Κακή ενέργεια ανθρώπων και άλλες προλήψεις

Κακή ενέργεια ανθρώπων και άλλες προλήψεις

Πολλοί άνθρωποι πιστεύουν στην κακή ενέργεια των ανθρώπων και σε άλλες προλήψεις στην κοινωνία μας. Πολύ συχνά, αυτές οι προλήψεις έχουν σχέση με πολιτισμικές παραδόσεις ή απλές συμπτώσεις. Οι προλήψεις επιτρέπουν στους ανθρώπους να νομίζουν ότι έχουν τον έλεγχο της ζωής τους, πράγμα που εξηγεί γιατί ακόμη και οι μορφωμένοι άνθρωποι έχουν τις δικές τους προλήψεις. Αν και οι περισσότερες προλήψεις είναι ακίνδυνες ή απλά αστείες, σε ορισμένες περιπτώσεις μπορεί να συνδέονται ή να προκαλούν ψυχολογικά προβλήματα.

Επίσης, μπορεί να γίνουν επικίνδυνες, αν αφεθείτε σε αυτές και αν επιτρέψετε σε άλλους (πχ αστρολόγους και λοιπούς δήθεν "πνευματικούς" ανθρώπους) να σας γεμίζουν φόβο και να σας εκμεταλλεύονται λόγω αυτών.

Οι προλήψεις που προέρχονται από την εμπειρία ενός ατόμου και τις παραδόσεις συχνά αποτελούν στρατηγικές αντιμετώπισης του άγχους. Βοηθούν στην αντιμετώπιση της του φόβου, αβεβαιότητας, ή σε άλλες περιπτώσεις μας βοηθούν να συγκεντρώσουμε το θάρρος μας. Όταν γίνονται συνήθεια, μας δίνουν την αίσθηση του ελέγχου. Μπορεί να είναι απλές, όπως ένα "τυχερό" ζευγάρι κάλτσες που φοράμε πριν από μια συνέντευξη για δουλειά ή μια ρουτίνα που μας φέρνει τύχη πριν από κάτι σημαντικό.

Ο εγκέφαλός μας παίζει ένα πανίσχυρο ρόλο στις προλήψεις. Η λογική μας πλευρά γνωρίζει ότι οι προλήψεις, δεν επηρεάζουν το αποτέλεσμα. Αλλά ο εγκέφαλός μας δεν θέλει να διορθώσει το ένστικτο που έχουμε που δημιουργεί τις προλήψεις από φαινομενικά ασύνδετα πράγματα, ψάχνωντας για σημάδια παντού (όπως στο φτερνισματολόγιο). Υπάρχουν πολλές προλήψεις που διατηρούνται εδώ και χιλιάδες χρόνια.

Η ψυχολογία πίσω από τις προλήψεις

Τις περισσότερες φορές υποκύπτουμε στις προλήψεις χωρίς να το συνειδητοποιούμε. Για σκεφτείτε, πότε ήταν η τελευταία φορά που χτυπήσατε ξύλο ή αποφύγατε μια μαύρη γάτα;

Οι περισσότεροι άνθρωποι υποκύπτουν σε ένα βαθμό στις προλήψεις. Κάποιοι πιστεύουν στη μαγεία, στα μέντιουμ, στα φαντάσματα και στα στοιχειωμένα σπίτια. Αλλά ποια είναι η ψυχολογία πίσω από αυτές τις σκέψεις;

Προλήψεις, τελετουργικά ή άγχος;

Για να μπορέσουμε να κατανοήσουμε τις προλήψεις είναι ανάγκη να γνωρίζουμε τι ακριβώς είναι. Δεν είναι όλα τα τελετουργικά ή οι πεποιθήσεις, προλήψεις. Η διαχωριστική γραμμή είναι αν υπάρχει κάποιου είδους μαγική σημασία στο τελετουργικό.

Για παράδειγμα, αν ένας αθλητής ακολουθεί ένα τελετουργικό πριν από κάθε αγώνα, αυτό μπορεί να τον βοηθά  να μένει ήρεμος και συγκεντρωμένος, όπως όταν επαναλαμβάνει ένα μάντρα. Αυτό δεν είναι πρόληψη. Από την άλλη πλευρά, αν κάποιος πιστεύει ότι αν χτυπήσει την μπάλα συγκεκριμένες φορές θα κερδίσει τον αγώνα, αυτό είναι μια πρόληψη.

Ίσως να αναρωτιέστε αν υπάρχουν συμπεριφορές που ενισχύουν τις προλήψεις, όπως το να μετρά κάποιος τις φορές που χτυπά την μπάλα, και αυτό πραγματικά είναι ένα σημάδι της ιδεοψυχαναγκαστικής διαταραχής. Οι άνθρωποι με ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή έχουν ιδεοληψίες και κάνουν τα ίδια τελετουργικά ξανά και ξανά, σε βαθμό που παρεμβαίνουν στην καθημερινότητά τους.

Το κλειδί είναι να δίνουμε προσοχή στις σκέψεις μας, ειδικά αν έχουμε συμπτώματα άγχους, υπερβολικής ανησυχίας, δυσκολία στον ύπνο, ιδεοληψίες και εξάντληση από αυτά. Αν τα επαναλαμβανόμενα τελετουργικά δεν μπορείτε να τα ελέγξετε τότε είναι ανάγκη να ζητήσετε τη βοήθεια ενός ψυχιάτρου.

Ποια είναι η κινητήριος δύναμη πίσω από τις προλήψεις;

Η ανάγκη για μείωση του άγχους, προστασίας ή έλεγχο είναι η ρίζα για τις περισσότερες προλήψεις. Ψάχνουμε για ένα κανόνα, για προστασία ή μια εξήγηση για όσα συμβαίνουν. Και αυτό γιατί η δημιουργία μιας ψευδούς βεβαιότητας είναι καλύτερη από την αβεβαιότητα.

Οι συνεντεύξεις για δουλειά, ή άλλες καταστάσεις στις οποίες θέλουμε να τα πάμε καλά, μπορεί να εντείνουν τις προλήψεις. Συχνά, ερχόμαστε αντιμέτωποι με πραγματικά σημαντικά πράγματα, και προετοιμαζόμαστε ώστε να δώσουμε τον καλύτερο εαυτό μας, ωστόσο νιώθουμε αβεβαιότητα. Ανεξάρτητα με το πόση αυτοπεποίθηση νιώθουμε ή πόσο προετοιμασμένοι είμαστε για μια κατάσταση, τα πράγματα μπορεί να ξεφύγουν από τον έλεγχό μας. Οι προλήψεις παρέχουν στους ανθρώπους την αίσθηση ότι έχουν κάνει κάτι, για να βεβαιωθούν ότι θα έχουν τα αποτελέσματα που ψάχνουν.

Προλήψεις: φίλος ή εχθρός;

Η αίσθηση της ασφάλειας και της αυτοπεποίθησης είναι ίσως τα μεγαλύτερα συναισθηματικά οφέλη από τις προλήψεις, όπως όταν κουβαλάμε ένα αντικείμενο ή όταν φοράμε ένα ρούχο που πιστεύουμε ότι θα μας φέρει τύχη.

Υπάρχει ένα θετικό φαινόμενο placebo, αν πιστεύετε ότι κάτι θα σας βοηθήσει, τότε αυτό θα συμβεί. Υπάρχει τεράστια δύναμη σε αυτή την πεποίθηση. Αν το αποτέλεσμα είναι θέμα απλής τύχης, οι πεποιθήσεις δεν έχουν καμία επίδραση, ωστόσο, όταν η απόδοση είναι ένας παράγοντας κλειδί για το αποτέλεσμα, οι προλήψεις σας δίνουν επιπλέον ενέργεια.

Υπάρχει μια πραγματική ψυχολογική επίδραση από τις προλήψεις. Αν τα έχετε πάει καλά σε μια παρουσίαση επειδή φορούσατε ένα συγκεκριμένο πουκάμισο, για παράδειγμα, μπορεί να πιστεύετε ότι είναι σοφό να φορέσετε το ίδιο πουκάμισο ξανά, για να ανακουφίσετε το άγχος και να σκεφτείτε θετικά. Αλλά αυτός ο τρόπος σκέψης μπορεί να υπονομεύει την απόδοσή σας, αν χάσετε το αντικείμενο που σας δίνει τύχη.

Οι προλήψεις μπορεί να παίζουν επίσης αρνητικό ρόλο στη ζωή μας, ειδικά όταν συνδυάζονται με κακές συνήθειες όπως ο τζόγος. Αν κάποιος είναι εθισμένος στο τζόγο, τότε μπορεί να πιστεύει ότι κάποια πράγματα του φέρνουν τύχη, και η πεποίθηση αυτή να συμβάλλει στο πρόβλημα.

Οι προλήψεις που δημιουργούν φόβο, μπορεί να παρεμβαίνουν αρνητικά στη ζωή μας και να προκαλούν έντονο άγχος. Για παράδειγμα, οι άνθρωποι που φοβούνται την "Παρασκευή και 13" ίσως να αλλάζουν τα ταξίδια τους ή να ακυρώνουν τα ραντεβού τους λόγω στρες. Αυτές οι προλήψεις δεν είναι ωφέλιμες.

Ποια είναι η επίδραση των προλήψεων;

Οι προλήψεις είναι κάτι που μαθαίνουμε ως παιδιά. Πότε ήταν η τελευταία φορά που διαβάσατε τις προβλέψεις για τα ζώδια; Αν και η προσωπικότητα είναι ένας ισχυρός παράγοντας στην ανάπτυξη των προλήψεων, υπάρχουν στοιχεία που δείχνουν ότι αν κάποιος έχει περισσότερο άγχος τότε είναι πιο πιθανό να έχει περισσότερες προλήψεις. Γενικά μιλώντας, οι γυναίκες είναι πιο προληπτικές από τους άνδρες.

Ποιες είναι οι πιο συχνές προλήψεις;

Οι προλήψεις πάντα έπαιζαν ένα συναρπαστικό ρόλο στη ζωή μας, υπαγορεύοντας τις συμπεριφορές και τις πεποιθήσεις μας με μυστήριο τρόπο. Μια από τις γνωστές προλήψεις είναι η "Παρασκευή και 13", μια ημερομηνία που σχετίζεται με την κακή τύχη. Ωστόσο, καθώς εμβαθύνουμε στον κόσμο των προλήψεων, είναι σημαντικό να αναγνωρίζουμε ότι αυτές οι πεποιθήσεις έχουν βαθιές ρίζες στην κουλτούρα, στην ιστορία.

1. Αποφεύγουμε να περπατάμε κάτω από σκάλες ή αποφεύγουμε τις μαύρες γάτες

Στην Αρχαία Αίγυπτο, τα τρίγωνα θεωρούνταν ιερά. Το να περπατά κάποιος κάτω από μια σκάλα διαταράσσει το σχήμα του τριγώνου και αυτό μπορεί να φέρνει κακή τύχη. Οι αρχαίες κουλτούρες επίσης πίστευαν ότι οι καθρέφτες είναι παράθυρα στο μέλλον. Για αυτό και όταν έσπαγε ένας καθρέφτης αυτό ήταν σημάδι κακής τύχης. Στις Γερμανικές και Σκανδιναβικές παραδόσεις, οι μαύρες γάτες και ο αριθμός 13 δεν είναι τυχερά. Οι μαύρες γάτες είναι σημάδι ότι κάτι κακό θα συμβεί ή ότι έρχεται ένας επικείμενος θάνατος. Τα κοράκια επίσης αποτελούσαν προάγγελους του θανάτου. Ο αριθμός 13 θεωρούνταν κακός επειδή είναι μετά τον αριθμό 12, που θεωρούνταν ιερός αριθμός.

2. Παρασκευή και 13

• Χριστιανικές Παραδόσεις: Στο Χριστιανισμό, η Παρασκευή είναι σημαντική επειδή είναι η ημέρα στην οποία ο Ιησούς Χριστός σταυρώθηκε. Η Σταύρωση είναι μια από τις πιο σημαντικές στιγμές στην Χριστιανοσύνη. Η Σταύρωση του Χριστού είναι η απόλυτη θυσία για τη λύτρωση των αμαρτιών της ανθρωπότητας. Έτσι, η Παρασκευή έχει μια ιδιαίτερη θέση στο Χριστιανισμό, ειδικά στη διάρκεια της Μεγάλης Εβδομάδας.
• Ο Μυστικός Δείπνος: Ο Μυστικός Δείπνος είναι ένα γεγονός ορόσημο στον Χριστιανισμό. Είναι το τελευταίο γεύμα του Ιησού με τους μαθητές του πριν από τη Σταύρωση. Στο Μυστικό Δείπνο είναι παρόντα 13 άτομα, ο Ιησούς και οι 12 μαθητές του, ένας από τους οποίους, ο Ιούδας ο Ισκαριώτης, θα τον προδώσει. Η παρουσία 13 ανθρώπων σε αυτό το σημαντικό γεγονός έχει συμβάλλει στην πρόληψη γύρω από τον αριθμό 13, ο οποίος είναι σύμβολο κακής τύχης.

Ο συνδυασμός αυτών των στοιχείων έχει οδηγήσει στις προλήψεις γύρω από την Παρασκευή και 13, μια μέρα η οποία για μερικούς ανθρώπους είναι κακότυχη. Αυτή η πρόληψη έχει επιμείνει για αιώνες. Μερικοί άνθρωποι αποφεύγουν να κάνουν σημαντικά πράγματα ή να παίρνουν αποφάσεις αυτή την ημέρα επειδή φοβούνται ότι θα τους φέρει κακοτυχία. Ωστόσο, είναι σημαντικό να πούμε ότι αυτή η πρόληψη δεν είναι παγκόσμια, και πολλοί άνθρωποι δεν την πιστεύουν.

3. Κακό μάτι

Ακόμη και στις μέρες μας δεν είναι λίγοι οι άνθρωποι που πιστεύουν στο κακό μάτι, στο ξεμάτιασμα και στην αρνητική ενέργεια. Αρκετοί άνθρωποι που είναι αρνητικά προκατειλημμένοι με κάτι μπορεί να είναι πιο επιρρεπείς στο κακό μάτι. Τα ματάκια (κοσμήματα) και το ξεμάτιασμα είναι πρακτικές που χρησιμοποιούνται εδώ και αιώνες από την κουλτούρα μας για την αντιμετώπιση του κακού ματιού.

4. Καλή τύχη

Στις μέρες μας, το τετράφυλλο τριφύλλι φέρνει τύχη επειδή είναι σπάνιο να το βρει κάποιος. Τα φύλλα ενός τετράφυλλου τριφυλλιού συμβολίζουν την τύχη, την αγάπη, την πίστη και την ελπίδα.

Προλήψεις σε όλο τον κόσμο, παραδείγματα

• Τρίτη και 13: στην Ελλάδα, στην Ισπανία και στο Μεξικό, αυτή η μέρα θεωρείται άτυχη. Αυτή την ημέρα οι άνθρωποι αποφεύγουν να κάνουν σημαντικά πράγματα ή να λάβουν αποφάσεις.
• Ιταλική φοβία για τον αριθμό 17: στην Ιταλία, υπάρχει μια πρόληψη κατά την οποία υπάρχει μια φοβία για τον αριθμό 17. Ο φόβος αυτός οδηγεί σε αλλαγές στα σχέδια και στις συμπεριφορές. Ο αριθμός 17 πιστεύεται ότι φέρνει ατυχία. Αυτή η πεποίθηση είναι βαθιά ριζωμένη στην κουλτούρα , και μπορεί να κάνει τους ανθρώπους να αποφεύγουν ταξίδια, ραντεβού και συναντήσεις που περιλαμβάνουν τον αριθμό 17.
• Κινεζικές προλήψεις: στην Κίνα, ο αριθμός 4 θεωρείται άτυχος εξαιτίας της φωνητικής ομοιότητας με τη λέξη θάνατος. Στην Κινεζική κουλτούρα, οι προλήψεις που σχετίζονται με αριθμούς έχουν σημαντική επίδραση σε πολλές πτυχές της ζωής. Αυτή η πεποίθηση επηρεάζει τις αρχιτεκτονικές και πολιτισμικές πρακτικές, καθώς οι άνθρωποι αποφεύγουν να χτίσουν σπίτια στον αριθμό 4, να πάρουν άδειες. Πολλοί Κινέζοι αποφεύγουν κάθε συσχετισμό με τον αριθμό 4, όπως το να επιλέγουν διαφορετικό αριθμό τηλεφώνου.
• Πεποιθήσεις της Αυστραλίας: στην Αυστραλία, μερικά ξενοδοχεία και κτίρια αφήνουν κενό το 13^ο και το 14^ο όροφο λόγω προλήψεων. Αυτή η πρακτική είναι ένας τρόπος να δείξουν το φόβο των ανθρώπων για αυτά τα νούμερα, ακόμη και αν οι προλήψεις δεν είναι βαθιά ριζωμένες στην κουλτούρα της Αυστραλίας όπως σε άλλες χώρες.
• Προλήψεις στην Ινδία: η Ινδία είναι μια χώρα με απίστευτη ποικιλομορφία, με πολλές κουλτούρες, θρησκείες και παραδόσεις. Η ποικιλία των πεποιθήσεων και των πρακτικών οδηγούν σε εκατοντάδες προλήψεις που είναι βαθιά χαραγμένες στην καθημερινότητα των ανθρώπων. Αυτές οι προλήψεις είναι συνυφασμένες με θρησκευτικές και πολιτισμικές παραδόσεις, τελετουργικά, γούρια, ζώδια, αστρολογία και άλλες πρακτικές που καθοδηγούν τις αποφάσεις (κάρτες ταρώ, κα). Για παράδειγμα, θεωρείται δυσοίωνο να ξεκινήσει κάποιος ένα ταξίδι την Τρίτη και η Πέμπτη είναι μια μέρα σεβασμού στο Θεό Βισνού. Οι γάμοι και άλλα σημαντικά γεγονότα περιλαμβάνουν τελετουργικά και τελετές που περνούν από γενιά σε γενιά, περιέχουν προλήψεις και έθιμα που πιστεύεται ότι φέρνουν ευημερία και ευτυχία. Επίσης, τα γούρια είναι ευρέως διαδεδομένα στις Ινδικές προλήψεις, έχουν ως σκοπό να προστατεύουν από κακές δυνάμεις, την αρνητική ενέργεια ανθρώπων και προσελκύουν καλή τύχη.

Φυλαχτά και πολύτιμοι λίθοι: τα φυλαχτά και οι πολύτιμοι λίθοι θεωρείται ότι προστατεύουν και δίνουν θετική ενέργεια. Οι πολύτιμοι λίθοι όπως το τιρκουάζ, το σμαράγδι και το ρουμπίνι προσελκύουν θετική ενέργεια. Πολλοί συμβουλεύονται αστρολόγους ή μέντιουμ για να επιλέξουν την σωστή πέτρα σύμφωνα με το ζώδιό τους, ώστε να έχουν ευημερία.

Ναζάρ και Φυλαχτά: Τα Ναζάρ είναι ένα δημοφιλές φυλαχτό που υποτίθεται προστατεύει από το κακό μάτι, και αποτρέψει την κακοτυχία. Οι άνθρωποι φορούν ματάκια στα χέρια, ως κοσμήματα και τα τοποθετούν στο σπίτι ή στο αυτοκίνητό τους. Υποτίθεται ότι απορροφούν την αρνητική ενέργεια και προστατεύουν από το κακό και τη ζήλια.

3. Αστρολογία και αριθμολογία

Η αστρολογία και η αριθμολογία είναι σημαντικά κομμάτια στη ζωή πολλών ανθρώπων, καθοδηγούν τις σημαντικές αποφάσεις και τα γεγονότα. Υποτίθεται ότι οι αστρολόγοι και οι αριθμολόγοι έχουν το χάρισμα να βλέπουν το μέλλον των ανθρώπων. Δυστυχώς η αστρολογία παίζει κύριο ρόλο στη λήψη αποφάσεων σε όλο τον κόσμο. Η ημερομηνία γέννησης ή το ωροσκόπιο δίνουν μια εικόνα για τη ζωή, το χαρακτήρα και τα εμπόδια που θα αντιμετωπίσει κάποιος. Οι άνθρωποι βασίζονται στις αστρολογικές προβλέψεις για να παντρευτούν, να επιλέξουν καριέρα και να δώσουν όνομα στα παιδιά τους.

Η ψυχολογία των προλήψεων

1. Ερεθίσματα

Οι προλήψεις μοιάζουν με παράλογες πεποιθήσεις και τελετουργικά, και συχνά έχουν βαθιές ψυχολογικές ρίζες. Ένα στοιχείο κλειδί που μας βοηθά να κατανοήσουμε την ψυχολογία πίσω από τις προλήψεις είναι τα επιλεκτικά ερεθίσματα. Αυτή η ιδέα αναφέρεται στο γεγονός ότι οι άνθρωποι ανακαλούν επιλεκτικά παραδείγματα που ενισχύουν τις πεποιθήσεις τους, και αυτό παίζει κύριο ρόλο στη δημιουργία των προλήψεων.

Επιλεκτική μνήμη: οι άνθρωποι τείνουν να θυμούνται και να επικεντρώνονται σε παραδείγματα στα οποία οι προλήψεις φέρνουν τύχη ή θετικά αποτελέσματα, και έτσι ξεχνούν τις φορές που αυτές οι προλήψεις δεν είχαν καμία επίδραση. Η επιλεκτική μνήμη ενισχύει τις πεποιθήσεις για τις προλήψεις.

Για παράδειγμα, αν κάποιος πιστεύει ότι όταν φοράει ένα συγκεκριμένο ρούχο έχει καλή τύχη και όταν δεν το φορά τα πράγματα δεν πάνε καλά, αυτό ενισχύει την πρόληψη. Ωστόσο, μπορεί να μην θυμάται τις φορές που δεν ήταν αποτελεσματικές οι προλήψεις.

2. Φαινόμενο Placebo

Το φαινόμενο Placebo είναι ένας άλλος ψυχολογικός μηχανισμός που παίζει σημαντικό ρόλο στην ψυχολογία των προλήψεων. Περιλαμβάνει την επίδραση της πεποίθησης στην απόδοση και στην ευεξία κάποιου. Όταν πρόκειται για τις προλήψεις, η πεποίθηση ότι ένα γούρι ή τελετουργικό οδηγεί στο φαινόμενο placebo,  έχει επιπτώσεις στην αυτοπεποίθηση και στην απόδοση.

Πεποίθηση και απόδοση: αν ένα άτομο πιστεύει στη δύναμη των τελετουργικών και των γουριών, αυτό μπορεί να ενισχύει την αυτοπεποίθηση και την απόδοση του.

Αυτοεκπληρούμενες προφητείες: η δύναμη μιας πεποίθησης συχνά οδηγεί σε μια αυτοεκπληρούμενη προφητεία. Όταν ένα άτομο προσδοκά να έχει καλή απόδοση εξαιτίας των προλήψεων, τότε προσπαθεί, συγκεντρώνεται και έχει μεγαλύτερη αυτοπεποίθηση. Σαν αποτέλεσμα, η απόδοση βελτιώνεται, όχι επειδή οι προλήψεις έχουν δύναμη αλλά επειδή η πεποίθηση έχει πραγματική επίδραση στη συμπεριφορά και στη νοοτροπία.

Για παράδειγμα, ένας μαθητής που πιστεύει ότι ένα συγκεκριμένο μολύβι φέρνει καλή τύχη, μπορεί να έχει μεγαλύτερη αυτοπεποίθηση και να αποδίδει καλύτερα όταν το χρησιμοποιεί.

3. Άγχος και προλήψεις

Οι προλήψεις συχνά αποτελούν ένα ψυχολογικό αμυντικό μηχανισμό για την διαχείριση του άγχους και της αβεβαιότητας. Όταν κάποιος αντιμετωπίζει αβέβαιες καταστάσεις, μπορεί να στρέφεται σε πεποιθήσεις και τελετουργικά για να νιώθει ότι έχει την αίσθηση του ελέγχου, πράγμα που βοηθά στην ανακούφιση του στρες.

Διαχείριση άγχους: σε στιγμές άγχους και αβεβαιότητας, οι προλήψεις έχουν ψυχολογικό όφελος. Παρέχουν την αίσθηση της προβλεψιμότητας, και δίνουν την ψευδαίσθηση του ελέγχου που ανακουφίζει τα συναισθήματα του στρες.

Ενίσχυση της αυτοπεποίθησης: οι προλήψεις επίσης ενισχύουν την αυτοπεποίθηση του ατόμου. Τα τελετουργικά ή τα αντικείμενα που φέρνουν τύχη, προσφέρουν την αίσθηση του ελέγχου, με αποτέλεσμα την ενίσχυση της αυτοπεποίθησης. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα οι άνθρωποι να αντιμετωπίζουν τις καταστάσεις με θετική νοοτροπία.

Η ψυχολογία των προλήψεων έχει τις ρίζες της σε γνωσιακές προκαταλήψεις όπως η επιλεκτική μνήμη, το φαινόμενο placebo. Καθώς αυτές οι πεποιθήσεις έχουν ψυχολογικές επιδράσεις, ενισχύουν την πεποίθηση των ανθρώπων.

Η επιστήμη πίσω από τις προλήψεις

Οι προλήψεις είναι παράλογες και μη επαληθευμένες πεποιθήσεις ή πρακτικές, που προβληματίζουν την ανθρωπότητα για αιώνες. Η ψυχολογία πίσω από τις προλήψεις είναι μια πολύπλοκη κατάσταση.

1. Γνωσιακές προκαταλήψεις

Προκαταλήψεις επιβεβαίωσης: μια από τις κύριες γνωστικές προκαταλήψεις που στηρίζουν τις προλήψεις είναι οι προκαταλήψεις επιβεβαίωσης. Οι προκαταλήψεις επιβεβαίωσης αναφέρονται στην τάση των ανθρώπων να επιλέγουν που θα συγκεντρωθούν και να θυμούνται πληροφορίες που υποστηρίζουν τις προϋπάρχουσες πεποιθήσεις ενώ αγνοούν αντιφατικά στοιχεία. Όσον αφορά τις προλήψεις, τα άτομα ψάχνουν και δίνουν έμφαση στα περιστατικά που επιβεβαιώνουν τις πεποιθήσεις τους. Για παράδειγμα, αν κάποιος πιστεύει ότι αν κουβαλά ένα γούρι που φέρνει καλή τύχη, μπορεί να θυμάται έντονα περιστατικά στα οποία καλά πράγματα συνέβησαν όταν είχε μαζί του το γούρι αλλά πρακτικά να ξεχνά όλα όσα πήγαν στραβά.

Συμπτώσεις: οι γνωσιακές προκαταλήψεις κάνουν τους ανθρώπους να πιστεύουν στις συμπτώσεις, γεγονός που ενισχύει τις προλήψεις. Σε αυτές τις περιπτώσεις διάφορα γεγονότα ερμηνεύονται ως σημάδια, και υπάρχει μία τάση σύνδεσης ασύνδετων γεγονότων που δημιουργεί μια ισχυρή αίσθηση αιτιότητας, και ενδυναμώνει ακόμα περισσότερο την πίστη στις προλήψεις.

2. Εξελικτικές ρίζες

Επιβίωση και προσαρμογή: κάποιες προλήψεις έχουν εξελικτικές ρίζες που χρονολογούνται από τα πρώτα χρόνια ύπαρξης του ανθρώπου. Σε ένα απρόβλεπτο περιβάλλον όπως αυτό των προγόνων μας, τα τελετουργικά και οι προλήψεις αποτελούσαν ένα μηχανισμό άμυνας ενάντια στην αβεβαιότητα. Αυτές οι προλήψεις πρόσφεραν την αίσθηση του ελέγχου και της προβλεψιμότητας σε καταστάσεις που δεν υπήρχε πραγματικός έλεγχος. Για παράδειγμα, οι πρόγονοι μας, μπορεί να πίστευαν ότι συγκεκριμένα τελετουργικά πριν από το κυνήγι θα τους βοηθούσαν να έχουν περισσότερες πιθανότητες επιτυχίας στο κυνήγι. Και αυτό τους προσέφερε ενέργεια.

Πολιτιστική εξέλιξη: με τον καιρό, αυτοί οι εξελικτικοί μηχανισμοί επιβίωσης μετατράπηκαν σε σημαντικές πολιτιστικές πεποιθήσεις. Πέρασαν από γενιά σε γενιά, συνήθως μέσω των παραδόσεων. Αυτές οι εξελικτικές προλήψεις είναι βαθιά ριζωμένες στην πολιτιστική κουλτούρα. Ότι ξεκίνησε απλά σαν τελετουργικό για το κυνήγι τελικά έγινε μια πρακτική ευρέως διαδεδομένη.

3. Πολιτιστική μεταβίβαση

Επιρροή της κουλτούρας: οι προλήψεις δεν είναι μεμονωμένες πεποιθήσεις, έχουν βαθιά επιρροή από την κουλτούρα. Οι πολιτισμικές αξίες και πρακτικές διαμορφώνουν και συντηρούν τις προλήψεις. Καθώς μια κουλτούρα ενισχύει μια συγκεκριμένη πρόληψη, τότε αυτή μένει βαθιά στην ψυχή και έτσι ενισχύεται η σημασία της. Για παράδειγμα, συγκεκριμένες κουλτούρες έχουν βαθιά ριζωμένες προλήψεις σχετικά με συγκεκριμένους αριθμούς, χρώματα ή ζώα, και αυτές οι πεποιθήσεις παίζουν σημαντικό ρόλο στην καθημερινότητα των ανθρώπων και στη λήψη αποφάσεων.

Κοινωνικές επιδράσεις: οι προλήψεις δεν είναι ατομικό φαινόμενο. Και ενισχύονται από τις κοινωνικές συμπεριφορές. Όταν οι κοινωνίες, οι ομάδες, υιοθετούν μαζικά και διατηρούν τις προλήψεις, αυτό ενισχύει την επιρροή τους. Αυτές οι προλήψεις μπορεί να ενώνουν τους ανθρώπους, να δημιουργούν το αίσθημα ότι ανήκουν κάπου και ότι έχουν κοινή ταυτότητα.

Οι προλήψεις αποτελούν ένα συναρπαστικό μίγμα γνωστικών προκαταλήψεων, εξελικτικών επιρροών και πολιτισμικών επιδράσεων. Αυτοί οι ψυχολογικοί και κοινωνικοί παράγοντες δημιουργούν τις πεποιθήσεις.

Τι συμβαίνει αν οι προλήψεις επηρεάζουν την καθημερινότητα;

Οι προλήψεις μπορεί να επηρεάζουν την καθημερινότητα κάποιων ανθρώπων. Στα άτομα που έχουν ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή (OCD), οι προλήψεις μπορεί να προκαλούν διεισδυτικές σκέψεις ή ανησυχία. Αυτά τα άτομα δεν μπορούν να αγνοήσουν τις προλήψεις. Οι άνθρωποι που έχουν κάποια διαταραχή άγχους επίσης δυσκολεύονται με τις κοινές προλήψεις.

Οι προλήψεις γίνονται πρόβλημα όταν εμποδίζουν τη λειτουργικότητα των ανθρώπων στην καθημερινότητα. Αν κάποιος δεν μπορεί να ελέγξει τις προλήψεις τότε είναι ανάγκη να ζητήσει τη βοήθεια ενός ψυχοθεραπευτή.