Internal Family Systems -IFS

Internal Family Systems -IFS

Το θεραπευτικό μοντέλο Internal Family Systems-IFS  (Εσωτερικά Οικογενειακά Συστήματα) αναπτύχθηκε από τον Richard Schwartz τη δεκαετία του 1980. Είναι μια προοδευτική μορφή ψυχοθεραπείας που προσφέρει μια δυναμική και πολυεπίπεδη προσέγγιση για την κατανόηση και τη θεραπεία της ψυχής. Το μοντέλο ενσωματώνει τη συστημική σκέψη με την αντίληψη ότι το μυαλό ενός ατόμου αποτελείται από πολλαπλές υποπροσωπικότητες, όπου κάθε μία έχει τα δικά της ξεχωριστά χαρακτηριστικά και λειτουργίες.

Η κεντρική ιδέα του μοντέλου IFS

Στην καρδιά του μοντέλου  IFS είναι η εξερεύνηση της φύσης και της λειτουργίας των εσωτερικών κομματιών της ψυχής. Το μοντέλο αναγνωρίζει ότι το μυαλό περιέχει χιλιάδες μέρη, τα οποία λειτουργούν αρμονικά αλλά μερικές φορές έρχονται σε σύγκρουση. Αυτά τα μέρη διαχωρίζονται σε τρεις ομάδες: τους διευθυντές, τους προστάτες και τους εξόριστους, και κάθε μια ομάδα έχει ένα μοναδικό ρόλο στο εσωτερικό σύστημα των ανθρώπων. Όλα αυτά τα μέρη/κομμάτια τα διαχειρίζεται ο Εαυτός, ο οποίος είναι ο καθοδηγητής και χαρακτηρίζεται από τις ηγετικές του ικανότητες.

Το μοντέλο IFS αναπτύχθηκε για την κατανόηση και την αρμονία ανάμεσα σε αυτά τα κομμάτια, με σκοπό την ηγεσία του Εαυτού. Αυτό οδηγεί στην συναισθηματική επούλωση και στην προσωπική εξέλιξη.

Ο Εαυτός και οι ιδιότητες του

Ο Εαυτός είναι μια κομβική έννοια στο μοντέλο IFS, και αντιπροσωπεύει τον πυρήνα ή το αληθινό πνεύμα του ατόμου. Ο Εαυτός δεν είναι ένα κομμάτι, βρίσκεται κάτω από όλα τα κομμάτια, παρέχοντας ένα κέντρο συνείδησης και συμπόνιας.  Περιγράφεται ως η ουσία του ατόμου και επιτρέπει την επούλωση.

Ο Εαυτός χαρακτηρίζεται από τις εγγενείς του ιδιότητες, που περιλαμβάνουν την ηρεμία, την περιέργεια, την συμπόνια, την αυτοπεποίθηση, το κουράγιο, τη σαφήνεια, την δημιουργικότητα και τη σύνδεση. Αυτές οι ιδιότητες δίνουν στον Εαυτό τη δυνατότητα να είναι ένας αποτελεσματικός ηγέτης μέσα στο εσωτερικό σύστημα, εναρμονίζοντας τα μέρη και οδηγώντας το άτομο προς μεγαλύτερη αυτογνωσία και ολοκλήρωση.

Το μοντέλο IFS υποστηρίζει ότι με την καλλιέργεια αυτών των ιδιοτήτων , τα άτομα μπορεί να επιτύχουν την αυτογνωσία και να έχουν ηγετικές ικανότητες, καθοδηγώντας τα κομμάτια τους με τρόπο που θα προάγει την ψυχική υγεία και την ευεξία. Το μοντέλο αναγνωρίζει την πολυπλοκότητα του μυαλού και τον κεντρικό ρόλο του Εαυτού και προσφέρει μια μοναδική ψυχοθεραπευτική προσέγγιση.

Εσωτερικά κομμάτια

Διευθυντές: Οι διοργανωτές

Οι διευθυντές είναι τα κομμάτια του εαυτού που οργανώνουν και διατηρούν την καθημερινή ζωή ενός ατόμου. Είναι υπεύθυνοι για την λειτουργία και την ευεξία μέσα από την οργάνωση των υποχρεώσεων, των σχέσεων και των εργασιών. Οι διευθυντές δουλεύουν για να κρατούν το άτομο ασφαλές από τον συναισθηματικό πόνο ελέγχοντας τις συμπεριφορές, τις σκέψεις και τα συναισθήματα. Είναι οι προληπτικοί προστάτες, που σχεδιάζουν πάντα εκ των προτέρων για να αποτρέψουν τον πόνο.

Αυτά τα κομμάτια είναι υπεύθυνα για την παρουσίαση μια καλής εικόνας στον κόσμο και διασφαλίζουν ότι το άτομο τηρεί τους κοινωνικούς κανόνες και τις προσδοκίες. Οι διευθυντές είναι τα πιο προσιτά μέρη στην ψυχοθεραπεία καθώς έχουν σχέση με την συνείδηση και τη λογική σκέψη του ατόμου.

Πυροσβέστες: Οι προστάτες

Οι προστάτες είναι οι ανταποκριτές έκτακτης ανάγκης στο μοντέλο IFS. Όταν μια κατάσταση προκαλεί μια συναισθηματική αντίδραση που οι διευθυντές δεν μπορούν να ελέγξουν, οι προστάτες αναλαμβάνουν δράση για να σβήσουν τα επώδυνα συναισθήματα. Δρουν γρήγορα για να μουδιάσουν τον συναισθηματικό πόνο, συχνά μέσα από παρορμητικές ή καταστροφικές συμπεριφορές όπως η υπερφαγία, η κατανάλωση αλκοόλ.

Αν και οι πυροσβέστες έχουν ως σκοπό να προστατεύσουν τον εαυτό από τα έντονα συναισθήματα, οι μέθοδοι που χρησιμοποιούν μπορεί μερικές φορές να οδηγούν σε προβληματικές συμπεριφορές. Ωστόσο, το κίνητρο τους είναι να προστατεύσουν ένα άτομο από τον πόνο που μεταφέρουν οι εξόριστοι.

Εξόριστοι: Οι μεταφορείς του βάρους

Οι εξόριστοι είναι τα κομμάτια που κουβαλούν το συναισθηματικό βάρος από τα τραύματα του παρελθόντος, τις επώδυνες αναμνήσεις και τα ανεπίλυτα θέματα. Αυτά τα κομμάτια είναι συχνά καταπιεσμένα από τους διευθυντές και τους προστάτες που δεν επιτρέπουν στον πόνο να βγει στην επιφάνεια, πράγμα που  μπορεί να οδηγήσει σε συναισθήματα απομόνωσης μέσα στο εσωτερικό σύστημα του ατόμου. Οι εξόριστοι μπορεί να εμφανίζονται ως ευαισθησίες, ανασφάλειες και βαθιές συναισθηματικές πληγές που επηρεάζουν την συμπεριφορά και τις επιλογές ενός ατόμου ασυνείδητα.

Η επούλωση και η ένταξη των εξόριστων είναι κεντρικό κομμάτι του μοντέλου IFS. Η επεξεργασία αυτών των συναισθηματικών φορτίων και η κατανόηση αυτών των εμπειριών βοηθούν ένα άτομο να απελευθερώσει τον πόνο που κρατά μέσα του ώστε να επανέλθει η ισορροπία στο εσωτερικό του σύστημα. Στο μοντέλο IFS ο ψυχοθεραπευτής καθοδηγεί το θεραπευόμενο να δημιουργήσει μια σχέση συμπόνιας ανάμεσα στον εαυτό και στους εξόριστους, ανοίγοντας το δρόμο για την επούλωση και την εξέλιξη.

Προστάτες, εξόριστοι και διευθυντές

Το μοντέλο IFS είναι μια απλή διαδικασία που επιτρέπει στα «συναισθήματά» μας να γίνουν αντιληπτά μέσα μας ως «κομμάτια». Αλλά τι είναι αυτά τα κομμάτια; Ουσιαστικά είναι τα συναισθήματα, οι σκέψεις, οι αισθήσεις του σώματος και οι εμπειρίες της ζωής που υπάρχουν ως ανεξάρτητες, ζωντανές, αναπνέουσες οντότητες μέσα μας και που αναπτύσσονται μέσω της συνεχούς επικοινωνίας και της ενθάρρυνσης μιας εσωτερικής σχέσης. Μέσα μας υπάρχει η Χαρά, η Θλίψη, ο Φόβος, ο Θυμός και κάθε ένα από αυτά τα συναισθήματα αντιπροσωπεύονται από ένα μικρό κομμάτι μέσα μας. Κάποια κομμάτια μπορεί να ταξινομηθούν σε ομάδες όπως οι εξόριστοι, οι διευθυντές και οι προστάτες.

Για παράδειγμα, έχετε νιώσει ποτέ τόσο ευάλωτοι μπροστά σε μια δυσκολία με αποτέλεσμα να μην μπορείτε να αντιδράσετε ή η διάθεση σας να είναι χάλια; (Νιώθετε θλίψη, ντροπή, άγχος, τρόμο). Στο μοντέλο IFS αυτό αποτελεί ένα εξόριστο ή ένα ευάλωτο κομμάτι σας. Οι εξόριστοι συχνά αντιπροσωπεύουν στο εσωτερικό μας σύστημα μια ευάλωτη εκδοχή του νεότερου εαυτού μας (ένα μικρό αγόρι ή κορίτσι ή κάποιες φορές ακόμη και ένα μωρό) και το όνομα ταιριάζει γιατί οι αναμνήσεις, τα συναισθήματα ή οι αισθήσεις είναι τόσο οδυνηρές που προσπαθούμε να τις θάψουμε, να τις περιορίσουμε ή να τις αρνηθούμε. Τα βάζουμε σε μια εσωτερική εξορία.

Ομοίως, έχετε ακούσει ποτέ διαφορετικές φωνές στη φαντασία σας να σας ωθούν να διαχειριστείτε διάφορες συμπεριφορές για να βεβαιωθείτε ότι θα αποφύγετε τις επώδυνες σκέψεις ή τα συναισθήματα; (ʺΠρέπει να σιγουρευτώ ότι δεν θα αργήσω , νιώθω ντροπή, θλίψη, τρόμοʺ). Αυτό αναφέρεται στους διευθυντές στο μοντέλο IFS , οι οποίοι αντιπροσωπεύουν μια πτυχή του προστατευτικού μας συστήματος. Οι διευθυντές αντιπροσωπεύονται συχνά στο εσωτερικό μας σύστημα ως ισχυρές οντότητες (πολεμιστές, για παράδειγμα) και το όνομα ταιριάζει γιατί η δουλειά τους είναι να διαχειρίζονται/ελέγχουν το σύστημα για να διασφαλιστεί ότι δεν θα προκύψουν δύσκολα συναισθήματα στην πρώτη περίπτωση.

Αλλά αν οι διευθυντές δεν μπορούν να σταματήσουν αυτές τις επώδυνες σκέψεις ή τα συναισθήματα, τότε υπάρχουν τρόποι για να περιοριστούν(ʺαν φάω αυτό το παγωτό ή αν πιω αυτό το μπουκάλι κρασί θα ανακουφίσω προσωρινά τα συναισθήματα ντροπής, άγχους και φόβου.ʺ) Στο μοντέλο IFS αυτοί είναι οι προστάτες και αποτελούν μια άλλη πτυχή του προστατευτικού μας συστήματος. Παρακάμπτουν το άγρυπνο μάτι των διευθυντών και σβήνουν τις φλόγες των επώδυνων συναισθημάτων.

Όλα τα κομμάτια

Όλα αυτά τα κομμάτια είναι ευπρόσδεκτα στο μοντέλο IFS. Κάθε κομμάτι έχει θετική πρόθεση για το σύστημα συνολικά και τα προβλήματα προκύπτουν κυρίως όταν προσπαθούμε να καταστείλουμε τα εσωτερικά μας κομμάτια, να τα απορρίψουμε και να τα αγνοήσουμε. Όταν το κάνουμε αυτό, τα πράγματα γίνονται χειρότερα. Ακόμη και τα κομμάτια μας που εμφανίζουν καταστροφικές συμπεριφορές, όπως ο τζόγος, η υπερφαγία, έχουν καλές προθέσεις , αλλά η συμπεριφορά είναι δυσλειτουργική , και συνήθως εμφανίζεται σε λάθος μέρος ή τη λάθος στιγμή , και αυτό μπορεί να γίνει κατανοητό μέσα από την IFS.

Σκεφτείτε την συμφωνική ορχήστρα, όλα τα όργανα στην ορχήστρα είναι σημαντικά , αλλά ο μαέστρος (Εαυτός) πρέπει να διασφαλίσει ότι όλα τα όργανα είναι συντονισμένα και οι ερμηνευτές μπαίνουν και βγαίνουν την κατάλληλη στιγμή. Αν δεν συντονιστούν όλη στην ορχήστρα μπορεί κάποια όργανα να ακούγονται πιο δυνατά. Αλλά ο μαέστρος καθοδηγεί το πότε θα ξεκινήσουν και θα σταματήσουν τα όργανα ώστε να υπάρχει ένα αρμονικό αποτέλεσμα. Αυτό είναι το κλειδί για την ακουστική αρμονία στον ορχηστρικό κόσμο και το κλειδί για την εσωτερική ψυχολογική αρμονία στον πραγματικό κόσμο.

Όταν ο Εαυτός είναι ο ηγέτης του εσωτερικού συστήματος και τα κομμάτια δίνουν χώρο στον Εαυτό να ηγηθεί, υπάρχει περισσότερη εσωτερική συνεργασία και αρμονία.

Τι συμβαίνει σε μια συνεδρία IFS;

Η IFS ψυχοθεραπεία μοιάζει με την κλασική ψυχοθεραπεία αλλά επικεντρώνεται στον εσωτερικό κόσμο του θεραπευόμενου όσον αφορά τις εικόνες, τις αισθήσεις του σώματος ή γενικά την επίγνωση των κομματιών του. Ο ψυχοθεραπευτής ενθαρρύνει τον θεραπευόμενο να επεκτείνει την ενέργεια του Εαυτού, τυπικά με τη μορφή της περιέργειας ή της συμπόνιας, στα κομμάτια που θέλει να εξερευνήσει. Η διαδικασία καλοσωρίζει κάθε κομμάτι και δημιουργεί μια σχέση ανάμεσα στον Εαυτό και σε αυτό το κομμάτι.

Η διαδικασία μοιάζει με τη συζήτηση ανάμεσα σε δύο ανθρώπους, μόνο που στην IFS η συζήτηση συμβαίνει ανάμεσα στον Εαυτό του θεραπευόμενου και στα άλλα κομμάτια του. Ο θεραπευόμενος μπορεί να δώσει μια λογική εξήγηση για τη συμπεριφορά του, να εξηγήσει το ρόλο αυτού του κομματιού του στο σύστημα, ή να περιγράψει τους φόβους του. Αυτές οι συζητήσεις διευκολύνονται από τον ψυχοθεραπευτή.

Ποιοι είναι οι στόχοι της IFS ψυχοθεραπείας;

Το μοντέλο IFS είναι μια ψυχοθεραπευτική προσέγγιση που έχει σχεδιαστεί για να προάγει την ψυχολογική ευεξία μέσω της αντιμετώπισης της δυναμικής των εσωτερικών κομματιών και του Εαυτού. Οι στόχοι της IFS είναι πολύπλευροι, καθώς επικεντρώνεται στην ηγεσία του Εαυτού και στην επίλυση των εσωτερικών συγκρούσεων.

1. Επούλωση των εσωτερικών συγκρούσεων

Ένας κεντρικός στόχος της IFS θεραπείας είναι η επίλυση των εσωτερικών συγκρούσεων. Η διαδικασία αυτή περιλαμβάνει την αναγνώριση και την κατανόηση των κομματιών του εσωτερικού συστήματος, ειδικά των Διευθυντών, των Προστατών, και των Εξόριστων. Η θεραπευτική διαδικασία στοχεύει στην μεταμόρφωση αυτών των κομματιών βοηθώντας τα να αφήσουν τους ακραίους ρόλους και να εργαστούν αρμονικά μέσα στο σύστημα.

Η ψυχοθεραπεία IFS αποτελεί μια δομημένη μέθοδο για την επούλωση αυτών των κομματιών. Ο ψυχοθεραπευτής καθοδηγεί τον θεραπευόμενο να προσεγγίσει κάθε κομμάτι του Εαυτού , ενθαρρύνει το διάλογο και την διαπραγμάτευση για την επίλυση των συγκρούσεων και την ανακούφιση του βάρους που κουβαλούν αυτά τα κομμάτια. Καθώς τα κομμάτια επουλώνονται και ο ρόλος τους μέσα στο εσωτερικό σύστημα είναι πιο ισορροπημένος, τα άτομα νιώθουν μεγαλύτερη συναισθηματική ισορροπία και ψυχολογική ευεξία.

Ο στόχος της IFS είναι η ενδυνάμωση του Εαυτού και η αρμονία στα εσωτερικά κομμάτια, που οδηγεί σε μια πιο ισορροπημένη ψυχή. Αυτή η μεταμορφωτική διαδικασία ενθαρρύνει όχι μόνο την ανακούφιση του ψυχολογικού στρες αλλά προάγει την προσωπική εξέλιξη και αυτογνωσία.

2. Αντιμετώπιση θεμάτων ψυχικής υγείας

Το μοντέλο IFS μπορεί να εφαρμοστεί με επιτυχία για την θεραπεία πολλών ψυχικών καταστάσεων. Η αποτελεσματικότητα του είναι αποδεδειγμένη σε καταστάσεις όπως η κατάθλιψη, το άγχος, τα ψυχικά τραύματα και οι διαπροσωπικές δυσκολίες. Όταν ένα άτομο μπορεί να αναγνωρίσει και να κατανοήσει τα διαφορετικά κομμάτια του εαυτού του, τότε μπορεί να φτάσει στην επούλωση.

Η IFS βοηθά στον έλεγχο των συναισθημάτων , μειώνει την ντροπή και την αυτοκριτική, και συμβάλλει στην ανάπτυξη υγιών στρατηγικών διαχείρισης. Το μοντέλο αυτό ενθαρρύνει την αυτοσυμπόνια και την ψυχική ανθεκτικότητα, και έτσι είναι ένα πανίσχυρο εργαλείο για την ψυχική υγεία.

3. Ενίσχυση της αυτογνωσίας

Πέρα από τις θεραπευτικές του εφαρμογές, το μοντέλο IFS συμβάλλει στην προσωπική εξέλιξη καθώς αυξάνει την αυτογνωσία. Η αναγνώριση των διαφόρων κομματιών του εαυτού είναι πολύ σημαντική.