Κλεπτομανία

Κλεπτομανία

Ο όρος κλεπτομανία περιγράφει την αδυναμία να αντισταθεί κάποιος στην παρόρμηση για κλοπή αντικειμένων που στην πραγματικότητα δεν χρειάζεται. Τις περισσότερες φορές αυτά τα κλεμμένα αντικείμενα έχουν μικρή αξία και μπορεί κάποιος να τα αγοράσει. Η κλεπτομανία είναι σπάνια αλλά μπορεί να γίνει μια σοβαρή κατάσταση. Μπορεί να προκαλεί συναισθηματικό πόνο στο άτομο και τους αγαπημένους του, και ακόμη και νομικά προβλήματα.

Η κλεπτομανία είναι ένας τύπος της διαταραχής ελέγχου των παρορμήσεων, μια διαταραχή που περιλαμβάνει προβλήματα με τον συναισθηματικό ή συμπεριφορικό αυτοέλεγχο. Αν κάποιος έχει διαταραχή ελέγχου των παρορμήσεων, ίσως να μην μπορεί να αντισταθεί στον πειρασμό μιας παρόρμησης και να κάνει πράγματα που είναι επιβλαβή για τον ίδιο ή τους άλλους.

Πολλοί άνθρωποι με κλεπτομανία ζουν τη ζωή τους μέσα στη σιωπηλή ντροπή επειδή φοβούνται να ζητήσουν βοήθεια. Αν και δεν υπάρχει θεραπεία για την κλεπτομανία, η φαρμακευτική αγωγή και η ψυχοθεραπεία βοηθούν στην αντιμετώπιση των παρορμήσεων.

Ψυχολογικές θεωρίες για την κλεπτομανία

Η περίπλοκη και αινιγματική φύση της κλεπτομανίας συνεχίζει να κρατά την προσοχή των ψυχιάτρων, καθώς προσπαθούν να αποκρυπτογραφήσουν τις πολύπλοκες ψυχολογικές αιτίες αυτού του γρίφου.  Οι ψυχολογικές θεωρίες για την κλεπτομανία είναι πολλές, και καθεμία προσφέρει μοναδικές πληροφορίες για την ανάπτυξη και τη διατήρηση της κλεπτομανίας.

Από μια πλευρά, η κλεπτομανία είναι ένας μηχανισμός που χρησιμοποιούν οι άνθρωποι για να αντιμετωπίζουν τα αρνητικά συναισθήματα και το στρες. Η κλοπή τους δίνει τη δυνατότητα να δραπετεύουν από τις δυσάρεστες εμπειρίες και να μετριάζουν τα συναισθήματα του άγχους ή της κατάθλιψης, και οδηγεί σε μια συναισθηματική ανάπαυλα από τη συναισθηματική αναταραχή. Αυτό με τη σειρά του ενισχύει τη συμπεριφορά και αυξάνει την πιθανότητα επανάληψης στο μέλλον. Από την άλλη πλευρά, από συμπεριφορικής άποψης , η κλεπτομανία είναι μια εκμαθημένη συμπεριφορά που ενισχύεται από την ευχαρίστηση που προκύπτει από την κλοπή. Με τον καιρό, αυτή η ενίσχυση ενδυναμώνει τη συμπεριφορά, με αποτέλεσμα το άτομο να μην μπορεί να αντισταθεί στην κλοπή.

Συμπτώματα κλεπτομανίας

Τα συμπτώματα της κλεπτομανίας περιλαμβάνουν:

• Αδυναμία αντίστασης στην παρόρμηση για κλοπή αντικειμένων
• Αισθήματα έντασης, άγχους που οδηγούν στην κλοπή
• Αίσθηση ευχαρίστησης, ανακούφισης ή ικανοποίησης κατά την κλοπή
• Αίσθημα ενοχών, τύψεων, ντροπής ή φόβου μετά την κλοπή
• Επιστροφή στις παρορμήσεις και επανάληψη του κύκλου της κλεπτομανίας

Ποια είναι τα χαρακτηριστικά των κλεπτομανών;

Οι άνθρωποι με κλεπτομανία συνήθως έχουν χαρακτηριστικά όπως:

• Σε αντίθεση με τους περισσότερους κλέφτες, οι άνθρωποι με κλεπτομανία δεν κλέβουν για προσωπικό τους όφελος ή για εκδίκηση. Απλά κλέβουν επειδή δεν μπορούν να αντισταθούν στην παρόρμηση.
• Τα επεισόδια κλεπτομανίας γενικά συμβαίνουν ξαφνικά, χωρίς σχεδιασμό και χωρίς την βοήθεια άλλου ανθρώπου.
• Οι περισσότεροι άνθρωποι με κλεπτομανία κλέβουν από δημόσια μέρη, από φίλους.
• Συχνά, τα κλεμμένα αντικείμενα δεν έχουν καμία αξία για το άτομο με κλεπτομανία, και μπορεί να τα αγοράσει.
• Οι κλεπτομανείς δεν χρησιμοποιούν ποτέ τα κλεμμένα αντικείμενα, τα δωρίζουν, τα δίνουν στην οικογένεια ή σε φίλους, ή μπορεί και να τα επιστρέφουν στη θέση του.
• Η παρόρμηση για την κλοπή μπορεί να έρχεται και να φεύγει με μεγαλύτερη ή μικρότερη ένταση με την πάροδο του χρόνου.

Λόγοι που οδηγούν στη συμπεριφορά της κλεπτομανίας

Υπάρχουν τρεις λόγοι πίσω από την συμπεριφορά των κλεπτομανών, σύμφωνα με τις μελέτες.

1. Έλλειψη ελέγχου των παρορμήσεων

Τα άτομα με κλεπτομανία έχουν υψηλά επίπεδα παρορμητικότητας. Η παρορμητικότητα μπορεί να οδηγεί σε ξαφνικές, απρογραμμάτιστες πράξεις κλοπής χωρίς να σκέφτεται κάποιος τις συνέπειες.

Οι κλεπτομανείς έχουν περιορισμένο αυτοέλεγχο και έχουν μια έντονη επιθυμία να κλέψουν όταν εμφανιστεί η ευκαιρία, λόγω των παρορμητικών σκέψεων ή συναισθημάτων που δεν μπορούν να ελέγξουν. Αυτή η αδυναμία ελέγχου των παρορμήσεων συμβάλλει στην επαναλαμβανόμενη φύση της κλεπτομανίας, καθώς τα άτομα μπορεί να νιώθουν υποχρεωμένα να κλέψουν.

Οι μελέτες δείχνουν οι κλεπτομανείς λαμβάνουν αποφάσεις επειδή αποζητούν νέες εμπειρίες και συγκινήσεις, και η κλοπή σπάει την μονοτονία. Αν και η κλοπή συνοδεύεται από ένα προσωρινό συναίσθημα ικανοποίησης, τα άτομα νιώθουν ενοχές και τύψεις, και αυτό οδηγεί σε ένα νέο κύκλο κλεπτομανίας για να νιώσουν καλά.

Οι κλεπτομανείς έχουν συνήθως διατροφικές διαταραχές ή ψυχαναγκαστικές συμπεριφορές.

2. Κατάθλιψη

Τα στοιχεία δείχνουν ότι οι κλεπτομανείς έχουν διαταραχές της διάθεσης, όπως η κατάθλιψη. Η κλεπτομανία μπορεί να είναι μια δυσπροσαρμοστική αντίδραση στην κατάθλιψη, και τα συναισθήματα ενοχών και ντροπής που ακολουθούν μετά από μια κλοπή να εντείνουν τα συναισθήματα κατάθλιψης.

Οι πράξεις των κλεπτομανών είναι "εγώ-δυστονικές", είναι αντιφατικές με τις αξίες και τις πεποιθήσεις του ατόμου, και αυτό συχνά προκαλεί άγχος και αναστάτωση.

Η κλεπτομανία μπορεί να έχει σχέση με τα τραύματα της παιδικής ηλικίας, την παραμέληση ή την κακοποίηση από τους γονείς.

Η κλεπτομανία μπορεί επίσης να έχει σχέση με δυσλειτουργία στο σύστημα ντοπαμίνης στον εγκέφαλο. Η κλοπή οδηγεί στην απελευθέρωση ντοπαμίνης και προκαλεί συναισθήματα ευχαρίστησης στον εγκέφαλο.

3. Ανθυγιεινές αντιδράσεις στο άγχος

Για πολλούς κλεπτομανείς, οι κλοπές είναι ένας τρόπος να αντιμετωπίζουν τα αρνητικά συναισθήματα και το υποκείμενο ψυχολογικό στρες. Η κλοπή μπορεί να δημιουργεί μια προσωρινή συναισθηματική ανακούφιση ή να αποσπά την προσοχή από σοβαρά θέματα.

Οι κλεπτομανείς βλέπουν τις κλοπές σαν ένα τρόπο να αντιμετωπίζουν το συναισθηματικό ή οικονομικό στρες.

Είναι σημαντικό τα άτομα αυτά να βρίσκουν υγιείς τρόπος για να αντιμετωπίζουν αποτελεσματικά το άγχος.

Το στίγμα της κλεπτομανίας οδηγεί σε συναισθήματα ντροπής. Οι κλεπτομανείς δεν ζητούν εύκολα βοήθεια και κατηγορούν τον εαυτό τους, και αυτό τους κάνει να πιστεύουν ότι δεν αξίζουν την υποστήριξη.

Ωστόσο, οι κλεπτομανείς αξίζουν την συμπόνια, την προσοχή και την ενσυναίσθηση. Με την κατάλληλη υποστήριξη και θεραπεία, όλοι οι άνθρωποι μπορούν να ζουν μια ευτυχισμένη ζωή.

Ποιες είναι οι αιτίες της κλεπτομανίας;

Οι ακριβείς αιτίες της κλεπτομανίας δεν είναι γνωστές. Ωστόσο, γνωρίζουμε ότι η ντοπαμίνη συμβάλλει στην έναρξη της κλεπτομανίας. Η ντοπαμίνη παίζει σημαντικό ρόλο στη λειτουργία του συστήματος επιβράβευσης στον εγκέφαλο και η απελευθέρωση της έχει σχέση με την εμπειρία ευχάριστων συναισθημάτων. Η αίσθηση της ικανοποίησης και της ευχαρίστησης μετά την κλοπή ενισχύει την κλοπή.

Εκτός από τη ντοπαμίνη, η σεροτονίνη είναι μια άλλη ορμόνη υπεύθυνη για την έναρξη της κλεπτομανίας. Η σεροτονίνη ρυθμίζει την διάθεση. Σαν αποτέλεσμα, τα χαμηλά επίπεδα της σεροτονίνης μαζί με τα υψηλά επίπεδα ντοπαμίνης αυξάνουν την πιθανότητα εμφάνισης της κλεπτομανίας.

Υπάρχουν διάφορες θεωρίες που προτείνουν ότι οι αλλαγές στον εγκέφαλο μπορεί να είναι η ρίζα της κλεπτομανίας, και ότι τα μοτίβα κλοπής ενισχύουν το πρόβλημα με τον καιρό. Η κλεπτομανία μπορεί να έχει σχέση με:

• Προβλήματα με την σεροτονίνη: η σεροτονίνη είναι ένας νευροδιαβιβαστής που συμβάλλει στην ρύθμιση της διάθεσης και των συναισθημάτων. Τα χαμηλά επίπεδα σεροτονίνης είναι κάτι σύνηθες στους ανθρώπους που είναι επιρρεπείς σε παρορμητικές συμπεριφορές.
• Εθισμός: η κλοπή οδηγεί στην απελευθέρωση ντοπαμίνης, ενός άλλου νευροδιαβιβαστή. Η ντοπαμίνη δημιουργεί ευχάριστα συναισθήματα και μερικοί άνθρωποι αποζητούν αυτό το συναίσθημα επιβράβευσης ξανά και ξανά.
• Σύστημα οπιοειδών του εγκεφάλου: οι παρορμήσεις ρυθμίζονται από το σύστημα οπιοειδών του εγκεφάλου. Μια ανισορροπία σε αυτό το σύστημα μπορεί να κάνει δύσκολη την αντίσταση στις παρορμήσεις.

Επιπλοκές κλεπτομανίας

Αν η κλεπτομανία παραμείνει χωρίς θεραπεία μπορεί να προκαλεί πολλά συναισθηματικά, οικογενειακά, επαγγελματικά, νομικά και οικονομικά προβλήματα. Οι κλεπτομανείς γνωρίζουν ότι η κλοπή είναι κάτι παράνομο αλλά νιώθουν αδύναμοι να αντισταθούν στην παρόρμηση. Έτσι, νιώθουν ενοχές, ντροπή και εξευτελισμό.

Άλλες επιπλοκές και καταστάσεις που έχουν σχέση με την κλεπτομανία περιλαμβάνουν:

• Άλλες διαταραχές ελέγχου των παρορμήσεων, όπως ο τζόγος
• Διαταραχές προσωπικότητας
• Διατροφικές διαταραχές
• Κατάθλιψη
• Διπολική διαταραχή
• Διαταραχές άγχους
• Αυτοκτονικές σκέψεις και συμπεριφορές

Θεραπεία κλεπτομανίας

Αν και ο φόβος και η ντροπή κάνουν δύσκολη την αναζήτηση βοήθειας για τη θεραπεία της κλεπτομανίας,  είναι δύσκολο κάποιος να ξεπεράσει την κλεπτομανία μόνος του. Χωρίς θεραπεία, η κλεπτομανία μπορεί να γίνει μια συνεχή και μακροχρόνια κατάσταση.

Η θεραπεία για την κλεπτομανία τυπικά περιλαμβάνει φαρμακευτική αγωγή και ψυχοθεραπεία. Ωστόσο, μπορεί να γίνει συνδυασμός και με άλλες θεραπευτικές επιλογές για καλύτερα αποτελέσματα.

Αντιμετώπιση κλεπτομανίας

Εκτός από την βοήθεια ενός ψυχοθεραπευτή, οι κλεπτομανείς μπορούν να κάνουν και κάποια πράγματα μόνοι τους:

• Να ακολουθούν το θεραπευτικό πλάνο: να παίρνουν τα φάρμακά τους και να μην χάνουν τις συνεδρίες τους.
• Να μένουν ενημερωμένοι: να διαβάζουν για την κλεπτομανία ώστε να κατανοήσουν τους παράγοντες κινδύνου.
• Να αναγνωρίζουν όσα τους οδηγούν στην κλεπτομανία: να αναγνωρίζουν καταστάσεις, σκέψεις και συναισθήματα που τους οδηγούν στην κλοπή.
• Να κάνουν θεραπεία για άλλα θέματα ψυχικής υγείας: η κατάθλιψη και το άγχος προκαλούν συναισθηματικό πόνο που μπορεί να οδηγεί σε ανθυγιεινές συμπεριφορές.
• Να μαθαίνουν τεχνικές χαλάρωσης και διαχείρισης του στρες: για παράδειγμα τεχνικές όπως ο διαλογισμός, η γιόγκα.
• Να μένουν συγκεντρωμένοι στο στόχο τους: η αντιμετώπιση της κλεπτομανίας χρειάζεται χρόνο. Είναι ανάγκη να έχουν κίνητρο και το στόχο στο μυαλό τους.
• Να είναι ειλικρινείς με τους αγαπημένους τους: αρχικά για να ελέγξουν την παρόρμηση όταν είναι για παράδειγμα στα μαγαζιά μπορούν να το κάνουν με τη βοήθεια ενός κοντινού τους ατόμου που θα γνωρίζει την κατάσταση.