανεπαρκούς φροντίδας από τους γονείς). Το άτομο που βιώνει την απόρριψη, μπορεί να νιώθει ότι η απόρριψη είναι αποτέλεσμα κάποιου ελαττώματος στην προσωπικότητά του, ή ότι οφείλεται σε κάποιο σωματικό ψεγάδι ή επειδή δεν μπορεί να είναι όλα όσα οι άλλοι προσδοκούσαν για αυτό.

Οι συνέπειες της χρόνιας απόρριψης μπορεί να είναι η χαμηλή αυτοεκτίμηση, η κατάθλιψη, η μοναξιά, η ευαισθησία σε μελλοντικές απορρίψεις, η τάση για αυτοκριτική και η κριτική και η απόρριψη προς τους άλλους.

Η ρίζα του φόβου της απόρριψης

Η πιο σημαντική πηγή προέλευσης του φόβου της απόρριψης είναι η απόρριψη στην παιδική ηλικία από τους γονείς και άλλα σημαντικά πρόσωπα (παππούδες, άλλους συγγενείς, δασκάλους κλπ.). Αυτή η απόρριψη μπορεί να έχει τη μορφή της άμεσης εχθρότητας, της παραμέλησης εξαιτίας της έλλειψης ενδιαφέροντος ή της έλλειψης ικανοτήτων των γονέων, ή πιο συχνά, οι γονείς δεν κατανοούν  ουσιαστικά τις ανάγκες του παιδιού τους.

Ο φόβος της απόρριψης μπορεί επίσης να οφείλεται σε τραυματικές εμπειρίες απώλειας στην πρώιμη παιδική ηλικία (όπως ο θάνατος ενός γονιού), στην εγκατάλειψη από τους γονείς, στην ανεπαρκή φροντίδα, στον επαναλαμβανόμενο εκφοβισμό ή εξευτελισμό, σε σωματικά προβλήματα που κάνουν κάποιον να διαφέρει ή να πιστεύει ότι είναι απωθητικός.

Οι εμπειρίες στην ενήλικη ζωή που μπορεί να προκαλέσουν την εκδήλωση συναισθημάτων απόρριψης περιλαμβάνουν την απώλεια της δουλειάς ή την αποτυχία στην καριέρα, όταν κάποιος νιώθει ότι δεν είναι αρκετά έξυπνος, δεν είναι ικανός, δεν είναι οικονομικά ανεξάρτητος, δεν είναι αρκετά ελκυστικός. Υπάρχουν επίσης ψυχοπιεστικές καταστάσεις με σοβαρά αλλά άγνωστα αποτελέσματα, που μας καθιστούν ευάλωτους. Για παράδειγμα, τα πρώτα ραντεβού, η γνωριμία με νέους ανθρώπους, οι συνεντεύξεις για δουλειά, οι σημαντικές επιχειρηματικές συμφωνίες, ο γάμος, η απόκτηση ενός παιδιού.

Δυσπροσαρμοστικές στρατηγικές διαχείρισης του φόβου

Στην προσπάθειά του να αποφύγει την απόρριψη, ένας άνθρωπος μπορεί να υιοθετήσει ένα αριθμό στρατηγικών:

Θέλετε να ευχαριστείτε τους άλλους. Ίσως να δυσκολεύεστε να πείτε "όχι", ακόμη και αν αυτό κάνει τη ζωή σας πιο δύσκολη. Ξοδεύετε πολύ χρόνο για να κάνετε πράγματα που πραγματικά δεν θέλετε να κάνετε. Ίσως να έχετε υπερβολικό φόρτο εργασίας που μπορεί να σας οδηγήσει στην επαγγελματική εξουθένωση (burnout).

Αβεβαιότητα. Δυσκολεύεστε ή αρνείστε να μιλήσετε για τον εαυτό σας ή να ζητήσετε αυτά που θέλετε ή έχετε ανάγκη. Η αποφυγή των συγκρούσεων είναι πολύ συχνή σε ανθρώπους που φοβούνται την απόρριψη. Αυτοί που φοβούνται την απόρριψη προσποιούνται ότι οι ανάγκες τους δεν είναι σημαντικές ή δεν έχουν αξία, και έτσι προτιμούν να μην μιλάνε ή να καταπιέζουν τις ανάγκες τους.

Παθητική-επιθετική συμπεριφορά. Αυτοί οι άνθρωποι δεν νιώθουν άνετα με τον πραγματικό τους εαυτό, αλλά έχουν την ανάγκη να εκφράσουν με κάποιο τρόπο τις ανάγκες τους. Τέτοιες συμπεριφορές περιλαμβάνουν τα χρόνια παράπονα, την μη τήρηση των υποσχέσεων, την αναβλητικότητα και την μη ολοκλήρωση των εργασιών που αναλαμβάνουν.

Μη αυθεντικότητα. Πολλοί από αυτούς που φοβούνται την απόρριψη επίσης φοβούνται να δείξουν τον πραγματικό τους εαυτό στον κόσμο και υιοθετούν τη συμπεριφορά μιας υποθετικής προσωπικότητας. Υιοθετούν έναν τρόπο να συμπεριφοράς που δεν είναι αυθεντικός. Συχνά κρύβονται πίσω από μια μάσκα πιστεύοντας ότι θα τους απορρίψουν αν δείξουν τον πραγματικό εαυτό τους.

Απόσταση/οικονομική ανεξαρτησία. Ένας από τους τρόπους με τους οποίους οι άνθρωποι προστατεύονται από το φόβο της απόρριψης είναι να κρατούν απόσταση από τους άλλους. Το απόμακρο άτομο είναι επιφυλακτικό και σκληρό, πράγμα που αποτρέπει την ανάπτυξη σύνδεσης μαζί του. Έτσι αποφεύγει την απόρριψη αποφεύγοντας την οικειότητα. Ζει μέσα σε ένα ψέμα ʺΔεν χρειάζομαι ή δεν θέλω κανέναʺ. Νιώθει ότι δεν αξίζει την αγάπη και ανταποκρίνεται σε αυτή την πεποίθηση με την μοναξιά. Δημιουργεί την αντίληψη ότι είναι ανεξάρτητος ή ότι εξαρτάται μονάχα από τον εαυτό του. Πιστεύει ότι δεν πρέπει να ανοιχτεί γιατί δεν υπάρχει κανείς για αυτόν. Για να επιβεβαιώσει αυτή την πεποίθηση απορρίπτει (περιορίζει ή υποτιμά) το ενδιαφέρον, τη στοργή και την αγάπη που του δείχνουν ή του προσφέρουν.

Το πρόβλημα με όλες αυτές τις στρατηγικές ενάντια στην πιθανή απόρριψη είναι ότι τείνουν να γίνουν αυτοεκπληρούμενη προφητεία καθώς η αποδοχή και η οικειότητα είναι αδύνατες, με αποτέλεσμα να παραμένουν τα συναισθήματα ότι κάποιος δεν ανήκει κάπου και απορρίπτεται. Για να ζήσει κάποιος μια ικανοποιητική ζωή πρέπει να είναι ανοιχτός στους άλλους, και αυτό περιλαμβάνει το ρίσκο της απόρριψης. Κάποιος που επιμένει σε αυτή την πεποίθηση, αποφεύγει τα οφέλη της οικειότητας, και πληρώνει το τίμημα με τον αντίστοιχο πόνο. Αυτή η πεποίθηση οδηγεί σε συναισθηματικό κενό.

Αντιμετώπιση του φόβου της απόρριψης

Η  λύση για τη μείωση του φόβου της απόρριψης και της ντροπής είναι να ξεκινήσετε να μιλάτε για τις ανάγκες σας και να λαμβάνετε την αποδοχή από τους άλλους. Για να αποφύγετε να εσωτερικεύσετε την εμπειρία της απόρριψης, είναι ανάγκη να ξεκινήσετε να αντιμετωπίζετε τους φόβους σας και να ξεκινήσετε να είστε ο εαυτός σας. Όταν το κάνετε αυτό θα μειώσετε το αίσθημα της μοναξιάς. Όταν αντιμετωπίζετε τους φόβους σας και μοιράζεστε τα συναισθήματά σας, θα συναντήσετε ανθρώπους με παρόμοιες ιστορίες. Η συνειδητοποίηση ότι δεν είστε μόνοι μπορεί να μειώσει τα συναισθήματα της ντροπής και της μοναξιάς.

Όταν αναλαμβάνετε δράση για να ξεπεράσετε το φόβο σας, τα πράγματα βελτιώνονται πολύ πιο γρήγορα από όσο φαντάζεστε. Όταν αποφεύγουμε αυτά που φοβόμαστε, η ανησυχία μας επιδεινώνεται και ο φόβος μεγαλώνει. Πολλοί άνθρωποι δεν παίρνουν ρίσκα επειδή φοβούνται να μην γελοιοποιηθούν και νιώσουν ντροπή. Ο φόβος όταν αντιμετωπίζεται δεν είναι τόσο τρομακτικός όσο φανταζόσασταν, αλλά οι βαθιές αρνητικές συνέπειες της αδράνεια προς το φόβο μπορεί να είναι εξουθενωτικές. Μερικές φορές ίσως να χρειάζεστε την υποστήριξη των άλλων για να μπορέσετε να εξερευνήσετε, να περιορίσετε ή να κατακτήσετε τους φόβους σας.