Φωτοθεραπεία και κατάθλιψη (Light therapy)

Φωτοθεραπεία

Τα τελευταία χρόνια η φωτοθεραπεία έχει γίνει αρκετά δημοφιλής. Πολλοί άνθρωποι καταφεύγουν σε αυτή για την αντιμετώπιση της εποχιακής καταθλιπτικής διαταραχής (SAD). Είναι όμως μια αποτελεσματική θεραπεία για την εποχιακή κατάθλιψη; Πώς λειτουργεί;

Τι είναι η φωτοθεραπεία;

Αν και η ονομασία μπορεί να σας κάνει να πιστεύετε ότι είναι μια απλή διαδικασία, δεν είναι τόσο απλή όσο να ανάβεις όλα τα φώτα μέσα στο σπίτι ή στο γραφείο.

Η φωτοθεραπεία περιλαμβάνει την έκθεση σε συγκεκριμένο είδος φωτός (που μιμείται το φυσικό φως σε εξωτερικό χώρο) για 20-30 λεπτά κάθε μέρα. Για την εποχιακή κατάθλιψη, γενικά η φωτοθεραπεία γίνεται με την χρήση ενός light box 10,000 lux σε μια απόσταση 40-60 εκατοστά από το πρόσωπο. Καλό είναι να μην κοιτάει ο θεραπευόμενος άμεσα στο φως, αλλά μπορεί να έχει ανοιχτά τα μάτια του. Πολλοί άνθρωποι διαβάζουν, δουλεύουν ή πίνουν τον πρωινό τους καφέ στη διάρκεια της φωτοθεραπείας. Η φωτοθεραπεία είναι πιο αποτελεσματική μέσα στις δύο πρώτες ώρες από το ξύπνημα.

Οι περισσότεροι άνθρωποι με εποχιακή κατάθλιψη ξεκινούν την φωτοθεραπεία στην αρχή του φθινοπώρου, όταν τυπικά αρχίζει να νυχτώνει πιο νωρίς. Η θεραπεία συνήθως διαρκεί μέχρι την άνοιξη, όταν το φυσικό φως είναι από μόνο του επαρκές.

Η φωτοθεραπεία είναι μια από τις πιο γνωστές μεθόδους για την θεραπεία της εποχιακής κατάθλιψης επειδή είναι μια αποτελεσματική, μη επεμβατική διαδικασία που γενικά δεν έχει παρενέργειες. Αν εμφανιστούν κάποιες παρενέργειες, είναι συνήθως ήπιες και μικρής διάρκειας. Μπορεί να περιλαμβάνουν:

• Πονοκέφαλο
• Ναυτία
• Νευρικότητα
• Κόπωση των ματιών
• Μανία, ευφορία ή αναστάτωση που έχουν σχέση με τη διπολική διαταραχή

Όταν οι παρενέργειες συνεχίζουν και επιμένουν για αρκετές μέρες, καλό είναι να μειώσετε το χρόνο της φωτοθεραπείας, να κάνετε διαλλείματα στη διάρκεια της θεραπείας ή να αλλάξετε την ώρα που κάνετε φωτοθεραπεία.

Πώς η φωτοθεραπεία βοηθά στην εποχιακή κατάθλιψη;

Οι άνθρωποι που βιώνουν εποχιακή κατάθλιψη συχνά έχουν υψηλά επίπεδα μελατονίνης στο σώμα τους στη διάρκεια των χειμερινών μηνών. Καθώς η μελατονίνη είναι η ορμόνη που ρυθμίζει τον κύκλο ύπνου-αφύπνισης, η υπερβολική μελατονίνη μπορεί να δυσκολεύει τον ύπνο το βράδυ και να μας κάνει νευρικούς στη διάρκεια της ημέρας.

Η φωτοθεραπεία βοηθά στη ρύθμιση της μελατονίνης μέσω της διέγερσης του αμφιβληστροειδούς. Ο αμφιβληστροειδής είναι συνδεδεμένος με τον υποθάλαμο, το τμήμα του εγκεφάλου που είναι υπεύθυνο για τη ρύθμιση των επιπέδων της μελατονίνης. Αυτό είναι σημαντικό για τους ανθρώπους με εποχιακή κατάθλιψη επειδή συχνά έχουν αυξημένη μελατονίνη στον οργανισμό τους. Η ρύθμιση της μελατονίνης λειτουργεί καλύτερα με επαρκείς ποσότητες φωτός και σκότους. Η χρήση της φωτοθεραπείας καθημερινά, ειδικά τις δύο πρώτες ώρες μετά το ξύπνημα, ρυθμίζει σωστά την παραγωγή μελατονίνης.

Η φωτοθεραπεία επίσης βοηθά τα άτομα με εποχιακή κατάθλιψη να μειώσουν την πρωτεΐνη SERT (πρωτεΐνη μεταφορέας). Οι πρωτεΐνες μεταφορείς είναι υπεύθυνες για την μεταφορά των νευροδιαβιβαστών, οι οποίοι ρυθμίζουν την λειτουργία του εγκεφάλου και αλληλεπιδρούν με διαφορετικά τμήματα του σώματος.

Η σεροτονίνη, είναι ένας νευροδιαβιβαστής, που έχει άμεση σχέση με την κατάθλιψη. Γενικά, έχουμε καλύτερη διάθεση και ευεξία όταν η σεροτονίνη είναι σε φυσιολογικά επίπεδα.

Η σεροτονίνη κυκλοφορεί μέσα στο σώμα με τη βοήθεια της πρωτεΐνης SERT. Η SERT είναι υπεύθυνη για την επιστροφή της σεροτονίνης στα αδρανή νευρικά κύτταρα. Όταν λοιπόν υπάρχουν υψηλά επίπεδα της πρωτεΐνης SERT στο σώμα, αυτό σημαίνει ότι λιγότερη σεροτονίνη ταξιδεύει στο σώμα.

Οι μελέτες έχουν δείξει ότι οι άνθρωποι με εποχιακή κατάθλιψη έχουν υψηλά επίπεδα της πρωτεΐνης SERT στη διάρκεια των χειμερινών μηνών. Για τους ανθρώπους με SAD, η φωτοθεραπεία βοηθά το σώμα να έχει τα σωστά επίπεδα της πρωτεΐνης SERT. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα την βελτίωση της διάθεσης.

Η φωτοθεραπεία είναι αποτελεσματική στη θεραπεία της κατάθλιψης;

Αυτή η ερώτηση είναι δύσκολο να απαντηθεί. Κάποιες μελέτες δείχνουν ότι η φωτοθεραπεία είναι μια καλή θεραπευτική επιλογή, και κάποιες άλλες ότι δεν είναι αποτελεσματική. Οι απόψεις διαφέρουν πάνω σε αυτό το ζήτημα. Τα αποτελέσματα είναι ανάμικτα, ωστόσο η φωτοθεραπεία δεν είναι η καλύτερη επιλογή για την κατάθλιψη που δεν είναι εποχιακή (κατάθλιψη τεστ).

Καθώς η φωτοθεραπεία έχει ελάχιστες παρενέργειες, μπορεί να αποτελεί μια συμπληρωματική θεραπεία για την κατάθλιψη.

Ποια είναι τα οφέλη της φωτοθεραπείας;

Η αποτελεσματικότητα της φωτοθεραπείας είναι αποδεδειγμένη, ειδικά στα συμπτώματα της εποχιακής κατάθλιψης. Ωστόσο, είναι σημαντικό να κατανοήσουμε  ότι αν και η φωτοθεραπεία οδηγεί στη βελτίωση των συμπτωμάτων της κατάθλιψης, δεν αποτελεί την κύρια θεραπεία για την εποχιακή κατάθλιψη ή άλλες καταστάσεις. Τα οφέλη που έχει κάποιος από την φωτοθεραπεία είναι μικρής διάρκειας και η θεραπεία πρέπει να είναι συνεχής.

Η φωτοθεραπεία λειτουργεί πολύ πιο γρήγορα από άλλες θεραπείες, αν και τα οφέλη της υποχωρούν γρήγορα (μέσα σε λίγες μέρες) μετά την διακοπή της τακτικής χρήσης της λάμπας.

Μερικοί άνθρωποι έχουν καλύτερη διάθεση και γενικά νιώθουν καλύτερα μετά από την πρώτη συνεδρία.  Τα μέγιστα αποτελέσματα συνήθως να εμφανίζονται μετά από μερικές εβδομάδες συστηματικής χρήσης.

Ποιες είναι οι παρενέργειες της φωτοθεραπείας;

Ένα από τα μεγαλύτερα οφέλη της φωτοθεραπείας είναι ότι οι περισσότεροι άνθρωποι έχουν ελάχιστες ή καθόλου παρενέργειες, οι οποίες είναι πολύ λιγότερες συγκριτικά με άλλες θεραπείες. Γενικά, η φωτοθεραπεία είναι ασφαλής και δεν υπάρχουν αντενδείξεις για το συνδυασμό με άλλες θεραπείες.

Ωστόσο, οι άνθρωποι με άλλες διαταραχές, παθήσεις των ματιών όπως ο εκφυλισμός της ωχράς κηλίδας ή το φωτοευαίσθητο δέρμα, δεν αποτελούν καλούς υποψηφίους για αυτή τη θεραπεία.

Οι πιο συχνές παρενέργειες της φωτοθεραπείας περιλαμβάνουν πονοκέφαλο, κόπωση στα μάτια, νευρικότητα ή ναυτία. Αυτές οι παρενέργειες είναι ελάχιστες και υποχωρούν λίγες μέρες μετά την διακοπή της θεραπείας.

Τα διαλλείματα στη διάρκεια της φωτοθεραπείας ή η μείωση της διάρκειας της θεραπείας ελαχιστοποιεί τις παρενέργειες. Γενικά, καλό είναι η θεραπεία να διαρκεί γύρω στα 15 λεπτά για την αποφυγή των παρενεργειών.

Επειδή η συγκεκριμένη θεραπεία δεν περιλαμβάνει φαρμακευτική αγωγή, είναι μια πιο ασφαλής επιλογή για τους ανθρώπους που δεν μπορούν ή δεν θέλουν να πάρουν αντικαταθλιπτικά, όπως στη διάρκεια της εγκυμοσύνης. Επιπλέον, η φωτοθεραπεία είναι μια καλή επιλογή για την ανακούφιση των συμπτωμάτων μέχρι να αρχίσουν να δρουν τα φάρμακα.