Ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή (ΙΨΔ)

Ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή (ΙΨΔ)

Τι είναι η ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή;

Οι ανήσυχες σκέψεις μπορούν να καθορίσουν τη συμπεριφορά μας, πράγμα το οποίο είναι προστατευτικό κάποιες φορές. Όπως όταν για παράδειγμα, σκεφτόμαστε ʺέχω αφήσει το φούρνο ανοικτόʺ και αυτό μας οδηγεί να ελέγξουμε το φούρνο, ώστε να είμαστε ασφαλείς. Ωστόσο, αν αυτές οι σκέψεις είναι επαναλαμβανόμενες, εμμονικές, μπορούν να επηρεάσουν με δυσλειτουργικό τρόπο την συμπεριφορά πράγμα το οποίο μπορεί να προκαλέσει δυσκολίες στην καθημερινότητα.

Κάποιοι άνθρωποι υποφέρουν από μια αγχώδη διαταραχή γνωστή ως ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή (Obsessive Compulsive Disorder, OCD), που περιλαμβάνει ιδεοληψίες ή/και καταναγκασμούς (κάνουν πράγματα για να ανακουφιστούν από το στρες ή να απομακρύνουν τις "κακές" σκέψεις). Για παράδειγμα, το συνεχές ερωτηματικό για το αν κλείσατε το φούρνο, μπορεί να σας οδηγήσει σε επαναλαμβανόμενο έλεγχο, που μπορεί να παίρνει ώρες μέσα στην ημέρα.

Οι άνθρωποι με ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή νιώθουν έντονη ντροπή για τις ιδεοληψίες και τους ψυχαναγκασμούς τους. Αυτά τα συναισθήματα ντροπής μπορεί να επιδεινώσουν το πρόβλημα και τη ντροπή, και η επακόλουθη μυστικότητα που σχετίζεται με την ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή, να οδηγήσει σε καθυστέρηση της διάγνωσης και της θεραπείας. Επίσης μπορεί να οδηγήσει σε κοινωνική απομόνωση, καθώς τα παιδιά δεν μπορούν να παρακολουθήσουν το σχολείο ή οι ενήλικες μένουν κλεισμένοι στο σπίτι.

Συμπτώματα της ιδεοψυχαναγκαστικής διαταραχής

Τα θέματα ανησυχίας για τους ανθρώπους με ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή που οδηγούν σε καταναγκαστικές συμπεριφορές περιλαμβάνουν:

• Ιδεοληψίες καθαριότητας και τάξης: την ιδεοληψία για εμμονική πλύση και αντισηψία των χεριών ή του σπιτιού για να αποφευχθεί η επαφή με οποιαδήποτε εστία μόλυνσης. Την ιδεοληψία τάξης και συμμετρίας, με την ανορθολογική, δυσάρεστη πλην όμως ακατανίκητη απαίτηση εύτακτης διευθέτησης αντικειμένων κατά συμμετρικό τρόπο, όπως τα βιβλία ή τα μαχαιροπίρουνα να τοποθετούνται με συγκεκριμένο τρόπο ή μοτίβο.
• Ιδεοληψίες αριθμολογικής ενασχόλησης και συλλογής: η επαναλαμβανόμενη αρίθμηση αντικειμένων, όπως τα ρούχα ή τα τετράγωνα που περπατάτε, την διατήρηση και αποθήκευση άχρηστων πραγμάτων όπως οι παλιές εφημερίδες.
• Τις ιδεοληψίες επιθετικότητας: Ιδεοληψίες απώλειας ελέγχου του εαυτού και πρόκλησης κακώσεων στον εαυτό ή σε συνανθρώπους, εκφοράς βωμολοχιών ή ύβρεων, τέλεσης κλοπών, ή πρόκλησης σοβαρών σωματικών βλαβών από αμέλεια σε συνανθρώπους.
• Τις ιδεοληψίες θρησκευτικότητας ή ηθικότητας: Ιδεοληψίες ενδεχόμενης απώλειας ελέγχου και εκφοράς θρησκευτικών βλασφημιών ή τέλεσης ιερόσυλων πράξεων, ατέρμονος ηθικός έλεγχος σκέψεων και/ή συμπεριφορών. Το άτομο μπορεί να οδηγηθεί σε καταναγκασμούς όπως το να προσεύχεται συγκεκριμένες φορές την ημέρα ή να επαναλαμβάνει την ίδια διαδικασία τόσες φορές που να παρεμβαίνει στην δουλειά και/ή στις σχέσεις.
• Τις ιδεοληψίες σεξουαλικότητας: Βασανιστική νοητική ενασχόληση με διαστροφικές σεξουαλικές σκέψεις— ιδέες, εικόνες —και/ή παρορμήσεις—αιμομικτικές, παιδε­ραστικές, ομοφυλοφυλικές ή σαδο-μαζοχιστικές που αντιβαίνουν και αντιστρα­τεύονται την προσωπικότητα και τις ηθικές αξίες του ατόμου.

Οι άνθρωποι με ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή (ΙΨΔ) ίσως να έχουν και κάποια άλλα θέματα ψυχικής υγείας όπως η κατάθλιψη, άλλες διαταραχές άγχους, διατροφικές διαταραχές και/ή προβλήματα εθισμού σε ουσίες ή αλκοόλ.

Έχω ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή;

• Έχετε επαναλαμβανόμενες σκέψεις ή ανησυχίες που δεν αφορούν σε πραγματικά προβλήματα της ζωής (π.χ. σκέφτεστε ότι εσείς ή οι άνθρωποι που αγαπάτε μπορεί να πάθουν κάτι).
• Κάνετε συγκεκριμένα πράγματα επαναλαμβανόμενα, εμμονικά και με συγκεκριμένη σειρά, με τη μορφή τελετουργικού κάθε φορά π.χ:

1. Πλένετε συνέχεια εμμονικά τα χέρια σας ή τα ρούχα σας, κάνετε ντους ή βουρτσίζετε τα δόντια σας.
2. Συνεχώς καθαρίζετε, συγυρίζετε ή αλλάζετε θέση στα πράγματα στο σπίτι, στη δουλειά ή στο αυτοκίνητο με συγκεκριμένο τρόπο.
3. Συνεχώς και εμμονικά ελέγχετε αν έχετε κλείσει τις πόρτες και τα παράθυρα και τις συσκευές.

• Νιώθετε ανακούφιση βραχυπρόθεσμα κάνοντας όλα αυτά, αλλά σύντομα έχετε την ανάγκη να τα επαναλάβετε.
• Αναγνωρίζετε ότι αυτά τα συναισθήματα, οι σκέψεις και οι συμπεριφορές είναι αδικαιολόγητες.
• Παρατηρείτε ότι αυτές οι εμμονικές σκέψεις ή οι συμπεριφορές παίρνουν πάνω από μια ώρα την ημέρα και/ή παρεμβαίνουν στις φυσιολογικές σας δραστηριότητες (π.χ. στη δουλειά, στο διάβασμα ή στις επαφές με φίλους και την οικογένεια;)

Αν έχετε παρατηρήσει τα παραπάνω σε εσάς ή σε δικούς σας ανθρώπους, το καλύτερο είναι να μιλήσετε με ένα ψυχίατρο από κοντά, είναι ο μόνος που μπορεί να σας απαντήσει με ακρίβεια, και να σας κατευθύνει θεραπευτικά. Μπορείτε επίσης να κάνετε το online τεστ για την ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή.

Πόσο συχνά εμφανίζεται η ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή;

Ο επιπολασμός της ιδεοψυχαναγκαστικής διαταραχής ανέρχεται στο 2-3% του πληθυσμού. Η αναλογία γυναίκες:άνδρες είναι 1.5:1 . Η ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή μπορεί να εκδηλωθεί σε οποιαδήποτε ηλικία και ακόμη και τα παιδιά έξι ή επτά ετών μπορεί να έχουν συμπτώματα, αν και συνήθως η πλήρης εμφάνιση των συμπτωμάτων γίνεται για πρώτη φορά στην εφηβεία.

Γενετικοί και περιβαλλοντικοί παράγοντες δημιουργούν το υπόστρωμα εμφάνισης της ιδεοψυχαναγκαστικής διαταραχής. Υπάρχουν πολλοί παράγοντες που ίσως να αυξάνουν τον κίνδυνο εμφάνισης της διαταραχής, όπως το οικογενειακό ιστορικό, οι κοινωνικοί παράγοντες και οι ψυχολογικοί παράγοντες. Άλλοι παράγοντες που ίσως να συμβάλλουν στην ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή περιλαμβάνουν:

• Βιολογικούς παράγοντες: Η ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή έχει συνδεθεί με νευρολογικούς παράγοντες και μη-φυσιολογικά επίπεδα της σεροτονίνης (νευροδιαβιβαστής που μεταφέρει μηνύματα ανάμεσα στον εγκέφαλο και στα κύτταρα). Η έρευνα σε επίπεδο χημικό, δομικό και λειτουργικό στον εγκέφαλο είναι σε εξέλιξη.
• Περιβαλλοντικούς/συμπεριφορικούς παράγοντες : Κάποιοι ειδικοί λένε ότι η ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή ίσως να είναι αποτέλεσμα μιας συμπεριφοράς (π.χ. το πλύσιμο των χεριών –καταναγκασμός- μετά από μια ασθένεια που μεταδίδεται από την επαφή με τα ζώα) ή εκμάθηση από τις συμπεριφορές άλλων, π.χ. των γονιών.

Θεραπεία της ιδεοψυχαναγκαστικής διαταραχής

Η ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή θεραπεύεται και το πρώτο βήμα που πρέπει να κάνετε είναι να ζητήσετε την βοήθεια ενός ψυχιάτρου-ψυχοθεραπευτή. Υπάρχουν δύο κύριοι τύποι αποτελεσματικής θεραπείας της ΙΨΔ διαταραχής, η ψυχοθεραπεία (που αποτελεί και την πρώτη θεραπευτική επιλογή) και σε πιο σοβαρές περιπτώσεις η φαρμακευτική αγωγή (αντικαταθλιπτικά).