Διαταραχές προσωπικότητας – ομάδες Α,Β,Γ

Διαταραχές προσωπικότητας - ομάδες Α,Β,Γ

Στις μέρες μας κατηγοριοποιούνται αρκετές διαταραχές προσωπικότητας, και είναι επίσης γνωστό ότι μπορεί να συνυπάρχουν. Έχοντας αυτές τις πληροφορίες στο μυαλό μας είναι ανακριβές να τοποθετήσουμε σε κάποιον την ταμπέλα της ιδεοψυχαναγκαστικής  διαταραχής προσωπικότητας ή της εξαρτητικής διαταραχής προσωπικότητας όταν κάποιος πληρεί τα κριτήρια για περισσότερες από μια καταστάσεις. Για αυτό το λόγο οι διαταραχές προσωπικότητας (f60 κατά ICD-10) κατηγοριοποιούνται σε τρεις ομάδες: Α, Β, Γ. Δεν υπάρχει πλήρης διαχωρισμός των χαρακτηριστικών της κάθε κατηγορίας διαταραχών αλλά είναι βοηθητικό να υπάρχει ευρύτερη κατανόηση αυτών των χαρακτηριστικών.

Ομάδα Α: Η εκκεντρική προσωπικότητα

Σε αυτή την ομάδα ανήκουν τρεις διαταραχές προσωπικότητας: η παρανοειδής διαταραχή προσωπικότητας, η σχιζοειδής διαταραχή προσωπικότητας και η σχιζότυπη διαταραχή προσωπικότητας. Όλες αυτές οι διαταραχές χαρακτηρίζονται από την εκκεντρικότητα σε κοινωνικές εκδηλώσεις και στον τρόπο με τον οποίο το άτομο βλέπει τον εαυτό του.

1. Παρανοειδής διαταραχή προσωπικότητας

Τα άτομα με παρανοειδή διαταραχή προσωπικότητας υποφέρουν από συνεχή και γενικευμένη καχυποψία για τους άλλους και τα κίνητρα τους. Συχνά υποπτεύονται ότι οι άλλοι θα προσπαθήσουν να τους βλάψουν, να τους εξαπατήσουν ή να τους εκμεταλλευτούν, συμπεριφορά η οποία μπορεί να αποτελέσει μια αυτοεκπληρούμενη προφητεία καθώς τους κάνει να ξεχωρίζουν. Θέλουν να έχουν την πίστη και την αφοσίωση των μελών της οικογένειας και των φίλων αλλά με τη συμπεριφορά τους επιτυγχάνουν τα αντίθετα αποτελέσματα, διώχνουν μακριά τα στενά τους πρόσωπα.

Επειδή τα άτομα με παρανοειδή διαταραχή προσωπικότητας υποπτεύονται συνεχώς τους άλλους, είναι απρόθυμα να εκμυστηρευτούν προσωπικά τους ζητήματα , γιατί έχουν αδικαιολόγητους φόβους ότι οι  πληροφορίες θα χρησιμοποιηθούν κακόβουλα εναντίον τους. Παρομοίως μπορεί να βλέπουν προσωπικές επιθέσεις εκεί που δεν υπάρχουν, να αντιδρούν με θυμό και να δημιουργούν ένα φαύλο κύκλο στον οποίο η αρνητική αντίληψη για τους άλλους να δικαιολογείται.

2. Σχιζοειδής διαταραχή προσωπικότητας

Τα άτομα με σχιζοειδή διαταραχή προσωπικότητας μπορεί να είναι κοινωνικά απομονωμένα. Δεν επιθυμούν στενές σχέσεις ακόμη και με τα μέλη της οικογένειας τους, και δείχνουν συναισθηματικά ψυχρότητα. Αυτά τα άτομα είναι μοναχικά ή απόμακρα, αν και δεν παρουσιάζουν εχθρική στάση προς τους άλλους. Ένα χαρακτηριστικό της σχιζοειδούς διαταραχής προσωπικότητας είναι η επιπεδωμένη συναισθηματικότητα, κατά την οποία τα συναισθήματα μοιάζουν να είναι ουδέτερα, τα άτομα παίρνουν ελάχιστη ευχαρίστηση από καμία ή ελάχιστες δραστηριότητες, οι οποίες είναι μοναχικές, και ενδιαφέρονται ελάχιστα ή καθόλου για τις σεξουαλικές σχέσεις με κάποιον άλλο.

3. Σχιζότυπη διαταραχή προσωπικότητας

Αυτή η διαταραχή δεν πρέπει να συγχέεται με την σχιζοειδή διαταραχή προσωπικότητας. Τα άτομα με σχιζότυπη διαταραχή προσωπικότητας θέλουν να αλληλεπιδρούν κοινωνικά αλλά η εκκεντρική συμπεριφορά τους αποτελεί εμπόδιο, με αποτέλεσμα να είναι κοινωνικά απομονωμένα. Η συμπεριφορά αυτών των ατόμων επηρεάζεται από παράλογες πεποιθήσεις ή μαγική σκέψη και μπορεί να είναι αλλόκοτη, εκκεντρική και ιδιόρρυθμη.  Τα άτομα μπορεί να βλέπουν δύο άσχετα γεγονότα ως άμεσα συνδεδεμένα, όπως για παράδειγμα, όταν κάποιος επειδή  φορά ένα συγκεκριμένο τζιν αυτό σημαίνει ότι  ο καιρός θα είναι ηλιόλουστος, ακόμα και όταν τα δύο γεγονότα δεν έχουν τίποτα κοινό.

Επιπλέον η μαγική σκέψη των ατόμων με σχιζότυπη διαταραχή προσωπικότητας, κάνει τα άτομα να βλέπουν όλα όσα συμβαίνουν σαν μέρος ενός μεγάλου σχεδίου που σχετίζεται με το πεπρωμένο τους. Αυτό με τη σειρά του, μπορεί να οδηγήσει σε υπέρμετρη αυτοπεποίθηση όπου τα άτομα θεωρούν ότι είναι το κέντρο του κόσμου, και ότι όλα περιστρέφονται γύρω τους. Από  μια άλλη ματιά, οι άνθρωποι που βλέπουν τα γεγονότα με τέτοιο τρόπο συχνά μιλάνε με έναν εγωκεντρικό τρόπο που είναι κοινωνικά ακατάλληλος.

Ομάδα Β: Η δραματική προσωπικότητα

Οι διαταραχές της προσωπικότητας που ανήκουν σε αυτή την κατηγορία συνδέονται γενετικά με άλλες διαταραχές της διάθεσης όπως η κατάθλιψη και η διπολική διαταραχή, όπως και οι διαταραχές κατάχρησης ουσιών.  Αυτό δεν σημαίνει ότι η οριακή διαταραχή προσωπικότητας, η ιστριονική διαταραχή προσωπικότητας και η ναρκισσιστική διαταραχή προσωπικότητας , πάντα πάνε μαζί, αλλά σημαίνει ότι είναι πιο συχνό να συνυπάρχουν.

1. Αντικοινωνική διαταραχή προσωπικότητας

Σε αντίθεση με το όνομά της, οι άνθρωποι με αντικοινωνική διαταραχή προσωπικότητας γενικά συμμετέχουν σε κοινωνικές εκδηλώσεις, είναι γοητευτικοί και μιλούν εύκολα για μεγάλο χρονικό διάστημα. Ο όρος "αντικοινωνικός" αναφέρεται στην έλλειψη ενσυναίσθησης και στην έλλειψη συμπόνιας για τον πόνο τον άλλων, και την τάση για παραβατικές-εγκληματικές συμπεριφορές που χαρακτηρίζουν αυτή τη διαταραχή.

Μερικές φορές μπορεί το άτομο να χρησιμοποιεί την φυσική του γοητεία ώστε να εκμεταλλευτεί τους άλλους για προσωπικό του όφελος. Δεν ακολουθεί τους κανόνες της κοινωνικά αποδεκτής συμπεριφοράς και τους νόμους, είναι παρορμητικό και οξύθυμο. Όπως όλες οι διαταραχές προσωπικότητας καλύπτει ένα φάσμα. Από τη μια πλευρά είναι εκείνοι που δυσκολεύονται να έχουν αυτοέλεγχο αλλά είναι σχετικά ήρεμοι και από την άλλη είναι εκείνοι που φέρουν το στίγμα του ψυχοπαθή, και αδυνατούν να κατανοήσουν τον αντίκτυπο των πράξεων τους στους άλλους.

2. Οριακή (Μεταιχμιακή) διαταραχή προσωπικότητας (ΟΔΠ)

Καθώς οι περισσότεροι άνθρωποι έχουν σχετικά σταθερή διάθεση, αυτοί που διαγιγνώσκονται με Οριακή Διαταραχή Προσωπικότητας (ΟΔΠ) είναι οι έντονες μεταβολές των συναισθημάτων. Τη μια στιγμή νιώθουν χαρά και την επόμενη στιγμή απελπισία. Αυτό το μοτίβο είναι γνωστό ως ʺσταθερή αστάθειαʺ επειδή το μόνο που είναι βέβαιο είναι η αβεβαιότητα.

Έχουν τρομακτική ευαισθησία στην απόρριψη και φοβούνται την εγκατάλειψη, φτάνοντας σε ακραίες συμπεριφορές για να μην τους αφήσουν οι άλλοι, όπως το να απειλούν ότι θα αυτοτραυματιστούν ή αυτοκτονήσουν (και πολύ συχνά το κάνουν). Αυτό κάνει τις σχέσεις πολύ δύσκολες, διαιωνίζοντας μια αίσθηση δυσαρέσκειας που κάνει τη σχέση ακόμη χειρότερη.

Ένα ακόμη χαρακτηριστικό της οριακής διαταραχής προσωπικότητας είναι η εξιδανίκευση και η υποτίμηση που ακολουθεί για κάποιο πρόσωπο.

3. Ιστριονική διαταραχή προσωπικότητας

Οι άνθρωποι με ιστριονική διαταραχή προσωπικότητας χαρακτηρίζονται από υπέρμετρη συναισθηματικότητα ακόμη και στα μικρά πράγματα. Το αποτέλεσμα αυτού του χαρακτηριστικού είναι ότι αυτοί οι άνθρωποι έχουν την ανάγκη να προσελκύουν την προσοχή, χρησιμοποιώντας για αυτό το σκοπό τη φυσική τους εμφάνιση και συμπεριφορές που είναι σεξουαλικά προκλητικές.

Καθώς οι άνθρωποι με ιστριονική διαταραχή προσωπικότητας είναι ενδιαφέροντες, ζωντανοί και δημοφιλείς, θέλουν να είναι το επίκεντρο της προσοχής και αυτό τους κάνει να φαίνονται εγωκεντρικοί και ρηχοί, πράγμα που οδηγεί σε πολλές σχέσεις αλλά ελάχιστες βαθιές και ειλικρινείς σχέσεις.

4. Ναρκισσιστική διαταραχή προσωπικότητας

Ένα άτομο με ναρκισσιστική διαταραχή προσωπικότητας παρουσιάζει ένα εκτεταμένο πρότυπο μεγαλείου, είτε στη φαντασία του είτε στη συμπεριφορά του, έχει μεγαλειώδη αίσθηση του εαυτού του και πιστεύει ότι είναι ελκυστικό, έξυπνο, μοναδικό και εξαιρετικά ταλαντούχο από ότι στην πραγματικότητα. Επειδή έχει αυτή την εικόνα, πιστεύει ότι αξίζει ιδιαίτερη φροντίδα από τους άλλους, και είναι απρόθυμο να αναγνωρίσει ή να ταυτιστεί με τα συναισθήματα και τις ανάγκες των άλλων και να τους στηρίξει.

Η ναρκισσιστική διαταραχή προσωπικότητας είναι σαν μια μάσκα, που προβάλλει την αυτοπεποίθηση στους άλλους ανθρώπους. Ωστόσο, όταν η μάσκα πέσει, αυτό που μένει είναι η εύθραυστη αυτοεκτίμηση, που είναι ευάλωτη στην παραμικρή κριτική. Οι άνθρωποι με αυτή τη διαταραχή μπορεί να έχουν τη πεποίθηση ότι είναι ανώτεροι ή εγωκεντρικοί, μια άποψη που συνοδεύεται από την έλλειψη ενσυναίσθησης για τους άλλους. Η αδιαφορία για τα συναισθήματα των άλλων μπορεί να οδηγήσει τους ανθρώπους με ναρκισσιστική διαταραχή προσωπικότητας να εκμεταλλεύονται τους ανθρώπους γύρω τους για να πετύχουν τους σκοπούς τους.

Ομάδα Γ: Η ανασφαλής-αγχοφοβική προσωπικότητα

Όλες οι διαταραχές προσωπικότητας της ομάδας Γ συνδέονται με αγχώδεις διαταραχές, και ανησυχία για καταστάσεις που οι άνθρωποι δεν έχουν τον άμεσο έλεγχο.  Σε αυτή την ομάδα περιλαμβάνονται η αποφευκτική διαταραχή προσωπικότητας, η εξαρτητική διαταραχή προσωπικότητας και η ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή προσωπικότητας.

1. Αποφευκτική διαταραχή προσωπικότητας

Όπως υποδηλώνει και η ονομασία της διαταραχής, οι άνθρωποι τείνουν να αποφεύγουν κοινωνικές εκδηλώσεις, είναι ντροπαλοί, αισθάνονται ανεπαρκείς και υπερευαίσθητοι στην αρνητική κριτική. Αυτή η συμπεριφορά προκαλείται από την υπερβολικά χαμηλή αυτοεκτίμηση, που κάνει τα άτομα να πιστεύουν ότι είναι ανεπαρκή, κοινωνικά αταίριαστα και όχι ελκυστικά.

Ενώ οι άνθρωποι με αποφευκτική διαταραχή προσωπικότητας επιθυμούν ουσιαστικές σχέσεις, σπάνια παίρνουν το κοινωνικό ρίσκο για τη δημιουργία σχέσεων, αντί να επιλέξουν να αποφύγουν εντελώς τις κοινωνικές εκδηλώσεις. Είναι υπερευαίσθητοι στην απόρριψη, για αυτό και αποσύρονται. Έτσι, οι άνθρωποι με αποφευκτική διαταραχή προσωπικότητας δυσκολεύονται να αναπτύξουν νέες φιλίες.

Η αποφευκτική διαταραχή προσωπικότητας έχει πολλές ομοιότητες με το κοινωνικό άγχος. Η αποφευκτική διαταραχή προσωπικότητας σχετίζεται με το γενικευμένο άγχος που περιλαμβάνει και το κοινωνικό στρες. Από την άλλη πλευρά, το κοινωνικό άγχος τείνει να είναι πιο ειδικό, όπως ο φόβος της ομιλίας δημόσια, φόβος παρουσιάσεων, ή η χρήση δημόσιας τουαλέτας.

2. Ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή προσωπικότητας (OCPD)

Τα άτομα με ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή προσωπικότητας αναλώνονται σε λεπτομέρειες, κανόνες, καταλόγους, προγράμματα, την τάξη και την οργάνωση με αποτέλεσμα κάποιες φορές ακόμα και να χάνεται ο κύριος σκοπός της δραστηριότητας. Μπορεί να θεωρούνται πεισματάρικα εξαιτίας των άκαμπτων πεποιθήσεων, των προσωπικών αξιών και των ηθικών κανόνων, αρνούμενα να κάνουν οτιδήποτε δεν εμπίπτει στα αυστηρά όριά τους.

Είναι πολύ σημαντικό να σημειώσουμε ότι η ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή προσωπικότητας δεν είναι το ίδιο με την ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή (OCD). Και οι δύο διαταραχές σχετίζονται με ιδεοληψίες με την τάξη, την τελειομανία, τον έλεγχο αλλά η ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή  είναι μια εγώ-δυστονική κατάσταση, που σημαίνει ότι οι άνθρωποι που την έχουν εύχονται να μπορούσαν να σταματήσουν αυτή τη συμπεριφορά.  Από την άλλη πλευρά στην ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή προσωπικότητας  το άτομο θεωρεί ότι αυτή η κατάσταση είναι μέρος της προσωπικότητας του και δεν θέλει να αλλάξει τίποτα. Για αυτό και οι δύο διαταραχές διαχωρίζονται.

3. Εξαρτητική διαταραχή προσωπικότητας

Τα άτομα με εξαρτητική διαταραχή προσωπικότητας χαρακτηρίζονται από τον έντονο φόβο της εγκατάλειψης ή φόβο της απόρριψης, για αυτό υποτάσσονται και προσκολλώνται στους άλλους. Δυσκολεύονται να πάρουν καθημερινές αποφάσεις, χωρίς να υπάρχουν συμβουλές και διαβεβαιώσεις από τους άλλους, και έχουν την ανάγκη οι άλλοι να αναλαμβάνουν την ευθύνη των σημαντικότερων πεδίων στη ζωή τους.

Δυστυχώς, αυτή η παθητική στάση συχνά κάνει τους ανθρώπους με εξαρτητική διαταραχή προσωπικότητας να είναι ευάλωτοι στην κακομεταχείριση, και αυτό τους οδηγεί σε κακοποιητικές σχέσεις από τις οποίες είναι δύσκολο να ξεφύγουν. Για αυτούς η αβεβαιότητα ότι μπορεί να ζουν με κάποιον που δεν θα αναλαμβάνει τις ευθύνες για τις σημαντικές πτυχές της ζωής τους υπερβαίνει τις αρνητικές πτυχές της σχέσης.

Οι άνθρωποι με εξαρτητική διαταραχή προσωπικότητας έχουν κοινά στοιχεία με την αποφευκτική διαταραχή προσωπικότητας, όπως η ντροπή και η απομόνωση. Επίσης υπάρχει αλληλοεπικάλυψη με διαταραχές προσωπικότητας άλλων ομάδων, όπως η οριακή διαταραχή προσωπικότητας (ΟΔΠ) της ομάδας Β.

Θεραπεία των διαταραχών προσωπικότητας

Οποιοδήποτε θεραπευτικό πλάνο εξαρτάται από ένα αριθμό παραγόντων όπως, τα συμπτώματα της διαταραχής προσωπικότητας και οι συνέπειές τους. Γενικά μιλώντας, κάποιες θεραπείες είναι πιο αποτελεσματικές από άλλες για συγκεκριμένες ομάδες διαταραχών. Για παράδειγμα οι άνθρωποι με διαταραχές προσωπικότητας της ομάδας Α βοηθιούνται ιδιαίτερα από την ομαδική ψυχοθεραπεία, καθώς βρίσκουν ένα ασφαλή χώρο που μπορούν να εξασκήσουν τις κοινωνικές τους ικανότητες. Από την άλλη πλευρά οι άνθρωποι με διαταραχές προσωπικότητας της ομάδας Β συχνά ανταποκρίνονται καλύτερα στην ατομική ψυχοθεραπεία, ειδικά την γνωσιακή-συμπεριφορική ψυχοθεραπεία (CBT), μια μέθοδο που βοηθά τα άτομα να κατανοήσουν και να αλλάξουν τον τρόπο σκέψης και τη συμπεριφορά τους.