Η ζωή μετά την κρίση πανικού

Η ζωή μετά την κρίση πανικού

Η κρίση πανικού είναι μια απροσδόκητη εκρήξη άγχους, φόβου ή δυσφορίας και είναι εξουθενωτική για ένα άτομο, καθώς ο φόβος για μια επόμενη κρίση πανικού οδηγεί σε αποφυγή όσων καταστάσεων συνδέονται εμπειρικά με την έκλυση μιας κρίσης, με αποτέλεσμα περιορισμούς στη ζωή, αλλαγή στη ρουτίνα της καθημερινότητας και ένα φαύλο κύκλο άγχους. Η στάση απέναντι σε αυτό το φόβο θα καθορίσει την ποιότητα  ζωής μετά την κρίση πανικού.

Πως μία κρίση πανικού επηρεάζει τη ζωή;

Μία μεμονωμένη κρίση πανικού συνήθως δεν επηρεάζει ιδιαίτερα τη ζωή, καθώς η ανάμνησή της είναι κάτι που ο άνθρωπος αφήνει πίσω του σιγά σιγά. Το πρόβλημα αρχίζει και δημιουργείται εάν μετά την πρώτη κρίση πανικού εμφανιστούν περισσότερες (διαταραχή πανικού). Τότε ο άνθρωπος αρχίζει να περιορίζει όλους τους παράγοντες που προκαλούν τις κρίσεις. Μπορεί να αποφεύγει καταστάσεις που του προκαλούν νευρικότητα ή φόβο, απλά για να μην πάθει άλλη μια κρίση.

Η αποφευκτικότητα που εγκαθίσταται λοιπόν και η αγωνία για μια επόμενη κρίση πανικού, επηρεάζουν την καθημερινότητα με πολλούς τρόπους, για παράδειγμα:

• Δεν θέλετε να πάθετε μια κρίση πανικού στο αυτοκίνητο, για αυτό σταματάτε να οδηγείτε ή αποφεύγετε τους αυτοκινητόδρομους, την Αττική Οδό, κα.
• Η σκέψη μιας κρίσης πανικού στο αεροπλάνο σας τρομοκρατεί, για αυτό δεν ταξιδεύετε με τους φίλους και την οικογένειά σας.
• Δεν μπορείτε να φτάσετε στη δουλειά σας χωρίς τα χρησιμοποιήσετε τα μέσα μαζικής μεταφοράς, έτσι παραιτείστε από τη δουλειά σας ή δουλεύετε μέσω τηλεργασίας.
• Δυσκολεύεστε να εξηγήσετε στο σύντροφό σας ότι φοβάστε ότι θα χάσετε τον έλεγχο δημόσια ή ότι θα λιποθυμήσετε. Δεν κατανοεί γιατί δεν θέλετε να βγαίνετε έξω, λέει πως "όλα είναι στο μυαλό σου, ξεπέρασέ το" και αυτό προκαλεί εντάσεις στη σχέση και συναισθηματική απομάκρυνση.
• Αρχίζετε συμπεριφορές ασφαλείας, για παράδειγμα κουβαλάτε Xanax μαζί σας, ζητάτε παρέα για να μετακινηθείτε, κα.

Ο περιορισμός των δραστηριοτήτων και των κοινωνικών σχέσεων έχει τελικά σημαντικό κόστος στις σχέσεις και στην ψυχολογική υγεία. Η απομόνωση αυτή μπορεί να οδηγήσει στη μοναξιά και τελικώς στην κατάθλιψη.

Πώς μοιάζει μια κρίση πανικού;

Μια κρίση πανικού ξεκινάει ξαφνικά, συχνά χωρίς προειδοποίηση, και προκαλεί έντονο φόβο. Οι κρίσεις διαρκούν 10-20 λεπτά αλλά σε ακραίες περιπτώσεις μπορεί να διαρκούν μέχρι μία ώρα. Τα συμπτώματα των κρίσεων πανικού μπορεί να διαφέρουν από άνθρωπο σε άνθρωπο, αλλά το κύριο χαρακτηριστικό είναι ταχυκαρδία, η δύσπνοια και η αίσθηση επικείμενου θανάτου ή τρέλας.

Διαταραχή πανικού και Κρίση πανικού

Κλινικά μιλάμε για "διαταραχή πανικού" όταν κάποιος έχει επαναλαμβανόμενα ή συχνά επεισόδια κρίσεων πανικού. Η διαταραχή πανικού μπορεί μερικές φορές να συνοδεύεται από κλειστοφοβία ή αγοραφοβία, δηλαδή τη φοβία του να είναι κάποιος σε κλειστούς ή ανοικτούς χώρους αντίστοιχα.

Συμπτώματα που σχετίζονται με τις κρίσεις πανικού

Δεν βιώνουν όλοι οι άνθρωποι τις κρίσεις πανικού με τον ίδιο τρόπο. Συνήθως δύο άνθρωποι με διαταραχή πανικού μπορεί να έχουν διαφορετικά συμπτώματα. Ωστόσο, έχουν κάποια κοινά χαρακτηριστικά.

• Δύσπνοια, δυσκολία στην αναπνοή, αίσθημα πνιγμού
• Φόβος ότι πεθαίνει (πχ από έμφραγμα, εγκεφαλικό) ή φόβος τρέλας
• Ταχυπαλμία, εφίδρωση, εξάψεις ή ρίγη, τρέμουλο
• Πόνος στο στέρνο ή σφίξιμο στο στήθος
• Ζαλάδα, ναυτία

Ας δούμε τα παραπάνω συμπτώματα πιο αναλυτικά:

1. Νιώθετε ότι θα πεθάνετε

Οι κρίσεις πανικού συχνά περιλαμβάνουν πόνο στο στήθος, αίσθημα πνιγμού και δυσκολία στην αναπνοή. Οι σκέψεις τρέχουν, και η όραση γίνεται θολή. Μπορεί ένα άτομο να νιώθει βαριά τα άκρα του ή να δυσκολεύεται να κινηθεί.

Όταν κάποιος δεν είναι συνηθισμένος σε αυτές τις αισθήσεις, ίσως να πιστεύει ότι κάτι κακό θα συμβεί. Μπορεί να υποθέτει ότι παθαίνει έμφραγμα, εγκεφαλικό επεισόδιο.

Επίσης, μπορεί να νιώθει ότι έρχεται μια επικείμενη καταστροφή, οπότε να αναρωτιέται αν πεθαίνει.

2. Νιώθετε ότι χάνετε τον έλεγχο, ότι θα χάσετε το μυαλό σας

Στη διάρκεια μιας κρίσης πανικού, μπορεί να νιώθετε αποκομμένοι από το σώμα σας (αποπραγματοποίηση). Ίσως να αισθάνεστε ότι χάνετε την επαφή με την πραγματικότητα (ότι τρελένεστε), και όσα συμβαίνουν γύρω σας δεν είναι πραγματικά. Ο χρόνος μοιάζει να τρέχει ή να σταματά, και το περιβάλλον μοιάζει ασύνδετο .

Αυτή η αίσθηση της αποσύνδεσης μπορεί να δημιουργεί ανησυχίες αν μπορείτε να ελέγξετε τις αντιδράσεις σας.

Όταν γνωρίζετε ότι δεν μπορείτε να προβλέψετε ή να σταματήσετε μια κρίση αυτό μπορεί να σας κάνει να νιώθετε αδύναμοι. Η διαταραχή πανικού περιλαμβάνει συχνές κρίσεις, και αυτό μπορεί να προκαλεί ανησυχία για τον έλεγχο των συναισθημάτων, των πράξεων.

3. Ανησυχείτε για το αν θα πάθετε κρίση πανικού δημόσια

Είναι απολύτως φυσιολογικό να μην θέλετε να πάθετε μια κρίση πανικού όταν βρίσκεστε σε δημόσιους χώρους, γιατί φοβάστε ότι θα εκτεθείτε. Υπάρχει ακόμη έντονο το στίγμα γύρω από την ψυχική υγεία, έτσι ανησυχείτε ότι οι άνθρωποι δεν θα καταλάβουν τι συμβαίνει.

Ίσως να πιστεύετε ότι οι άλλοι σκέφτονται ότι θέλετε την προσοχή. Όμως, σε καμία περίπτωση δεν θέλετε να νιώθετε ευάλωτοι ανάμεσα σε αγνώστους σε ένα δημόσιο μέρος. Δεν θέλετε να δείχνετε τα συναισθήματά σας μπροστά σε άλλους.

4. Νιώθετε πιο ασφαλείς όταν αποφεύγετε καταστάσεις που σχετίζονται με τις κρίσεις πανικού

Όταν κάποιος ζει με διαταραχή πανικού, αυτό τυπικά σημαίνει ότι σπαταλά πολύ χρόνο φοβούμενος για τις μελλοντικές κρίσεις και κάνει ότι μπορεί για να τις αποφύγει.

Για παράδειγμα, αν κάποιος πάθει μια κρίση πανικού στο τρένο, μπορεί να αποφεύγει να μπαίνει στο τρένο. Ίσως κάποιος να πάθει μια κρίση πανικού ενώ τρέχει στο πάρκο ή μετά από μια παρουσίαση στη δουλειά. Μετά αποφασίζει να μην τρέξει ξανά στο πάρκο ή να μην τρέξει ξανά γενικά. Ίσως, να αποφεύγει τις παρουσιάσεις, αν και αποτελούν μεγάλο μέρος της δουλειάς του.

Μύθοι και αλήθειες για τις κρίσεις πανικού

1. Μύθος: Είσαι "τρελός". Η λέξη "τρελός" μπορεί να οδηγεί στο στίγμα, αλλά φυσικά η αλήθεια απέχει πολύ από αυτό: μπορεί να έχετε διαταραχή (κρίσεων) πανικού χωρίς να έχετε κανένα άλλο θέμα ψυχικής υγείας.

2. Μύθος: Παίζεις θέατρο. Ο φόβος μπορεί να μην έχει αναγνωρίσιμη πηγή, αλλά αυτό δεν τον κάνει λιγότερο αληθινό.

3. Μύθος: Μια κρίση πανικού μπορεί να σε σκοτώσει. Μπορεί να ανησυχείτε ότι θα πάθετε έμφραγμα, ότι θα λιποθυμήσετε, ή ότι θα πεθάνετε, αλλά οι σωματικές αισθήσεις του πανικού δεν αποτελούν απειλή για την υγεία σας, ποτέ κανείς δεν πέθανε από μία κρίση πανικού. Τα συμπτώματα θα υποχωρήσουν όταν τελειώσει η κρίση.

4. Μύθος: Η κρίση θα σταματήσει αν απλά ηρεμήσεις. Η διαταραχή πανικού είναι μια ψυχική διαταραχή. Δεν συμβαίνει επειδή απλά δυσκολεύεστε να ελέγξετε τα συναισθήματά σας.

Οι κρίσεις πανικού υποχωρούν αν δεν ζητήσω βοήθεια;

Αν οι κρίσεις πανικού (ή οι κρίσεις άγχους) δεν αντιμετωπιστούν κατάλληλα, μπορεί να επιδεινωθούν και να οδηγήσουν στην εμφάνιση της διαταραχής πανικού. Η ψυχοθεραπεία είναι ο καλύτερος τρόπος για να αναγνωρίσετε τις υποκείμενες αιτίες και να αποτρέψετε την επιδείνωση του άγχους και των επεισοδίων πανικού. Η διαταραχή πανικού είναι μια εξουθενωτική κατάσταση.

Ποιες είναι οι αιτίες των κρίσεων πανικού;

Δεν υπάρχει μονάχα μία αιτία για τις κρίσεις άγχους και τις κρίσεις πανικού. Οι άνθρωποι μπορεί να εμφανίζουν κρίσεις εξαιτίας πολλών παραγόντων όπως:

• Κληρονομικότητα: αν ένα μέλος της οικογένειάς σας εμφανίζει κρίσεις πανικού τότε είναι πιο πιθανό να εμφανίσετε και εσείς κρίσεις πανικού, διαταραχές άγχους ή διαταραχές της διάθεσης.
• Στρες: συσσωρευμένο στρες, είτε σε εργασιακό, είτε σε προσωπικό επίπεδο. Πολύ συχνά οι άνθρωποι εμφανίζουν κρίσεις πανικού είτε κατά τη διάρκεια στρεσογόνων καταστάσεων, είτε μετά τη λήξη αυτών των περιόδων, όταν πλέον θα μπορούσαν θεωρητικώς να ηρεμίσουν.
• Ψυχοπιεστικά γεγονότα: σημαντικά γεγονότα ζωής, όπως καυγάδες, προβλήματα στη σχέση ή στη δουλειά.
• Τραυματικές εμπειρίες: τα παλιά τραύματα της παιδικής ηλικίας, όπως η κακοποίηση, το bullying ή τα προβλήματα στην οικογένεια, αυξάνουν την πιθανότητα εμφάνισης κρίσεων πανικού ή κρίσεων άγχους.
• Βιοχημικοί παράγοντες: οι κρίσεις πανικού μπορεί να είναι αποτέλεσμα της ανισορροπίας των χημικών ουσιών στον εγκέφαλο που ρυθμίζουν την διάθεση και την αντίδραση στο φόβο.
• Περιβαλλοντικοί παράγοντες: οι συνθήκες του περιβάλλοντος μπορεί να αυξάνουν τις πιθανότητες για κρίσεις πανικού. Για παράδειγμα, οι υπερπροστατευτικοί γονείς, οι δύσκολες σχέσεις, η έλλειψη υποστήριξης.

Μερικές φορές, όταν οι άνθρωποι αντιμετωπίζουν μια δύσκολη κατάσταση, μπορεί να έχουν συμπτώματα παρόμοια με αυτά της κρίσης πανικού, αλλά μπορεί να πρόκειται συνήθως για μια κρίση άγχους. Οι κρίσεις άγχους συμβαίνουν συνήθως σε ανθρώπους με διαταραχή γενικευμένου άγχους. Αυτή η διαταραχή χαρακτηρίζεται από την έντονη και ανεξέλεγκτη ανησυχία για την καθημερινότητα, τις υποχρεώσεις αλλά και για μικροπράγματα. Οι ανησυχίες μπορεί να είναι δύσκολο να ελεγχθούν, να απορροφούν πολύ χρόνο και να παρεμβαίνουν στην καθημερινότητα.

Οι κρίσεις πανικού και οι κρίσεις άγχους είναι εξουθενωτικές, προκαλούν απογοήτευση και πρόσθετο στρες, δημιουργώντας ένα φαύλο κύκλο. Για αυτό η ψυχοθεραπεία είναι ο καλύτερος τρόπος να μάθετε να διαχειρίζεστε αποτελεσματικά τα συμπτώματα, αλλά και για να αναγνωρίσετε τις βαθύτερες αιτίες του άγχους. Οι κρίσεις πανικού συχνά εμφανίζονται σε ανθρώπους με μετατραυματικό στρες.

Αντιμετώπιση των κρίσεων πανικού

Οι κρίσεις πανικού μπορούν να αντιμετωπιστούν αποτελεσματικά με την φαρμακευτική αγωγή, όταν προκαλούν σοβαρά συμπτώματα. Ο ψυχίατρος μπορεί να σας προτείνει κάποια ηρεμιστικά για την ανακούφιση των συμπτωμάτων (όπως οι βενζοδιαζεπίνες, πχ Ζάναξ) ή/και αντικαταθλιπτικά φάρμακα (SSRI). Μπορείτε να διαβάσετε περισσότερα για τη χρήση του Xanax στις κρίσεις πανικού.

Αντιμετωπίστε σταδιακά τους παράγοντες που σας φοβίζουν: αποφύγετε τον πειρασμό να αποφύγετε εντελώς καταστάσεις που μπορεί να πυροδοτήσουν κρίσεις πανικού. Εκτεθείτε αργά και σταδιακά σε καταστάσεις που προκαλούν πυροδότηση, ξεκινώντας από τις πιο απλές και λιγότερο απειλητικές.

Αυτή η σταδιακή έκθεση σας βοηθά να απευαισθητοποιηθείτε στους φοβικούς παράγοντες, να χτίσετε την ψυχική ανθεκτικότητά σας και σιγά σιγά να ξεπεράσετε τον φόβο που σχετίζεται με τον πανικό.

Τι άλλο μπορεί να βοηθήσει στις κρίσεις πανικού;

• Ψυχοθεραπεία: με τη βοήθεια της ψυχοθεραπείας μπορείτε να εξερευνήσετε τα συναισθήματά σας, να ανακαλύψετε τις βαθύτερες αιτίες του άγχους σας, να αυξήσετε την ανθεκτικότητά σας στο στρες και να διαχειρίζεστε καλύτερα το άγχος.
• Τεχνικές χαλάρωσης: όταν παρατηρείτε τα πρώιμα σημάδια μιας κρίσης πανικού μπορείτε να δοκιμάσετε τεχνικές χαλάρωσης όπως οι βαθιές αναπνοές και η μυϊκή χαλάρωση. Με αυτό τον τρόπο θα υποχωρήσουν τα συμπτώματα και θα έχετε τον έλεγχο των συναισθημάτων σας.
• Άσκηση: η άσκηση βελτιώνει τα συμπτώματα του άγχους. Καλό είναι να κάνετε 30 λεπτά άσκησης της ημέρα. Επιλέξτε οποιαδήποτε άσκηση σας αρέσει όπως το περπάτημα, το κολύμπι, το τρέξιμο, ο χορός, το ποδήλατο.
• Αυτοφροντίδα: η σωματική και η ψυχική υγεία είναι άρρηκτα συνδεδεμένες. Αυτό σημαίνει ότι η καλή σωματική υγεία επηρεάζει την ψυχική υγεία. Για αυτό είναι πολύ σημαντικό να φροντίζετε το σώμα σας (να τρέφεστε σωστά, να κοιμάστε, να ξεκουράζεστε).
• Ενσυνειδητότητα: η ενσυνειδητότητα περιγράφει την ικανότητα να μένουμε παρόντες σε μια δεδομένη στιγμή. Μπορείτε να χρησιμοποιείτε κάποια φράση για να διατηρείτε την προσοχή σας στη διάρκεια μιας κρίσης πανικού, όπως, "Είμαι ασφαλής", "Ο φόβος θα υποχωρήσει".