Κατάθλιψη και παχυσαρκία

Κατάθλιψη και παχυσαρκία

Παγκοσμίως τα ποσοστά της παχυσαρκίας είναι τριπλάσια από το 1975. Την ίδια στιγμή, τα ποσοστά της κατάθλιψης παρουσιάζουν μια σταδιακή αύξηση. Από το 2000 και μετά έχουν γίνει πολλές μελέτες που δείχνουν ότι υπάρχει μια σύνδεση ανάμεσα στις δύο καταστάσεις. Βέβαια, η σχέση ανάμεσα στην παχυσαρκία και στην κατάθλιψη είναι αρκετά πολύπλοκη.

Κατάθλιψη και διατροφικές συνήθειες 

Η κατάθλιψη είναι μια νόσος που χαρακτηρίζεται από τις αλλαγές στις διατροφικές συνήθειες. Πολλές μελέτες δείχνουν ότι η κατάθλιψη έχει σχέση με την κακή διατροφή, είτε πρόκειται για την υπερφαγία ή για την απώλεια της όρεξης. Τα ποσοστά της κατάθλιψης είναι υψηλά σε ανθρώπους με κακές διατροφικές συνήθειες, όπως η κατανάλωση επεξεργασμένων τροφών, ζάχαρης και κορεσμένων λιπαρών.

Ποιος είναι ο ρόλος της φλεγμονής στην παχυσαρκία;

Οι άνθρωποι με παχυσαρκία συχνά εμφανίζουν χρόνια φλεγμονή. Ο λιπώδης ιστός περιέχει ένα εύρος ανοσοκυττάρων , τα οποία παράγουν πρωτεΐνες που έχουν σχέση με τη φλεγμονή. Οι άνθρωποι με παχυσαρκία είναι πολύ πιο πιθανό να παράγουν υπεραφθονία από αυτές τις ενώσεις. Κάποιες από αυτές τις πρωτεΐνες, όπως οι κυτοκίνες, έχουν σχέση με πολλές διαταραχές ψυχικής υγείας και αποτελούν βιοδείκτες για την κατάθλιψη.

Κάποιες μελέτες έχουν δείξει ότι οι κυτοκίνες επηρεάζουν τα επίπεδα της σεροτονίνης, του κύριου νευροδιαβιβαστή που έχει σχέση με τη διάθεση. Αυτό συμβαίνει επειδή διεγείρουν ένα ένζυμο που αλλάζει την διαθεσιμότητα των αμινοξέων που είναι απαραίτητα για τη σύνθεση της σεροτονίνης.

Αυτή η επίδραση των κυτοκινών αποτελεί μια βιολογική εξήγηση του γιατί οι άνθρωποι με παχυσαρκία έχουν υψηλότερο κίνδυνο να εμφανίσουν κατάθλιψη. Οι μελέτες δείχνουν ότι οι άνθρωποι με κατάθλιψη έχουν υψηλά επίπεδα των προφλεγμονωδών κυτοκινών που προκαλούν αντίσταση στην ινσουλίνη, και τελικά διαβήτη τύπου 2. Και επειδή οι άνθρωποι με διαβήτη τύπου 2 έχουν περισσότερες πιθανότητες να πάρουν βάρος.  Επομένως είναι δυνατό τα υψηλά επίπεδα των κυτοκινών που προκαλούν κατάθλιψη να συμβάλλουν στην παχυσαρκία. Έτσι, υπάρχει ένας φαύλος κύκλος.

Μηχανισμός του στρες

Η κορτιζόλη είναι η κύρια ορμόνη του στρες επειδή η σύνθεσή της συμβαίνει σε απειλητικές καταστάσεις. Η κορτιζόλη αυξάνει τα επίπεδα της γλυκόζης στο αίμα ώστε ο εγκέφαλος να έχει διαθέσιμη περισσότερη γλυκόζη. Αυτός ο μηχανισμός είναι βοηθητικός βραχυπρόθεσμα. Αλλά οι μελέτες έχουν δείξει ότι οι ψυχοπιεστικές καταστάσεις μπορεί να συμβάλλουν στην έναρξη των διαταραχών της διάθεσης, όπως η κατάθλιψη.

Η κορτιζόλη έχει πολλούς ρόλους πέρα από την απόκριση στο στρες, ένας από αυτούς είναι η αύξηση της όρεξης για φαγητό. Η παραγωγή της κορτιζόλης προδιαθέτει την αύξηση του βάρους.

Αν λοιπόν η κατάθλιψη αυξάνει την κορτιζόλη, είναι λογικό η παχυσαρκία να αποτελεί μια αρνητική συνέπεια. Αλλά, όπως συμβαίνει και με τις κυτοκίνες, η κορτιζόλη επηρεάζει και τη διάθεση.

Η παχυσαρκία και η κατάθλιψη είναι αμφίδρομες και πολυπαραγοντικές καταστάσεις, για αυτό είναι αρκετά δύσκολο να κατανοήσουμε ποια ξεκινά πρώτη.

Ποιος είναι ο ρόλος του άγχους στην παχυσαρκία;

Το οξύ και το χρόνιο άγχος έχουν άμεση σχέση με την κατάθλιψη. Το χρόνιο στρες επηρεάζει σημαντικά τις διατροφικές συνήθειες και την επιθυμία για υδατάνθρακες, και αυτό οδηγεί στην αύξηση του λίπους στην κοιλιακή χώρα. Ο μηχανισμός αυτός έχει σχέση με την κορτιζόλη και την επαναλαμβανόμενη ενεργοποίηση του άξονα υποθαλάμου-υπόφυσης-επινεφριδίων. Η περίσσεια των γλυκοκορτικοειδών έχει σχέση με την αντίσταση στην ινσουλίνη, που οδηγεί στην αντίσταση στη λεπτίνη , η οποία αποτελεί ουσιαστικό κομμάτι στα μονοπάτια του κορεσμού. Αυτή η επίδραση των γλυκοκορτικοειδών συνδέει τη λεπτίνη με την απόκριση στο στρες.

Σε μια μελέτη που έγινε σε παχύσαρκους εφήβους με κατάθλιψη διερευνήθηκε ο ρόλος της λεπτίνης. Όσοι συμμετέχοντες έχασαν βάρος, είχαν χαμηλά επίπεδα λεπτίνης και βελτίωση στα συμπτώματα της κατάθλιψης. Η αλλαγή στα επίπεδα της λεπτίνης ήταν ισχυρός προβλεπτικός παράγοντας για τις αλλαγές στα καταθλιπτικά συμπτώματα.

Ο άξονας υποθαλάμου-υπόφυσης-επινεφριδίων έχει άμεση σχέση με τα γαστρεντερικά συμπτώματα που επίσης επηρεάζει τη διατροφή και το βάρος. Οι μελέτες έχουν δείξει ότι η αύξηση στα γλυκοκορτικοειδή οδηγεί σε αύξηση της γκρελίνης και του νευροπεπτιδίου Υ (ΝΡΥ), τα οποία αυξάνουν την πρόσληψη φαγητού. Αυτό μπορεί να οδηγεί σε αύξηση του λιπώδους ιστού.

Το οξύ στρες προκαλεί βιολογικές αλλαγές που είναι πιο έντονες στις περιπτώσεις παχυσαρκίας. Για παράδειγμα, η απόκριση στο στρες οδηγεί σε αύξηση των επιπέδων της κορτιζόλης. Ο ρυθμός της καρδιάς και η διαστολική πίεση απαιτούν περισσότερο χρόνο για να επανέλθουν στα παχύσαρκα άτομα. Άλλοι παράγοντες που έχουν σχέση με το οξύ στρες είναι η ιντερλευκίνη-6 (IL-6) και τα λευκοκύτταρα, τα κοκκιοκύτταρα και τα CD3+ Τ-λεμφοκύτταρα, οι οποίοι είναι σε υψηλά επίπεδα στα παχύσαρκα άτομα. Η ιντερλευκίνη-6 παραμένει σε υψηλά επίπεδα ακόμη και όταν ο ψυχοπιεστικός παράγοντας υποχωρεί στα παχύσαρκα άτομα. Μια ανακατανομή των λεμφοκυττάρων ανακαλύφθηκε σε απόκριση στο οξύ στρες. Η συναισθηματική απόκριση στο στρες ήταν επίσης σημαντικά διαφορετική στα παχύσαρκα άτομα.

Έλεγχος των συναισθημάτων και νευρολογικές αλλαγές στους ανθρώπους με παχυσαρκία 

Η δυσκολία στον έλεγχο των συναισθημάτων και οι παρορμητικές συμπεριφορές είναι ένα ακόμη στοιχείο που συνδέει την κατάθλιψη και την παχυσαρκία, καθώς έχουν επίδραση στις διατροφικές επιλογές. Τα άτομα με επιπλέον βάρος δεν μπορούν να ελέγχουν εύκολα τα αρνητικά τους συναισθήματα.

Η περιοχή του εγκεφάλου που παίζει σημαντικό ρόλο στον έλεγχο των συναισθημάτων είναι ο νησιωτικός φλοιός. Βέβαια, μπορεί να συμβαίνουν αλλαγές και σε άλλες περιοχές όπως ο προμετωπιαίος φλοιός. Η κατάθλιψη και η παχυσαρκία έχουν σχέση με την μείωση του όγκου της φαιάς ουσίας στις επικαλυπτόμενες περιοχές του έσω προμετωπιαίου φλοιού. Αυτό δείχνει ότι υπάρχει μια σύνδεση ανάμεσα στην κατάθλιψη και στην παχυσαρκία.

Αντιμετώπιση της παχυσαρκίας και της κατάθλιψης

Η θεραπεία είναι από μόνη της μια πρόκληση. Η αντιμετώπιση της παχυσαρκίας πρέπει να είναι εξίσου σοβαρή με αυτή της ανορεξίας. Όταν κάποιος είναι υπερβολικά αδύνατος, αυτό αποτελεί κυρίως πρόβλημα ψυχικής υγείας. Αλλά όταν κάποιος είναι υπέρβαρος αυτό αποτελεί κυρίως θέμα σωματικής υγείας.

Όταν οι άνθρωποι με παχυσαρκία που έχουν κατάθλιψη αποζητούν θεραπεία, τότε συνήθως η αντιμετώπιση της κάθε κατάστασης είναι διαφορετική. Η ψυχοθεραπεία για την κατάθλιψη συχνά βάζει στην άκρη το θέμα της παχυσαρκίας. Οι παρεμβάσεις για την αντιμετώπιση της μιας κατάσταση αναπόφευκτα έχει αρνητικές  συνέπειες για την άλλη. Οπότε αυτό που μπορεί να γίνει είναι η στενή παρακολούθηση και των δύο καταστάσεων.

Η αύξηση βάρους είναι μια παρενέργεια που μπορεί να προκαλέσουν τα περισσότερα αντικαταθλιπτικά φάρμακα. Έτσι, ένας ασθενής που λαμβάνει αντικαταθλιπτικά για να αντιμετωπίσει την κατάθλιψη, μπορεί να παίρνει βάρος και αυτό να επιδεινώνει την κατάθλιψη.

Φυσικά, η αύξηση βάρους δεν είναι η μοναδική ανησυχία για τους ανθρώπους με παχυσαρκία που λαμβάνουν αντικαταθλιπτικά. Πολλοί άνθρωποι με παχυσαρκία που παίρνουν αντικαταθλιπτική αγωγή έχουν αυξημένο κίνδυνο για επιπλοκές, όπως ο διαβήτης και τα προβλήματα του καρδιαγγειακού.

Βέβαια, δεν πρέπει οι ασθενείς να διακόπτουν τα αντικαταθλιπτικά. Η θεραπεία της κατάθλιψης είναι πιο επιτακτική από την αντιμετώπιση της παχυσαρκίας. Οι ασθενείς πρέπει πρώτα να θεραπεύουν την κατάθλιψη, επειδή διαφορετικά δεν μπορούν να κάνουν σημαντικές αλλαγές στον τρόπο ζωής τους μέχρι να νιώσουν ψυχικά καλά. Ένα άτομο με κατάθλιψη δεν μπορεί να κάνει μια συστηματική προσπάθεια να χάσει βάρος. Στις μέρες μας η ολιστική ιατρική δίνει λύσεις σε αυτά τα θέματα.

Υπάρχουν πολλές απόψεις για την διατροφή που βοηθά στην καταπολέμηση της κατάθλιψης. Η ισορροπημένη διατροφή, τα ωμέγα-3 λιπαρά οξέα και οι βιταμίνες βοηθούν στην κατάσταση.