Κατάθλιψη και γονιμότητα

Κατάθλιψη και Γονιμότητα

Στις μέρες μας όλο και περισσότερα ζευγάρια αντιμετωπίζουν θέματα υπογονιμότητας και δυσκολεύονται να αποκτήσουν παιδιά. Περίπου οι μισές περιπτώσεις υπογονιμότητας έχουν φυσικά αίτια και οι υπόλοιπες οφείλονται κυρίως σε ψυχοσωματικά θέματα. Βέβαια η υπογονιμότητα οφείλεται κυρίως σε φυσιολογικά αίτια που παρατηρούνται στους άνδρες ή στις γυναίκες. Το 1/3 των προβλημάτων αφορά τις γυναίκες,  1/3  αφορά τους άνδρες και 1/10 και τους δύο συντρόφους. Το υπόλοιπο 10-20% των περιπτώσεων υπογονιμότητας δεν έχει καθορισμένα αίτια.

Η θεραπεία της υπογονιμότητας έχει σωματικό και ψυχικό κόστος. Μελέτες έχουν δείξει ότι η υπογονιμότητα για το 50% των γυναικών και το 15% των ανδρών είναι μια από τις πιο δύσκολες εμπειρίες στη ζωή τους. Οι γυναίκες που αντιμετωπίζουν την υπογονιμότητα νιώθουν άγχος ή κατάθλιψη όσο οι άνθρωποι που έχουν διαγνωστεί με καρκίνο, υπέρταση ή αναρρώνουν από καρδιακή προσβολή.

Αν και έχουν γίνει λιγότερες μελέτες για τις αντιδράσεις των ανδρών στην υπογονιμότητα, τα αποτελέσματα δείχνουν ότι έχουν λιγότερο στρες από τις γυναίκες. Βέβαια αυτό εξαρτάται από το εάν οι ίδιοι έχουν πρόβλημα υπογονιμότητας. Όταν το πρόβλημα το έχουν οι γυναίκες, οι άνδρες δεν ανησυχούν όσο οι γυναίκες. Αλλά όταν οι ίδιοι έχουν το πρόβλημα, νιώθουν την αυτοεκτίμησή τους να πέφτει, βιώνουν το στίγμα και την κατάθλιψη όπως και οι γυναίκες με θέματα υπογονιμότητας.

Η υπογονιμότητα προκαλεί άγχος

Τα άτομα που μαθαίνουν ότι είναι υπογόνιμα συχνά βιώνουν συναισθήματα ανησυχίας όμοια με τους ανθρώπους που πενθούν για μια σημαντική απώλεια. Οι τυπικές αντιδράσεις περιλαμβάνουν το αρχικό σοκ, το πένθος, την κατάθλιψη, το θυμό, και την απογοήτευση, όπως και την απώλεια της αυτοεκτίμησης και της αυτοπεποίθησης.

Οι σχέσεις επιβαρύνονται σημαντικά, όχι μόνο η σχέση του ζευγαριού αλλά και οι σχέσεις με τους φίλους και τα μέλη της οικογένεια που προκαλούν ακούσια πόνο εκφράζοντας την γνώμη τους και τις συμβουλές τους. Τα ζευγάρια που έρχονται αντιμέτωπα με την υπογονιμότητα ίσως να αποφεύγουν τις κοινωνικές επαφές με τους φίλους τους που περιμένουν παιδί και τις οικογένειες που έχουν ήδη παιδιά. Μπορεί να παλεύουν με τα άγχος που συνδέεται με τη σεξουαλική δυσλειτουργία και άλλα συζυγικά προβλήματα.

Υπάρχουν πολλοί τρόποι για την αντιμετώπιση της υπογονιμότητας. Περίπου το 80-90% των ασθενών αντιμετωπίζουν την υπογονιμότητα με συμβατικές μεθόδους, όπως η σεξουαλική επαφή σε συγκεκριμένες ώρες και ημέρες, η φαρμακευτική αγωγή που προάγει την ωορηξία ή προλαμβάνει την αποβολή, και τις χειρουργικές επεμβάσεις. Μόνο το 3% των ασθενών καταλήγει στην εξωσωματική γονιμοποίηση. Οι ιατρικές παρεμβάσεις όμως προκαλούν επιπλέον στρες, ανησυχία και πένθος.

Μπορεί η κατάθλιψη να προκαλέσει υπογονιμότητα ή μπορεί η υπογονιμότητα να οδηγήσει στην κατάθλιψη;

Ίσως να υπάρχει σύνδεση ανάμεσα στην κατάθλιψη και στην υπογονιμότητα λόγω των ορμονικών επιδράσεων που προκαλούν και οι δύο καταστάσεις και της δράσης συγκεκριμένων φαρμάκων.

Οι επιδράσεις της κατάθλιψης και των αντικαταθλιπτικών είναι διαφορετικές για τους άνδρες και τις γυναίκες με θέματα γονιμότητας. Οι άνδρες με μείζονα κατάθλιψη είναι λιγότερο πιθανό να συμβάλλουν στη σύλληψη ενώ οι γυναίκες με ενεργή μείζονα κατάθλιψη που δεν λαμβάνουν αντικαταθλιπτικά έχουν αυξημένες πιθανότητες να μείνουν έγκυες. Η χρήση των αντικαταθλιπτικών από τις γυναίκες σχετίζεται με τον αυξημένο κίνδυνο αποβολής στο πρώτο τρίμηνο, ειδικά όταν τα αντικαταθλιπτικά δεν είναι SSRIs. Βέβαια απαιτούνται περισσότερες μελέτες για την επιβεβαίωση αυτών των ευρημάτων.

Οι άνδρες που λαμβάνουν αντικαταθλιπτικά (SSRIs) έχουν πιο χαμηλή ποιότητα σπέρματος, χωρίς αυτό να επηρεάζει απαραίτητα τα τυπικά χαρακτηριστικά του σπέρματος.

Η κατάθλιψη μπορεί να οδηγήσει σε συνήθειες που μπορούν να επηρεάσουν αρνητικά τις πιθανότητες για εγκυμοσύνης. Συχνά επηρεάζεται η όρεξη, και η αύξηση ή η μείωση του βάρους μπορεί να προκαλέσει υπογονιμότητα. Η κατανάλωση αλκοόλ ή το κάπνισμα που μπορεί να αρχίσουν ή να αυξηθούν λόγω  κατάθλιψης και άγχους μπορούν επίσης να δημιουργήσουν προβλήματα. Οι διαταραχές ύπνου που συνδέονται με την κατάθλιψη (και κάποιες φαρμακευτικές αγωγές για την κατάθλιψη) μπορεί να έχουν αρνητικές επιδράσεις στη γονιμότητα. Υπάρχουν αλλαγές που μπορείτε να κάνετε ώστε να βελτιώσετε τα συμπτώματα της κατάθλιψης και να αυξήσετε τις πιθανότητες για εγκυμοσύνη.

Πολλές μελέτες έχουν δείξει ότι η υπογονιμότητα στις γυναίκες και στους άνδρες αυξάνει το στρες, την κατάθλιψη και την ανησυχία. Επίσης οι επαναλαμβανόμενες αποβολές μπορεί να οδηγήσουν σε διαταραχή μετατραυματικού στρες. Εκτός από τις επιδράσεις του χρόνιου στρες , οι ορμονικές αλλαγές στις περιπτώσεις υπογονιμότητας συμβάλλουν στις διαταραχές της διάθεσης όπως η κατάθλιψη. Οι ορμονικές θεραπείες για την αντιμετώπιση της υπογονιμότητας, η αποτυχία της θεραπείας και η απομόνωση συνδέονται με την υπογονιμότητα και μπορούν να οδηγήσουν στην κατάθλιψη.

Πόσο συχνά παρατηρούνται τα προβλήματα ψυχικής υγείας που σχετίζονται με την υπογονιμότητα;

Περίπου το 12% των γυναικών ηλικίας 15-44 ετών αντιμετωπίζουν θέματα γονιμότητας. Το 6% των παντρεμένων γυναικών στο ίδιο ηλικιακό εύρος δεν μπορεί να μείνει έγκυος μετά από ένα χρόνο προσπάθειας.

Η υπογονιμότητα επηρεάζει και τις γυναίκες και τους άνδρες. Μελέτες έχουν δείξει ότι τα ζευγάρια και τα άτομα που αντιμετωπίζουν θέματα υπογονιμότητας νιώθουν ανησυχία και κατάθλιψη λόγω των προκλήσεων που προκύπτουν. Η υπογονιμότητα και τα ψυχολογικά συμπτώματα συνδέονται στενά μεταξύ τους.

Ποια είναι τα συμπτώματα της υπογονιμότητας που αντιμετωπίζονται με την ψυχοθεραπεία;

Οι ψυχοθεραπευτές μπορούν να σας προσφέρουν υποστήριξη για πολλά θέματα που σας απασχολούν και προκύπτουν από την υπογονιμότητα. Κάποια από τα πιο συχνά περιλαμβάνουν:

• Την ανησυχία: ίσως να νιώθετε να σας απασχολούν σκέψεις για την υπογονιμότητα, σε βαθμό που να σας κατακλύζουν και να μην μπορείτε να συγκεντρωθείτε σε άλλα πράγματα.
• Την θλίψη ή την κατάθλιψη: οι προκλήσεις της υπογονιμότητας συχνά προκαλούν συναισθήματα θλίψης, κατάθλιψης ή απελπισίας.
• Το άγχος: ίσως να μην μπορείτε να κοιμηθείτε καλά ή να έχετε σωματικά συμπτώματα όπως η μυϊκή ένταση, ο πονοκέφαλος και τα προβλήματα του γαστρεντερικού.
• Τις ενοχές και τη ντροπή: ειδικά αν ζείτε σε πόλεις ή χώρες που η δημιουργία οικογένειας είναι βασική αρχή, ίσως να κατηγορείτε τον εαυτό σας και να νιώθετε ενοχές ή ντροπή αν έχετε θέματα υπογονιμότητας.
• Τα προβλήματα στη σχέση: η υπογονιμότητα μπορεί να οδηγήσει σε συγκρούσεις ανάμεσα στους συντρόφους.

Προκλήσεις της υπογονιμότητας

Ένας ψυχοθεραπευτής μπορεί να σας βοηθήσει με όποιο θέμα και αν προκύψει σχετικά με την υπογονιμότητα.

• Πιθανές επιλογές: αν πρόσφατα ανακαλύψατε ότι έχετε θέμα υπογονιμότητας ή αν δεν είστε βέβαιοι για το επόμενο βήμα που πρέπει να κάνετε, ένας ψυχοθεραπευτής θα σας δώσει πληροφορίες για τις επιλογές σας και θα σας βοηθήσει να ξεκαθαρίσετε ποια είναι η καλύτερη επιλογή για εσάς.
• Δωρεά σπέρματος, παρένθετη μητέρα ή υιοθεσία: ο ψυχοθεραπευτής έχει εμπειρία στα συναισθηματικά θέματα που σχετίζονται με αυτές τις μεγάλες και δύσκολες αποφάσεις. Θα σας βοηθήσει να ζυγίσετε τις επιλογές σας και να τις επεξεργαστείτε.
• Ένταση στη σχέση: ο ψυχοθεραπευτής θα βοηθήσει εσάς και το σύντροφό σας να δουλέψετε σε όσα διαφωνείτε ή βιώνετε γύρω από την υπογονιμότητα.
• Αντιμετώπιση κοινωνικής, πολιτισμικής ή οικογενειακής πίεσης: η υπογονιμότητα είναι μια επώδυνη προσωπική εμπειρία, ειδικά όσον αφορά τις προσδοκίες της οικογένειας ή τους φίλους που έχουν παιδιά.
• Μη απόκτηση παιδιών: αν σκέφτεστε να σταματήσετε τις θεραπείες γονιμότητας ή αν επιλέξετε τελικά μία ζωή χωρίς παιδιά, ο ψυχοθεραπευτής θα σας βοηθήσει σε αυτή τη μεταβατική περίοδο.

Αντιμετώπιση προκλήσεων υπογονιμότητας

Πολλοί άνθρωποι βρίσκουν τον τρόπο να αντιμετωπίσουν μόνοι τους την κατάσταση ή με τη βοήθεια των φίλων ή της οικογένειας ή των ομάδων υποστήριξης. Αν αντιμετωπίζετε τέτοιες προκλήσεις δείτε τις επιλογές σας.

Συμβουλευτική

Η συμβουλευτική για την υπογονιμότητα είναι μια μορφή ψυχοθεραπείας που σκοπό έχει να υποστηρίξει τα άτομα ή τα ζευγάρια που αντιμετωπίζουν προκλήσεις σχετικά με την γονιμότητα. Μπορεί να δουλέψετε με έναν ψυχοθεραπευτή αν έχετε πρόβλημα στη σύλληψη, αν σκέφτεστε την εξωσωματική γονιμοποίηση ή αν θέλετε να υιοθετήσετε ένα παιδί.

Η υπογονιμότητα προκαλεί έντονο στρες στα άτομα και στα ζευγάρια, και μπορεί να δημιουργεί πίεση στη σχέση των συντρόφων. Αυτό το στρες μπορεί να προκαλέσει συμπτώματα άγχους και κατάθλιψης.

Η συμβουλευτική είναι πολύ συχνή, ειδικά για να μπορέσουν οι άνθρωποι να μάθουν στρατηγικές διαχείρισης ή λήψης αποφάσεων ,καθώς έρχονται αντιμέτωποι με πολλές προκλήσεις στη διάρκεια της θεραπείας. Οι ασθενείς που έχουν αλλαγές στη διάθεση ή στον ύπνο ή στις σχέσεις καλό είναι να ζητούν βοήθεια, καθώς αυτά μπορεί να είναι σημάδια άγχους ή κατάθλιψης.

Η συμβουλευτική καλό θα ήταν να ξεκινά πριν από την θεραπεία για την υπογονιμότητα, καθώς η διαχείριση ψυχολογικών παραγόντων όπως η κατάθλιψη, το άγχος και το στρες αυξάνουν τις πιθανότητες για εγκυμοσύνη. Οι γιατροί που ασχολούνται με θέματα υπογονιμότητας θα σας δώσουν συμβουλές για να μπορέσετε να διαχειριστείτε την κόπωση, να μειώσετε το στρες και την ανησυχία και να βελτιώσετε την επικοινωνία με τους άλλους.

Ψυχοθεραπεία

Η ψυχοθεραπεία γενικά μπορεί να ωφελήσει καθώς μπορείτε να επικεντρωθείτε στη βελτίωση των σχέσεων ή στην επίλυση των προβλημάτων που προκύπτουν. Η συμπεριφορική ψυχοθεραπεία (η οποία αναγνωρίζει και προσπαθεί να αλλάξει τα ανθυγιεινά μοτίβα σκέψης ή συμπεριφοράς) μπορεί να σας ανακουφίσει από τα συμπτώματα της ήπιας ή της μέτριας κατάθλιψης. Ο ψυχοθεραπευτής θα σας βοηθήσει να καταλάβετε τις προκλήσεις και να βρείτε στρατηγικές για να βελτιώσετε τα σχετικά συμπτώματα.  Οι μελέτες έχουν δείξει ότι η ψυχοθεραπεία είναι πολύ βοηθητική για το άγχος ή την κατάθλιψη και μπορεί να είναι ατομική, ομαδική ή ζεύγους. Σε μια ομάδα υποστήριξης θα μπορέσετε να γνωρίσετε και άλλα ζευγάρια που αντιμετωπίζουν τις ίδιες προκλήσεις με εσάς.

Τεχνικές χαλάρωσης

Η υπογονιμότητα και η θεραπεία της συχνά προκαλούν στρες, για αυτό και οι γιατροί προτείνουν τεχνικές χαλάρωσης. Ο διαλογισμός, οι βαθιές αναπνοές, η γιόγκα είναι τεχνικές που βοηθούν στη διαχείριση του στρες. Καλό είναι να δοκιμάσετε και να πειραματιστείτε με τεχνικές διαλογισμού καθώς βοηθούν στη μείωση των συμπτωμάτων του στρες που συνοδεύουν την υπογονιμότητα. Επίσης η φυσική δραστηριότητα μειώνει το στρες.

Φαρμακευτική αγωγή

Τα αντικαταθλιπτικά φάρμακα και τα ηρεμιστικά είναι χρήσιμα όταν τα συμπτώματα είναι μέτρια ως σοβαρά. Ωστόσο, είναι σοφό οι γυναίκες που λαμβάνουν ψυχοτρόπα φάρμακα κατά την εγκυμοσύνη πρέπει να γνωρίζουν τις παρενέργειες που μπορεί να έχουν στο έμβρυο. Κάποια φάρμακα για την υπογονιμότητα αλληλεπιδρούν με τα ψυχοτρόπα φάρμακα. Για παράδειγμα, τα φάρμακα που χορηγούνται για τη ρύθμιση της ωορηξίας ίσως να μειώνουν τα επίπεδα συγκεκριμένων βενζοδιαζεπινών όπως η λοραζεπάμη, ενώ να αυξάνουν τα επίπεδα της αλπραζολάμης και της ιμιπραμίνης. Είναι σημαντικό οι ασθενείς να συνεργάζονται με τους ψυχοθεραπευτές και να ζυγίζουν ολους τους παράγοντες όταν πρόκειται να αποφασίσουν για ένα φάρμακο.

Αλλαγές στον τρόπο ζωής

Όταν κάποιος αντιμετωπίζει κατάθλιψη μπορεί να μην τρέφεται σωστά, να πίνει αλκοόλ ή να μην κοιμάται καλά και όλα αυτά επιδεινώνουν την υπογονιμότητα και την κατάθλιψη. Υπάρχουν κάποιες αλλαγές που μπορείτε να κάνετε στον τρόπο ζωής που θα επηρεάσουν θετικά την γονιμότητα και την κατάθλιψη.

Η διατροφή είναι ένα πολύ σημαντικό κομμάτι και οι μελέτες έχουν δείξει ότι οι επεξεργασμένες τροφές και οι τροφές  που είναι πλούσιες σε ζάχαρη αυξάνουν τον κίνδυνο υπογονιμότητας στις γυναίκες, επηρεάζουν αρνητικά το σπέρμα και συνδέονται με την κατάθλιψη και το άγχος. Το αλκοόλ επιδεινώνει τα συμπτώματα της κατάθλιψης και αυτό επηρεάζει αρνητικά την γονιμότητα και τα αποτελέσματα της θεραπείας. Η υπερβολική κατανάλωση καφεΐνης μπορεί να υπονομεύσει την ικανότητά σας να μείνετε έγκυος. Από την άλλη πλευρά, η υγιεινή διατροφή έχει θετική επίδραση στη γονιμότητα και στη διάθεση. Μελέτες έχουν δείξει ότι οι γυναίκες που έκαναν εξωσωματική γονιμοποίηση είχαν καλύτερη εγκυμοσύνη όταν ακολουθούσαν τη μεσογειακή διατροφή. Η διατροφή επηρεάζει θετικά την κατάθλιψη και το άγχος.

Υπάρχουν και ολιστικές μέθοδοι που συστήνονται για την βελτίωση της γονιμότητας και της διάθεσης, όπως η ομοιοπαθητική, ο βελονισμός, η ενσυνειδητότητα, η άσκηση και η επαφή με τη φύση. Η δημιουργική έκφραση μπορεί να περιλαμβάνει τη δημιουργική γραφή και άλλες μορφές τέχνης ανάλογα με τις δεξιότητές σας.