Ιδεοψυχαναγκαστική Διαταραχή (OCD)
Η ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή (OCD, obsessive compulsive disorder) χαρακτηρίζεται από ιδεοληψίες, δηλαδή σκέψεις, ιδέες, εικόνες ή παρορμήσεις αιφνίδιας εισβολής, επίμονες και επαναλαμβανόμενες, που θεωρούνται από τον ασθενή ως παρείσακτες, ανεπιθύμητες, παράλογες ή απαράδεκτες και βασανιστικές. Οι σκέψεις αυτές οδηγούν σε καταναγκασμούς, δηλαδή επαναλαμβανόμενες, σκόπιμες συμπεριφορές ή νοητικές δραστηριότητες με τελετουργικό χαρακτήρα που αποσκοπούν στην ακύρωση των ιδεοληψιών και στη μείωση του άγχους που προκαλούν οι ιδεοληψίες. Οι ιδεοληψίες ή οι καταναγκασμοί συναντώνται συχνά στον πληθυσμό, αλλά η διαφορά με την Ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή (ΙΨΔ) είναι πως οι παραπάνω σκέψεις και πράξεις παρεμβαίνουν στη ζωή του ασθενούς σε μεγάλο βαθμό, καθιστώντας τον δυσλειτουργικό.
Οι ιδεοληψίες είναι σκέψεις, ιδέες, εικόνες ή παρορμήσεις αιφνίδιας εισβολής, επίμονες και επαναλαμβανόμενες που προκαλούν άγχος και είναι δύσκολο να σταματήσουν. Στην πραγματικότητα, όταν κάποιος προσπαθεί να τις σταματήσει προκαλεί πιο έντονο στρες. Οι εμμονές αυτές είναι δύσκολο να ελεγχθούν.
Οι καταναγκασμοί είναι επαναλαμβανόμενες, σκόπιμες συμπεριφορές ή νοητικές δραστηριότητες με τελετουργικό χαρακτήρα που αποσκοπούν στην ακύρωση των ιδεοληψιών και στη μείωση του άγχους που προκαλούν οι ιδεοληψίες, ακόμη και όταν το άτομο γνωρίζει ότι δεν είναι απαραίτητες ή λογικές. Οι καταναγκασμοί συνήθως συνδέονται με τις ιδεοληψίες. Για παράδειγμα, η ιδεοληψία ότι τα χέρια ενός ανθρώπου είναι βρώμικα οδηγεί σε ανησυχία μήπως αρρωστήσει. Αυτό οδηγεί σε συνεχή και εμμονικό πλύσιμο των χεριών, που αποτελεί "καταναγκασμό".
Κάποιες πράξεις γίνονται με αυστηρά συγκεκριμένο τρόπο ή έχουν τη μορφή τελετουργικού. Ίσως να τοποθετείτε όλα σας τα αντικείμενα με συγκεκριμένη σειρά ή να πλένετε τα χέρια σας με συγκεκριμένο τρόπο ή συγκεκριμένες φορές. Οι καταναγκασμοί μπορεί να είναι νοητικοί και άρα όχι ορατοί στους άλλους. Για παράδειγμα μπορεί να περιλαμβάνουν το σιωπηλό μέτρημα ή την προσευχή, να νιώθετε ότι πρέπει να κάνετε συγκεκριμένες σκέψεις ή να βλέπετε κάποιες συγκεκριμένες εικόνες, για να "ξορκίσετε" κακές σκέψεις. Όταν κάνετε αυτές τις εμμονικές συμπεριφορές νιώθετε ανακούφιση, όμως μετά το άγχος επιστρέφει. Αυτό μπορεί να οδηγήσει σε περισσότερες εμμονικές συμπεριφορές στην προσπάθειά σας να ελέγξετε το άγχος που νιώθετε.
Η ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή (ΙΨΔ) δεν είναι διαταραχή της προσωπικότητας
Είναι πολύ σημαντικό να μην συγχέετε την "ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή" (ΙΨΔ) με τα θέματα της προσωπικότητας. Η "ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή προσωπικότητας" χαρακτηρίζεται από τη συνεχή ενασχόληση με τη μεθοδικότητα, την τελειοθηρία και τον νοητικό και διαπροσωπικό έλεγχο εις βάρος της ευελιξίας, της ευρύτητας της αντίληψης και της αποδοτικότητας. Τα άτομα με "ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή προσωπικότητας" είναι πολύ προσεκτικά, ελέγχουν τα πάντα πολύ περισσότερο από τους άλλους ανθρώπους και είναι τελειομανή.
Στην "ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή" τα πράγματα είναι πολύ διαφορετικά, τυπικά η διαταραχή ξεκινά σταδιακά και μπορεί να είναι σε ύφεση για χρόνια, και τελικά να φτάνει σε σημείο που τα συμπτώματα δεν μπορούν να καλυφθούν. Ίσως, για παράδειγμα, να σκέφτεστε συνεχώς την καθαριότητα (ιδεοληψία) και αυτό να σας οδηγεί στο εμμονικό πλύσιμο ώστε όλα να είναι καθαρά (καταναγκασμός). Το να κάνετε ντους δύο ή τρεις φορές την ημέρα ίσως να μην σας επηρεάζει και τόσο. Αν όμως ξοδεύετε μια ώρα κάθε πρωί για να κάνετε ντους, γίνεται αρκετά ενοχλητικό για το νοικοκυριό. Αν χρειάζεστε τρεις ώρες για να κάνετε ντους κάθε μέρα, η ζωή σας πραγματικά αλλάζει.
Η ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή (ΙΨΔ) είναι ένα βάσανο και μερικές φορές μια τρομακτική κατάσταση. Πολλοί άνθρωποι με ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή νομίζουν ότι θα ʺτρελαθούνʺ και ανησυχούν ότι θα χάσουν τον έλεγχο. Αυτό όμως δεν συμβαίνει. Η ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή δεν οδηγεί σε άλλες σοβαρές διαταραχές, όπως η σχιζοφρένεια, αλλά για μερικούς μπορεί να είναι εξίσου σοβαρή.
Επιδημιολογία της ιδεοψυχαναγκαστικής διαταραχής
Η ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή εμφανίζεται στην παιδική ή εφηβική ηλικία. Η μέση ηλικία έναρξης είναι η ηλικία των 20 ετών και η συμπτωματολογία παρουσιάζει έξαρση σε δύο ηλικιακές περιόδους, μεταξύ 12-14 ετών και μεταξύ 20-22 ετών. Η ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή έχει μια χρόνια πορεία με εξάρσεις και υφέσεις. Σίγουρα στη διαταραχή συμβάλλουν γενετικοί παράγοντες. Αν έχετε τη διαταραχή, τα παιδιά σας έχουν περισσότερες πιθανότητες να την εμφανίσουν συγκριτικά με το γενικό πληθυσμό.
Αν νομίζετε ότι έχετε ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή είναι πολύ σημαντικό να ζητήσετε βοήθεια. Για τη θεραπεία χρειάζεται η συμβολή ενός ψυχοθεραπευτή.
Όπως προαναφέρθηκε η ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή είναι χρόνια, και επιδεινώνεται όταν είστε στρεσαρισμένοι , για αυτό είναι πολύ σημαντικό να ζητήσετε βοήθεια νωρίς, πριν η διαταραχή αρχίσει να ελέγχει τη ζωή σας
Αιτίες ιδεοψυχαναγκαστικής διαταραχής
Η ακριβής αιτία της ιδεοψυχαναγκαστικής διαταραχής δεν είναι γνωστή αλλά υπάρχουν δεδομένα που δείχνουν ότι υπάρχει μια φυσική βλάβη στον εγκέφαλο, όπου τα τμήματα του εγκεφάλου που είναι υπεύθυνα για την έναρξη και τη διακοπή των σκέψεων και των πράξεων και την απόκριση σε νέες πληροφορίες δεν λειτουργούν σωστά. Όσο περισσότερο προχωρά η επιστήμη τόσο περισσότερα θα μαθαίνουμε και θα μπορούμε να εφαρμόζουμε καλύτερες θεραπείες.
Η ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή μπορεί να προκληθεί από ψυχοπιεστικούς παράγοντες που αυξάνουν την ανησυχία. Η κόπωση προκαλεί ή επιδεινώνει τη διαταραχή, κάνει τους ανθρώπους πιο ευάλωτους και λιγότερο ικανούς να αντιμετωπίσουν την κατάσταση.
Συμπτώματα
Τα κύρια συμπτώματα της ιδεοψυχαναγκαστικής διαταραχής (ΙΨΔ) είναι οι ιδεοληψίες και οι καταναγκασμοί. Αυτά διαφέρουν από άτομο σε άτομο, αλλά υπάρχουν κάποιες ομοιότητες που αφορούν:
- Την καθαριότητα και τη μόλυνση, που οδηγούν σε εμμονικό, υπερβολικό πλύσιμο των χεριών και στην αποφευκτική συμπεριφορά απέναντι σε οτιδήποτε βρώμικο.
- Την αμφιβολία, που οδηγεί σε συνεχή έλεγχο ότι όλα έχουν γίνει σωστά, όπως ότι έχετε κλειδώσει ή έχετε κλείσει την κουζίνα.
- Τις επίμονες και απαράδεκτες εικόνες στο μυαλό σας, που μπορεί να αφορούν τη θρησκεία, το σεξ, τη βία, την αυτοκτονία και να προκαλούν αδικαιολόγητο φόβο για την ασφάλεια τη δική σας ή της οικογένειάς σας.
Οι ιδεοληψίες και οι καταναγκασμοί είναι:
- Κάτι παραπάνω από "υπερβολική ανησυχία" για πραγματικά προβλήματα της ζωής.
- Αρκετά σοβαρά ώστε να είναι χρονοβόρα, καθώς ξοδεύετε σε αυτά πάνω από μία ώρα την ημέρα και προκαλούν έντονο στρες.
- Αρκετά σημαντικές ώστε να παρεμβαίνουν στις καθημερινές σας δραστηριότητες και στις σχέσεις σας.
Ένας ενήλικας με ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή αναγνωρίζει ότι η συμπεριφορά του είναι υπερβολική και μπορεί να αντιστέκεται στις ιδεοληψίες , αλλά συνήθως υποκύπτει λόγω του έντονου άγχους που η αντίσταση αυτή εκλύει και προβαίνει σε καταναγκασμούς για να το μειώσει.
Διάγνωση της ιδεοψυχαναγκαστικής διαταραχής (ΙΨΔ)
Αν σκέφτεστε ή υποπτεύεστε ότι εσείς (ή κάποιο αγαπημένο σας πρόσωπο) έχει ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή είναι σημαντικό να συζητήσετε με το γιατρό σας. Θα μιλήσετε για τα συμπτώματα που έχετε και θα ψάξει για τα παρακάτω:
- Αν έχετε ιδεοληψίες.
- Αν έχετε συμπεριφορές καταναγκασμού.
- Πόσο σας επηρεάζουν οι ιδεοληψίες και οι καταναγκασμοί στην καθημερινότητα, στη δουλειά σας, στο σχολείο ή στις κοινωνικές σας επαφές.
Τεστ για την ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή
Μπορείτε να κάνετε το online ΤΕΣΤ ΙΔΕΟΨΥΧΑΝΑΓΚΑΣΤΙΚΗΣ ΔΙΑΤΑΡΑΧΗΣ (OCD) για μια πρώτη εκτίμηση αν πάσχετε από OCD, ή το τεστ βαρύτητας OCD.
Θεραπευτικές επιλογές
Η θεραπεία για την ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή περιλαμβάνει δύο κύριους τρόπους , την ψυχοθεραπεία και τη φαρμακευτική αγωγή. Κάθε μορφή θεραπείας από μόνη της έχει αποτελεσματικότητα 70%, ενώ ο συνδυασμός ψυχοθεραπείας και φαρμακευτικής αγωγής έχει 80-90% αποτελεσματικότητα.
1. Φαρμακευτική αγωγή
Τα φάρμακα που χρησιμοποιούνται πιο συχνά είναι τα αντικαταθλιπτικά. Οι επιλεκτικοί αναστολείς της επαναπρόσληψης της σεροτονίνης (SSRIs) αποτελούν τη φαρμακευτική θεραπεία πρώτης επιλογής στην ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή. Οποιοδήποτε φάρμακο και να σας χορηγηθεί θα πρέπει να είστε ενήμεροι για τα συμπτώματα που ανακουφίζει, πόσος χρόνος χρειάζεται μέχρι να δράσει, για πόσο χρονικό διάστημα πρέπει να τα λαμβάνετε και ποιες είναι οι παρενέργειες.
Η εύρεση του σωστού φαρμάκου μπορεί να είναι θέμα δοκιμής και λάθους. Δεν υπάρχει τρόπος να μαντέψετε πώς θα δράσουν σε εσάς τα φάρμακα. Για αυτό να είστε υπομονετικοί μέχρι να βρείτε τη σωστή φαρμακευτική αγωγή για εσάς.
Αν είστε έγκυος ή θηλάζετε καμιά φαρμακευτική αγωγή δεν είναι απολύτως ασφαλής. Πριν πάρετε οποιαδήποτε απόφαση πρέπει να μιλήσετε με το γιατρό σας.
2. Ψυχοθεραπεία
Η ψυχοθεραπεία είναι πολύ αποτελεσματική στη θεραπεία της ιδεοψυχαναγκαστικής διαταραχής, ειδικά για τη θεραπεία των καταθλιπτικόμορφων συμπτωμάτων. Οι συνεδρίες είναι ατομικές αν και μερικές φορές συμμετέχουν οι σύντροφοι ή η οικογένεια, ή μπορεί να είναι και ομαδικές. Στο επίκεντρο της ψυχοθεραπείας είναι η ψυχοεκπαίδευση και η υποστήριξη των θεραπευόμεων ώστε να κατανοήσουν τι τους συμβαίνει, να μάθουν στρατηγικές αντιμετώπισης και να ακολουθήσουν μια πορεία ανάκαμψης. Οι συνεδρίες βοηθούν να ανακτήσετε την αυτοπεποίθησή σας και την πίστη στον εαυτό σας που είναι ουσιαστικά για την ανάρρωσή σας.
Ορισμένες φορές η έναρξη της ιδεοψυχαναγκαστικής διαταραχής συνδέεται με κάποιο ψυχολογικό τραύμα, κάποια τραυματική εμπειρία ζωής. Σε αυτές τις περιπτώσεις, μία ιδιαίτερη τεχνική ψυχοθεραπείας, το EMDR, μπορεί να δώσει τη λύση.
Όλες οι μορφές ψυχοθεραπείας εφαρμόζονται με τρόπο που σας σέβεται και σας κάνει να νιώθετε άνετα και ελεύθεροι να συζητήσετε.
3. Ψυχολογική εκπαίδευση (ψυχοεκπαίδευση)
Η ψυχοεκπαίδευση (ενημέρωση) για την ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή είναι εξαιρετικά σημαντική. Είναι σημαντικό οι άνθρωποι να καταλάβουν τι αντιμετωπίζουν, και πως δεν είναι "τρελοί". Ο ψυχίατρος-ψυχοθεραπευτής σας θα σας δώσει όλες τις απαραίτητες πληροφορίες για την κατάστασή σας, θα σας προτείνει διάφορους τρόπους αντιμετώπισης και θα συζητήσετε οποιαδήποτε επιπλοκή προκύψει.
4. Ομοιοπαθητική και ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή
Πολλές συμπληρωματικές θεραπείες μπορούν να συμβάλλουν στην γενικότερη ευεξία. Ο όρος "συμπληρωματικές" γενικά χρησιμοποιείται για να περιγραφούν οι θεραπείες που διαφέρουν από την τυπική φαρμακευτική αγωγή και μπορούν να την συμπληρώσουν και να την υποστηρίξουν.
Συγκεκριμένα, σε αρκετές περιπτώσεις ιδεοψυχαναγκαστικής διαταραχής (OCD) η ομοιοπαθητική μπορεί είτε να δώσει τη λύση, είτε να ανακουφίσει τα συμπτώματα στις πιο σοβαρές περιπτώσεις, σε συνδυασμό με τη φαρμακευτική αγωγή.
Επίσης, άλλες τεχνικές και μέθοδοι, όπως η ενσυνειδητότητα, η υπνοθεραπεία και η άσκηση έχουν γενικότερα μία θετική επίδραση.
Αν σκέφτεστε να πάρετε κάποιο συμπλήρωμα διατροφής, πρώτα πρέπει να μιλήσετε με το γιατρό σας για να σιγουρευτείτε ότι είναι ασφαλές και δεν θα βλάψετε την υγεία σας, και δεν θα υπάρξει αλληλεπίδραση με την φαρμακευτική αγωγή που λαμβάνετε.