Καταχρηστική σχέση

Καταχρηστική σχέση

Οι άνθρωποι που βιώνουν συναισθηματική κακοποίηση νιώθουν παγιδευμένοι. Συχνά δεν συνειδητοποιούν ότι είναι σε μια καταχρηστική σχέση επειδή η συναισθηματική κακοποίηση δεν είναι τόσο ξεκάθαρη όσο άλλες μορφές βίας. Αλλά η ψυχολογική βία, είναι εξίσου κακή όσο η σωματική και η σεξουαλική βία.

Προειδοποιητικά σημάδια

Συχνά σημάδια περιλαμβάνουν την έλλειψη ενσυναίσθησης, τα ξεσπάσματα θυμού , τις εγωιστικές συμπεριφορές και τις καταστροφικές συμπεριφορές.

Τα θύματα νιώθουν ότι είναι αόρατα στη σχέση, και συνεχώς είναι πολύ προσεκτικά.  Σε πολλές περιπτώσεις ενδοοικογενειακής βίας οι θύτες δεν έχουν χτυπήσει ποτέ τα θύματα.

Οι μακροχρόνιες επιδράσεις αυτής της μορφής κακοποίησης περιλαμβάνουν θέματα εμπιστοσύνης, χαμηλή αυτοεκτίμηση, προβλήματα υγείας, κατάθλιψη, άγχος και μειωμένη λειτουργικότητα.

Αναγνώριση της καταχρηστικής σχέσης

Στις ανθυγιεινές σχέσεις είναι δύσκολο κάποιος να αποδεχτεί ότι ο άνθρωπος που αγαπά τον πληγώνει. Οι θύτες εκμεταλλεύονται τη στοργή ή την εξάρτηση του άλλου για προσωπικό τους όφελος. Μπορεί να είναι πολύ πειστικοί και στοργικοί.

Οι κακοποιητικοί σύντροφοι συνήθως χρησιμοποιούν πολλές τακτικές για να έχουν τον έλεγχο. Είναι πολύ δύσκολο για ένα θύμα να δει τα πράγματα ξεκάθαρα αν δεν έχει βιώσει ξανά μια καταχρηστική σχέση.

Τα θύματα αρχίζουν να αμφιβάλλουν για τον εαυτό τους και λόγω της χειραγώγησης δεν μπορούν να ξεχωρίσουν τι είναι σωστό και λάθος.

Οι κακοποιητικοί σύντροφοι κάθε μέρα κάνουν αρνητικά σχόλια στα θύματα, π.χ. "έχεις παχύνει, είμαι ο μοναδικός άνθρωπος στη γη που θα έμενε μαζί σου". Αλλά η κακοποίηση δεν σταματά εκεί. Μπορεί να περιλαμβάνει σπρωξιές, χτυπήματα.

Επίσης, δεν είναι λίγες οι περιπτώσεις στις οποίες οι θύτες κάνουν προσπάθειες να βλάψουν το θύμα. Τότε τα θύματα καταλαβαίνουν τον κίνδυνο και παίρνουν αποφάσεις. Ωστόσο, οι πληγές παραμένουν βαθιά χαραγμένες.

Ο κύκλος της κακοποίησης

Ο κύκλος της κακοποίησης περιγράφει πως λαμβάνει χώρα κάθε καταχρηστικό γεγονός. Πρώτον, υπάρχει η φάση οικοδόμησης έντασης. Το θύμα σε αυτή τη φάση κάνει προσπάθειες να ευχαριστήσει το σύντροφό του, επειδή νιώθει άγχος και ξέρει ότι κάτι πρόκειται να ξεκινήσει.

Καθώς αυξάνεται η ένταση, είναι πιθανό να ξεσπάσει μια κρίση, το δεύτερο στάδιο. Για παράδειγμα, ένα περιστατικό/επεισόδιο το οποίο αρχίζει με απειλές και προσβολές, να καταλήγει με καταστροφή αντικειμένων, ή την σωματική ή την σεξουαλική κακοποίηση.

Το τρίτο στάδιο είναι γνωστό ως "παράθυρο τύψεων", όπου ο θύτης είναι πιο στοργικός, και στη συνέχεια η περίοδος συμφιλίωσης.

Το τελικό στάδιο του κύκλου είναι η ηρεμία, όπου ο θύτης δείχνει να συνεργάζεται και να είναι πιο κοντά με το θύμα. Το θύμα αρχίζει να πιστεύει ότι η κακοποιητική συμπεριφορά έχει τελειώσει. Αυτή η περίοδος ηρεμίας μπορεί να διαρκεί μέρες ή εβδομάδες, ώσπου τελικά η ένταση να ξεκινά και ο κύκλος να ξαναρχίζει από την αρχή. Ο κύκλος επαναλαμβάνεται , η περίοδος ηρεμίας είναι πιο μικρή κάθε φορά, μέχρι να μην υπάρχει καθόλου ηρεμία.

Στη στιγμή της κρίσης, η απελευθέρωση της αδρεναλίνης, δίνει ενέργεια στο σώμα. Η αδρεναλίνη βοηθά στην κινητοποίηση του ατόμου, εντείνει τις αισθήσεις τους και διαρκεί περίπου μια ώρα ή μέχρι να υποχωρήσει η κρίση. Βέβαια, από τη στιγμή που η κρίση θα περάσει, οι αισθήσεις παραμένουν σε εγρήγορση. Σε αυτό το σημείο, ο θύτης δείχνει να έχει μετανιώσει, ζητά συγνώμη και αρχίζει να δείχνει ενδιαφέρον, προσφέρει στοργή στο θύμα.

Το θύμα είναι ανάγκη να αναγνωρίζει αυτό τον κύκλο. Η ενδοοικογενειακή βία σπάνια υποχωρεί και πάντα εμφανίζει μια κλιμάκωση στη συχνότητα και στη σοβαρότητα, που οδηγεί σε μια σπείρα καταχρηστικών περιστατικών στα οποία το θύμα είναι παγιδευμένο. Όταν ένα θύμα βιώνει συνεχώς τον έλεγχο, είναι σαν να είναι όμηρος. Το θύμα είναι αιχμάλωτο σε έναν εξωπραγματικό κόσμο που δημιούργησε ο θύτης.

Ποιες είναι οι συνέπειες μιας καταχρηστικής σχέσης;

Φυσικά, η εμπειρία και η επίδραση μιας καταχρηστικής σχέσης είναι πολύ επώδυνη. Τα θύματα βιώνουν μακροχρόνια τραύματα, και συνεχώς είναι σε κατάσταση εγρήγορσης.

Τα θύματα ζουν με ένα χαοτικό τρόπο ζωής, είναι επιθετικά, ανήσυχα και με άγχος, και όλα αυτά να οδηγούν σε συμπεριφορές όπως:

• αποφεύγουν τις σκέψεις για το τραύμα
• πίνουν αλκοόλ για να αποφεύγουν τα συναισθήματα και τις σκέψεις τους
• καταλήγουν με αυτοτραυματισμούς
• θέλουν να έχουν τον έλεγχο σε κάτι στη ζωή τους

Επίσης, τα θύματα που έχουν βιώσει την κακοποίηση επανειλημμένα μερικές φορές πιστεύουν λανθασμένα ότι έχουν "αδύναμο χαρακτήρα". Τα θύματα συνήθως έχουν απίστευτη δύναμη για να αντέξουν όλη αυτή την κακοποίηση.

Βέβαια, πολλές φορές τα θύματα δεν συνδέουν την κακοποίηση με την ψυχική τους υγεία. Νιώθουν ότι κάτι πάει στραβά πάνω τους. Κάποια θύματα μερικές φορές αρνούνται ότι η κατάσταση είναι κακοποιητική, επειδή οι σύντροφοι που αγαπούν επίμονα επέλεξαν να τα απειλήσουν, να τα βλάψουν και να τα πληγώσουν. Κατηγορούν τον εαυτό τους για όλα όσα έχουν συμβεί, και αναλαμβάνουν τις ευθύνες. Επίσης, μπορεί να νιώθουν ντροπή, επειδή δεν έχουν την δύναμη να αποδώσουν την ευθύνη στον κακοποιητή τους.

Μπορεί μια καταχρηστική σχέση να αλλάξει με την βοήθεια της ψυχοθεραπείας;

Είναι πολύ σημαντικό να αναγνωρίσετε αν η σχέση σας είναι καταχρηστική, κακοποιητική. Σε μια κακοποιητική σχέση, ο θύτης ακολουθεί ένα συγκεκριμένο μοτίβο, και το θύμα, δεν υπερασπίζεται τον εαυτό του, δίνει την ευκαιρία στο θύτη να επανορθώσει, και τελικά ενισχύει τα ανθυγιεινά μοτίβα συμπεριφοράς του θύτη.

Είναι δύσκολο να αλλάξουν αυτά τα μοτίβα στη σχέση, καθώς υπάρχουν πολλοί φόβοι και παράλογες σκέψεις που κάνουν την  εμφάνισή τους. Όταν κάποιος είναι σε μια καταχρηστική σχέση είναι δύσκολο να σκεφτεί λογικά. Για αυτό και οι ψυχοθεραπευτές παίζουν τεράστιο ρόλο σε αυτό.

Υπάρχει πιθανότητα να αλλάξει μια κακοποιητική σχέση με την ψυχοθεραπεία. Ωστόσο, υπάρχουν πολλά πράγματα που πρέπει να λάβει κανείς υπόψη του. Για να είναι αποτελεσματική η ψυχοθεραπεία, πρέπει οι δύο σύντροφοι να είναι παρόντες με τη θέλησή τους. Τις περισσότερες φορές οι κακοποιητικοί σύντροφοι δεν συμφωνούν ή δεν πηγαίνουν στην ψυχοθεραπεία, εκτός αν υπάρχει κάποια απειλή για τη σχέση, ή αν συνειδητοποιήσουν ότι η σχέση είναι ανθυγιεινή και τα μοτίβα συμπεριφοράς τους τοξικά.

Ας υποθέσουμε ότι και οι δύο σύντροφοι έχουν αποφασίσει από κοινού να ξεκινήσουν ψυχοθεραπεία. Ο ψυχοθεραπευτής αρχικά θα προσπαθήσει να κατανοήσει την δυναμική της σχέσης και να αναγνωρίσει τα ανθυγιεινά μοτίβα συμπεριφοράς του κάθε συντρόφου. Πάντα υπάρχει λόγος πίσω από κάθε συμπεριφορά, για αυτό ο ψυχοθεραπευτής αφιερώνει αρκετές συνεδρίες για να ψάξει βαθιά στους θεραπευόμενους και να εντοπίσει την πηγή των συμπεριφορών τους. Στη συνέχεια ο ψυχοθεραπευτής θα προτείνει στρατηγικές και τεχνικές και στους δύο συντρόφους ώστε αργά και σταδιακά να αλλάξουν συμπεριφορές στη σχέση.

Τι συμβαίνει αν ο κακοποιητικός σύντροφος δεν θέλει να κάνει ψυχοθεραπεία; 

Είναι σημαντικό να κατανοήσετε ότι για να αλλάξει μια καταχρηστική σχέση, χρειάζεται χρόνος, προσπάθεια και δέσμευση και από τους δύο συντρόφους.  Επειδή τα ανθυγιεινά μοτίβα επιμένουν για μήνες ή και χρόνια,  πάντα υπάρχει η πιθανότητα υποτροπής. Ο ρόλος του ψυχοθεραπευτή είναι αρχικά να μειώσει τη συχνότητα της κακοποιητικής συμπεριφοράς και στη συνέχεια να την σταματήσει. Επίσης, στην ψυχοθεραπεία το ζευγάρι μαθαίνει για την κατανόηση, το σεβασμό και την αγάπη.

Σε ένα διαφορετικό σενάριο, αν και οι δύο σύντροφοι δεν συμφωνούν να ξεκινήσουν ψυχοθεραπεία, μπορεί ο ένας να κάνει ατομική ψυχοθεραπεία, όπου θα μπορεί να επεξεργαστεί τα συναισθήματα, τις σκέψεις και τις συμπεριφορές του.

Πολλές φορές, η επιδιόρθωση μιας σχέσης σημαίνει ότι έχει έρθει η στιγμή να τελειώσει. Αν αυτό είναι συναισθηματικά και σωματικά ωφέλιμο και για τους δύο συντρόφους. Πολλές φορές δύο σύντροφοι παίρνουν την απόφαση να τελειώσουν τη σχέση πριν ξεκινήσουν ψυχοθεραπεία.

Πώς θα δώσετε ένα τέλος σε μια καταχρηστική σχέση;

Το να βρει ένα θύμα το θάρρος για να φύγει είναι το πιο δύσκολο κομμάτι. Αν αποφασίσετε να φύγετε, καλό είναι να μιλήσετε πρώτα σε ένα φίλο σας. Να φτιάξετε ένα πλάνο δράσης. Τα στοιχεία δείχνουν ότι η πιο επικίνδυνη στιγμή για μια γυναίκα είναι αυτή η συγκεκριμένη στιγμή.

Μια σχέση πρέπει να σας κάνει να νιώθετε καλά. Αν δεν νιώθετε καλά, καλό είναι να μιλήσετε με έναν έμπιστο φίλο σας ή έναν ψυχοθεραπευτή.

Τι μπορώ να κάνω αν μια φίλη μου είναι σε μια καταχρηστική σχέση;

Αν ανησυχείτε ότι ένα κοντινό σας άτομο είναι σε μια συναισθηματικά κακοποιητική σχέση, καλό είναι να του προσφέρετε την υποστήριξή σας. Να μιλάτε με προσοχή για το σύντροφό της. Αυτό που μπορείτε να κάνετε είναι να μιλήσετε με λογικά επιχειρήματα και να της δώσετε να διαβάσει κάποια άρθρα για την ενδοοικογενειακή βία, ώστε να αρχίσει να κατανοεί τι συμβαίνει. Επίσης, είναι πολύ καλύτερο να ακούτε από το να δίνετε συμβουλές.