Η αλήθεια για το Πείραμα του Στάνφορντ

Η αλήθεια για το Πείραμα του Στάνφορντ

Το καλοκαίρι του 1971, διεξήχθη ένα από τα πιο διάσημα πειράματα στην ιστορία της ψυχολογίας, το Πείραμα Φυλάκισης του Στάνφορντ. Το πείραμα διεξήχθη από την ερευνητική ομάδα του Καθηγητή Ψυχολογίας Φίλιπ Ζιμπάρντο του Πανεπιστημίου του Στάνφορντ. Ποια είναι όμως η αλήθεια για το Πείραμα του Στάνφορντ;

Πείραμα Φυλάκισης του Στάνφορντ

Δεκαοχτώ νέοι άνδρες επιλέχθηκαν να παίξουν το ρόλο του φυλακισμένου ή του δεσμοφύλακα. Έγιναν προσπάθειες για να δημιουργηθεί μια όσο το δυνατόν πιο ρεαλιστική κατάσταση. Πριν φτάσουν οι φυλακισμένοι, οι δεσμοφύλακες εξοπλίστηκαν με είχαν ξύλινα ρόπαλα, στολές και γυαλιά ηλίου με καθρέφτη. Αυτή η στολή ήταν ειδική για να ξεχωρίζουν, και είχαν εντολή να εμποδίσουν τους κρατούμενους να διαφύγουν.

Το πείραμα ξεκίνησε με πραγματικούς αστυνομικούς από το Πάλο Άλτο που συνέλαβαν τους συμμετέχοντες φυλακισμένους στα σπίτια τους και τους κατηγόρησαν για ληστεία. Τους έφεραν στην αυτοσχέδια φυλακή του Στάνφορντ, τους πήραν δακτυλικά αποτυπώματα, τους έψαξαν, και τους έδωσαν έναν αριθμό αναγνώρισης. Έτσι, ξεκίνησε ένα από τα πιο αμφιλεγόμενα πειράματα, μια μελέτη που έθεσε σε κίνηση έναν μύθο για την ανθρώπινη φύση που θα εξαπλωνόταν πολύ πέρα ​​από τα όρια της ψυχολογικής κοινότητας.

Τις επόμενες πέντε ημέρες, οι δεσμοφύλακες ασκούσαν ψυχολογική κακοποίηση στους φυλακισμένους. Γίνονταν όλο και πιο βάναυσοι κάθε μέρα που περνούσε. Οι δεσμοφύλακες χρησιμοποιούσαν ψυχολογικές τακτικές για να ελέγχουν και να εξευτελίζουν τους φυλακισμένους, και αρκετοί φρουροί άρχισαν να εκδηλώνουν γνήσιες σαδιστικές τάσεις. Οι συνθήκες υγιεινής γρήγορα έφτασαν στο απροχώρητο όταν οι δεσμοφύλακες ανάγκασαν τους κρατούμενους να ουρήσουν και να αφοδεύσουν σε έναν κουβά που είχαν τοποθετήσει στο κελί τους, και αρνήθηκαν να αφήσουν τους κρατούμενους να τον αδειάσουν.

Η σκληρότητα των δεσμοφυλάκων οδήγησε τελικά έναν φυλακισμένο  να αντιδράσει σαν "τρελός", να φωνάζει, να ουρλιάζει, και να παρακαλά να τον ελευθερώσουν. Όταν ένας άλλος κρατούμενος έκανε απεργία πείνας για να διαμαρτυρηθεί για την κακοποίηση, τον κλείδωσαν σε ένα σκοτεινό δωμάτιο , στην απομόνωση. Η κακοποίηση των φυλακισμένων συνέχισε να κλιμακώνεται μέχρι που η ψυχολόγος Κριστίνα Μάσλαχ πήγε για να αξιολογήσει τις συνθήκες.

Έπαθε σοκ όταν είδε πως οι συμμετέχοντες συμπεριφέρονταν και αντιμετώπισε τον καθηγητή Φίλιπ Ζιμπάρντο, το νεαρό καθηγητή που ήταν υπεύθυνος του πειράματος (παντρεύτηκαν το 1972). Ο Ζιμπάρντο τελικά πείστηκε να σταματήσει το πείραμα την 6^η μέρα, αρκετές μέρες πριν από το προγραμματισμένο τέλος της μελέτης. Η κατάσταση είχε ξεφύγει από τον έλεγχο.

Ποια ήταν τα συμπεράσματα από το Πείραμα Φυλάκισης του Στάνφορντ;

Μέσα σε λίγες εβδομάδες, αυτά τα σοκαριστικά ευρήματα πήραν μεγάλη δημοσιότητα και η μελέτη γρήγορα έγινε βασικό στοιχείο μελέτης στις τάξεις των κοινωνικών επιστημών σε όλη τη χώρα.

Η δύναμη των ρόλων εδραιώθηκε στη συνείδηση ​​του κοινού. Αυτό έγινε ένα κανονικό εύρημα που επιβεβαιώνει τη δύναμη της κατάστασης. Τα συμπεράσματα της μελέτης έπαιξαν κύριο ρόλο στη διαμόρφωση της κοινής γνώμης για την ψυχολογία της τυραννίας.

Το συμπέρασμα από αυτή τη μελέτη, απλοποιήθηκε και επαναλήφθηκε σε αμέτρητες διαλέξεις, βιβλία, ντοκιμαντέρ, ταινίες και ήταν ξεκάθαρο: Οι άνθρωποι συμμορφώνονται με βάση τους κοινωνικούς τους ρόλους. Οι δεσμοφύλακες έγιναν τρομακτικοί ψυχοπαθείς εξαιτίας της στολής και των γυαλιών που φορούσαν, και οι φυλακισμένοι συμμορφώνονταν όταν τους αφαιρούσαν την ταυτότητά τους σε περιβάλλον φυλακής.

Αυτό αποτελεί έναν από τους μεγαλύτερους μύθους στην ιστορία της ψυχολογίας.

Η αλήθεια για το Πείραμα Φυλάκισης του Στάνφορντ

Περίπου μισό αιώνα μετά το πείραμα του Ζιμπάρντο και της ομάδας του, υπάρχει πλήρης πρόσβαση στα αρχεία και στα δεδομένα από το Πείραμα Φυλάκισης του Στάνφορντ. Προς έκπληξη πολλών, περιείχε νέα στοιχεία-βόμβα που έριξαν φως στη διάσημη μελέτη. Μια σειρά από αναλύσεις, έδειξαν μια νέα πλευρά αυτού του πειράματος και έτσι ξεκίνησε μια έντονη συζήτηση στο πεδίο.

Οι φοιτητές είχαν πλέον τη δυνατότητα να ακούσουν τις κασέτες των δεσμοφυλάκων που λαμβάνουν οδηγίες από τους υπεύθυνους για το πείραμα. Αυτό το υλικό έδωσε μια τελείως διαφορετική εξήγηση για την μοχθηρή συμπεριφορά από ότι στο αρχικό πείραμα.

Αυτά τα νέα στοιχεία έκαναν ξεκάθαρο το γεγονός ότι οι άνθρωποι που ανέλαβαν το ρόλο των δεσμοφυλάκων δεν άρχισαν να συμπεριφέρονται σκληρά από μόνοι τους, με δική τους θέληση. Αντιθέτως, οι κασέτες δείχνουν ότι οι πειραματιστές που ήταν υπεύθυνοι για τη "φυλακή" χρησιμοποιούσαν ψυχολογικές τακτικές για να πείσουν τους δεσμοφύλακες να γίνουν πιο επιθετικοί στις αλληλεπιδράσεις με τους αβοήθητους φυλακισμένους.

Τι ήταν αυτό που γκρέμισε το μακροχρόνιο μύθο;

Οι δεσμοφύλακες δεν ήταν από μόνοι τους αρκετά σκληροί για την επιτυχία του πειράματος. Δεν έγιναν φυσικά κακοί δεσμοφύλακες. Έτσι, η ερευνητική ομάδα άρχισε να ασκεί πίεση.

Με βάση αυτά τα στοιχεία, ο επιστάτης στην πειραματική φυλακή χρησιμοποιούσε μια μορφή της "ηγεσίας της ταυτότητας". Πιο συγκεκριμένα, ενθάρρυνε τους δεσμοφύλακες να δουν τον εαυτό τους ότι μοιράζονται το ίδιο όραμα με τους πειραματιστές,  και καλλιεργούσε μια κοινή ταυτότητα εντός της ομάδας. Στην πραγματικότητα, ο πειραματιστής δούλευε μαζί με τους δεσμοφύλακες για να διαμορφώσει το σύστημα της φυλακής. Βρίσκονταν μαζί σε μια αποστολή.

Ο πειραματιστής στους διαλόγους με τους δεσμοφύλακες χρησιμοποιούσε συλλογικά ουσιαστικά για να καλλιεργήσει την αίσθηση ότι έχει μια κοινή ταυτότητα με τους δεσμοφύλακες, με επίκεντρο την σκληρότητα προς τους φυλακισμένους.

Ο πειραματιστής ενθάρρυνε τη σκληρότητα προς τους φυλακισμένους για την επιτυχία του κοινού στόχου, να φέρουν επανάσταση στο σωφρονιστικό σύστημα. Έλεγε, "δεν το κάνουμε αυτό επειδή είμαστε σαδιστές" και στη συνέχεια παρείχε ένα σκεπτικό για να βλάψει τους φυλακισμένους, "Αν χρειάζεστε μια δικαιολογία, και πιστεύω ότι οι περισσότερο από εμάς την έχουμε ανάγκη πραγματικά, είναι ένας τρόπος για να μάθουμε τι συμβαίνει σε ένα τέτοιο ίδρυμα. Και θέλουμε να ξέρουμε για αυτό ώστε να μπορούμε να πούμε στα μέσα ενημέρωσης και στον τύπο, δείτε τι συμβαίνει."

Τα στοιχεία από το πείραμα δείχνουν τι ακριβώς συνέβη στα παρασκήνια του πιο διάσημου πειράματος στην ψυχολογία.

Μια πιο πρόσφατη μελέτη έδειξε την επίδραση των οδηγιών του Ζιμπάρντο στους δεσμοφύλακες. Την ημέρα πριν ξεκινήσει το πείραμα, η ερευνητική ομάδα του Στάνφορντ κράτησε έναν προσανατολισμό για τους φρουρούς στον οποίο κοινοποίησαν τις προσδοκίες τους σχετικά με την σκληρότητα προς τους κρατούμενους. Πώς έγινε αυτό αντιληπτό;

Αυτή η νέα έρευνα έδειξε ένα εντελώς νέο σύνολο συμμετεχόντων στο ίδιο σενάριο, σαν να ήταν οι δεσμοφύλακες αυτοί που συμμετείχαν  στο πείραμα. Σύμφωνα με το αρχικό σενάριο, οι «νέοι δεσμοφύλακες» περίμεναν εχθρική και καταπιεστική συμπεριφορά και υπέθεσαν ότι ήταν αναμενόμενη από τους ίδιους.

Αυτό σήμαινε ξεκάθαρα ότι υπήρχε κακοποίηση μεταξύ των δεσμοφυλάκων σε αρκετές φάσεις στο Πείραμα Φυλάκισης του Στάνφορντ. Αν οι δεσμοφύλακες δεν συμμορφώνονταν, τους πίεζαν επιθετικά παρασκηνιακά. Δεν πρόκειται για μια περίπτωση που οι δεσμοφύλακες υιοθετούν αυτόματα το νέο ρόλο τους.

Αυτά τα νέα στοιχεία δείχνουν ότι η υιοθέτηση ενός ρόλου ή η είσοδος σε ένα σύστημα σκληρότητας δεν αρκεί για να προκαλέσει μια σκληρή συμπεριφορά. Ίσως ο ρόλος να είναι απαραίτητος, αλλά όχι επαρκής για την σκληρότητα, απαιτείται ηγεσία ταυτότητας για να ξεπεράσει ένας άνθρωπος τα όρια.

Η Κριστίνα Μάσλαχ  ήταν μια βασική φωνή διαφωνίας που ήταν απαραίτητη για να σταματήσει το πείραμα. Μια άλλη κασέτα φανέρωνε ότι ένας τουλάχιστον δεσμοφύλακας διαφωνούσε ενεργά με το πείραμα. Παρά το ρόλο του ως δεσμοφύλακας, αντιστεκόταν στην πίεση των πειραματιστών να φερθεί άσχημα στους φυλακισμένους. Αυτός ο άνθρωπος έδωσε τη δική του εκδοχή για το πείραμα.

Αρκετοί δεσμοφύλακες αντιστέκονταν να έχουν σκληρή συμπεριφορά απέναντι στους φυλακισμένους, παρά τις πιέσεις που δέχονταν από τους πειραματιστές.

Σαν αποτέλεσμα, η μελέτη έπαιξε τεράστιο ρόλο στον τρόπο με τον οποίο εκατομμύρια άνθρωποι σκέφτονταν για την σκληρότητα της ανθρώπινης φύσης και πως η εξουσία μπορεί να ενθαρρύνει τις τοξικές συμπεριφορές. Όμως, είναι πολύ σημαντικό να κατανοήσουμε τι συνέβη και γιατί οι άνθρωποι δεσμεύτηκαν σε αυτή την σκληρότητα. Είναι η στιγμή, να αφήσουμε στην άκρη το μύθο από αυτό το διάσημο πείραμα και να κατανοήσουμε ότι οι άνθρωποι συχνά κάνουν άσχημα πράγματα για να εξυπηρετήσουν αυτό που πιστεύουν ότι είναι το μεγαλύτερο καλό.