Κλιματική αλλαγή και κατάθλιψη

Κλιματική αλλαγή και κατάθλιψη

Η επίδραση της κλιματικής αλλαγής στην υγεία είναι πλέον πραγματικότητα. Η κλιματική κρίση επηρεάζει αρνητικά όχι μόνο την σωματική μας υγεία αλλά και την ψυχική μας υγεία. Οι φυσικές καταστροφές μπορεί να οδηγούν σε τραυματισμούς ακόμη και θανάτους. Οι μακροχρόνιες αλλαγές στο κλίμα, όπως για παράδειγμα η αύξηση της θερμοκρασίας, μπορεί να προκαλεί ανασφάλεια για την διαθεσιμότητα της τροφής και του νερού, να οδηγεί σε αναπνευστικά προβλήματα και αλλεργίες. Ομοίως, οι επιδράσεις στην ψυχική υγεία μπορεί να είναι άμεσες ή έμμεσες. Οι άμεσες είναι πιο προφανείς όταν για παράδειγμα συμβαίνουν ακραία καιρικά φαινόμενα ή φυσικές καταστροφές όπως μια πυρκαγιά ή μια πλημύρα.

Το τραύμα και το σοκ είναι οι πιο συχνές ψυχολογικές αντιδράσεις που παρατηρούνται μετά από μια φυσική καταστροφή, και συνήθως υποχωρούν με την αποκατάσταση της ασφάλειας. Ωστόσο, όσοι έχουν επιζήσει μετά από μια ακραία κλιματική αλλαγή μπορεί να βιώνουν χρόνιες ή σοβαρές ψυχικές διαταραχές όπως το άγχος, η διαταραχή μετατραυματικού στρες, η κατάθλιψη, οι διαταραχές ύπνου.

Οι κλιματικές αλλαγές όπως οι ακραίοι καύσωνες και η ξηρασία επίσης επηρεάζουν την ψυχική υγεία. Ο καύσωνας επηρεάζει την διάθεση και την συμπεριφορά, και τα άτομα που έχουν ήδη κάποιο θέμα ψυχικής υγείας, είναι πιο δύσκολο να διατηρήσουν την ομοιόσταση στο σώμα τους. Γενικά, σε περιόδους καύσωνα παρατηρούνται όλο και περισσότερες κρίσεις, σε καταστάσεις όπως η σχιζοφρένεια.

Ποιοι άνθρωποι είναι πιο ευάλωτοι στην κλιματική αλλαγή;

Το οικολογικό πένθος είναι μια εμπειρία που εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από τον τρόπο ζωής και την κοινωνικοοικονομική κατάσταση ενός ατόμου. Υπάρχει μεγάλη διαφορά στους ανθρώπους που ζουν μια άνετη ζωή και σε όσους ζουν στα όρια της φτώχειας.

Πλέον, στις μέρες μας οι περισσότεροι άνθρωποι βιώνουν τις επιδράσεις της κλιματικής αλλαγής. Οι άνθρωποι που έχουν μια στενή σχέση με το φυσικό περιβάλλον επηρεάζονται περισσότερο από οικολογικό πένθος. Όσοι άνθρωποι ανήκουν σε χαμηλά κοινωνικοοικονομικά στρώματα επηρεάζονται περισσότερο από τις αλλαγές του καιρού και είναι πιο ευάλωτοι στο οικολογικό πένθος.

Οι νέοι άνθρωποι ηλικίας 15-24 ετών βιώνουν από πολύ νωρίς τις συνέπειες της κλιματικής αλλαγής. Οι νέες γενιές αποτελούν μάρτυρες πολλών οικολογικών και φυσικών καταστροφών (καύσωνες, πλημμύρες, πυρκαγιές).

Πώς νιώθουν οι νέοι για αυτή την κατάσταση; Σύμφωνα με τα στοιχεία οι νέοι ηλικίας 18-34 ετών έχουν πολύ περισσότερες πιθανότητες να βιώσουν κατάθλιψη, από ότι οι άνθρωποι άνω των 55 ετών. Καθώς η κλιματική κρίση γίνεται όλο και πιο βαθιά, συνεχώς εμφανίζονται νέες ψυχολογικές έννοιες και φαινόμενα που επηρεάζουν σοβαρά την ψυχική υγεία.

Ποιες είναι οι επιδράσεις της κλιματικής κρίσης στην ψυχική υγεία;

Η κλιματική κρίση είναι ένα παγκόσμιο φαινόμενο. Η πληροφόρηση μέσα από τα μέσα ενημέρωσης και τα social media έχουν αλλάξει την αντίληψη για την κλιματική αλλαγή. Φυσικά, η κατανόηση του προβλήματος οδηγεί σε αρνητικά συναισθήματα όπως το πένθος, η κατάθλιψη, το άγχος, η ανησυχία ή ο θυμός.

Οικολογικό πένθος

Το οικολογικό πένθος είναι ένας όρος που χρησιμοποίησε πρώτη φορά το 1940, ο φιλόσοφος και οικολόγος Άλντο Λεοπόλντ για να εκφράσει τη γενικευμένη συναισθηματική δυσφορία που προκαλείται από τις αλλαγές στο περιβάλλον. Είναι φυσιολογικό μετά από έναν αποχωρισμό ή μια απώλεια να έχουμε συναισθηματικές και συμπεριφορικές αντιδράσεις. Το οικολογικό άγχος είναι ένας άλλος όρος που αφορά την κλιματική αλλαγή. Δυστυχώς, εξαιτίας της απειλής της κλιματικής αλλαγής, το πένθος για την απώλεια των οικοσυστημάτων είναι όλο και πιο συχνό.

Οι περιβαλλοντικές αλλαγές μπορεί να έχουν άμεσες ή έμμεσες συνέπειες στην ψυχική υγεία όπως το άγχος και πιο συγκεκριμένα το οικολογικό άγχος. Και η συνύπαρξη του με άλλα επώδυνα συναισθήματα όπως η αδυναμία, η ευαλωτότητα και η δυσαρέσκεια.

Το οικολογικό πένθος/οικολογική θλίψη είναι μια συναισθηματική αντίδραση στην οικολογική αλλαγή που έχει σχέση με την απώλεια ενός προσωπικά σημαντικού μέρους, όπως το σπίτι, το οικοσύστημα, η κοινότητα. Το οικολογικό πένθος προκύπτει από την ιδέα της "βιοφιλίας", η οποία αναφέρεται στην έμφυτη σύνδεση με τη φύση και άλλα έμβια όντα που προσφέρουν ψυχολογικά και συναισθηματικά οφέλη. Οι αλλαγές στο κλίμα που προκαλούν οικολογικό πένθος μπορεί να έχουν ήδη συμβεί ή να συμβούν, όπως για παράδειγμα, η απώλεια της γης λόγω της ανόδου της στάθμης της θάλασσας, ή η εξαφάνιση των ειδών λόγω της απώλειας των οικοσυστημάτων.

Μια απώλεια που έχει σχέση με το κλίμα, μπορεί να συμβάλλει στην απώλεια της προσωπικής ταυτότητας ή στην αποσύνδεση ενός ατόμου από την κοινότητα.

Οικολογική κατάθλιψη

Η οικολογική κατάθλιψη αναφέρεται στα συναισθήματα κατάθλιψης που προκαλούνται από τις προβλεπόμενες μελλοντικές επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής. Τα άτομα που βιώνουν οικολογική κατάθλιψη συχνά αισθάνονται αβοήθητα ή αδύναμα να αλλάξουν όσα συμβαίνουν. Σε αρκετές περιπτώσεις οι άνθρωποι με οικολογική κατάθλιψη μπορεί να έχουν και άλλα θέματα ψυχικής υγείας όπως το άγχος. Πολλές φορές η οικολογική κατάθλιψη τροφοδοτείται από τις πληροφορίες που αναρτώνται στα social media.

Οικολογικό άγχος

Το κλιματικό ή οικολογικό άγχος είναι ένα συναίσθημα που προκαλείται από το φόβο ή την ανησυχία για το μέλλον του πλανήτη. Το άγχος είναι ένας φυσιολογικός μηχανισμός που μας βοηθά να αποφύγουμε κινδύνους.

Για να μπορέσει κάποιος να καταπολεμήσει το οικολογικό άγχος πρέπει να είναι καλά ενημερωμένος για την κλιματική κρίση και να κάνει βήματα για θετικές αλλαγές που θα βοηθήσουν τον πλανήτη. Ωστόσο, επειδή η κλιματική αλλαγή είναι ένα πολύπλοκο πρόβλημα που δεν έχει μια ξεκάθαρη λύση, το άγχος μπορεί να είναι έντονο. Ενώ κάποιοι άνθρωποι με οικολογικό άγχος κινητοποιούνται για να προστατεύσουν τον πλανήτη άλλοι παραλύουν από το φόβο τους. Μπορεί να νιώθουν ενοχές και ντροπή, πράγμα που εντείνει το άγχος.

Τα συναισθήματα όπως ο φόβος, η ανησυχία, το πένθος, ο θυμός, η απελπισία, οι ενοχές είναι μια φυσιολογική αντίδραση για την κλιματική αλλαγή.

Οικολογικό άγχος και κατάθλιψη στους νέους

Το οικολογικό άγχος είναι πολύ συχνό στα παιδιά και στους νέους ενήλικες που σκέφτονται το μέλλον τους, και αν πρέπει να αποκτήσουν δικά τους παιδιά.

Οι νέοι άνθρωποι έχουν συνειδητοποιήσει πως ο πλανήτης μας βρίσκεται σε ένα σημείο από το οποίο δεν θα υπάρχει επιστροφή. Πιστεύουν ότι θα βιώσουν τα χειρότερα σενάρια της κλιματικής αλλαγής. Οι νέοι άνθρωποι ανησυχούν για την επίδραση της κλιματικής αλλαγής στην καθημερινότητά τους.

Γιατί η ψυχική μας υγεία είναι ευάλωτη στην κλιματική αλλαγή;

Τα θέματα ψυχικής υγείας όπως το άγχος, η κατάθλιψη, το μετατραυματικό στρες έχουν σχέση όχι μόνο με τις φυσικές καταστροφές, αλλά με το στρες και το τραύμα που προκαλεί μια απώλεια. Κάποιοι άνθρωποι, και πιο συγκεκριμένα τα παιδιά, οι ηλικιωμένοι και οι άνθρωποι με προϋπάρχοντα θέματα ψυχικής υγείας, άνθρωποι που ανήκουν σε κατώτερα κοινωνικοοικονομικά στρώματα, είναι ευάλωτοι στις αρνητικές επιδράσεις μια φυσικής καταστροφής.

Τα έντονα καιρικά φαινόμενα, όπως οι καύσωνες και η ξηρασία επηρεάζουν άμεσα την ψυχική υγεία, ειδικά όταν δεν φαίνεται να υπάρχει τέλος σε αυτή την κατάσταση. Οι μακροχρόνιες επιδράσεις της κλιματικής αλλαγής μπορεί να οδηγήσουν στην αλλαγή, όπως η έλλειψη νερού, η επιδείνωση των προβλημάτων υγείας. Οι βιομηχανίες που είναι ευαίσθητες στις περιβαλλοντικές αλλαγές όπως η γεωργία, κάνει τους ανθρώπους να νιώθουν ανασφάλεια για το εισόδημά τους. Επίσης, η ατμοσφαιρική ρύπανση για μεγάλο χρονικό διάστημα που προκύπτει από τις παρατεταμένες περιόδους υψηλών θερμοκρασιών μπορεί να οδηγεί σε αύξηση των θεμάτων του αναπνευστικού ή των αλλεργιών. Όλα αυτά τα προβλήματα επηρεάζουν την ψυχική υγεία και την ευεξία.

Τα προβλήματα στην εφοδιαστική αλυσίδα λόγω της κλιματικής αλλαγής οδηγούν σε οικονομική αστάθεια, με αποτέλεσμα την επιδείνωση της ψυχικής υγείας. Η κλιματική αλλαγή και η μετανάστευση στην οποία οδηγεί θα αποτελέσουν κύρια κοινωνικοοικονομικά θέματα τον 21^ο αιώνα, ειδικά για τους ανθρώπους με χαμηλά εισοδήματα. Τα παιδιά είναι ιδιαίτερα ευαίσθητα στις αλλαγές περιβάλλοντος. Όταν αναγκάζονται να αλλάξουν ρουτίνα και να αποχωριστούν την οικογένεια ή τους φίλους τους τότε νιώθουν έντονο στρες. Οι τραυματικές εμπειρίες στην παιδική ηλικία έχουν σχέση με τον αυξημένο κίνδυνο εμφάνισης θεμάτων ψυχικής υγείας.

Η αυξανόμενη πίεση και το στρες που προκαλεί η κλιματική κρίση είναι δύσκολη για τους ανθρώπους που ήδη αντιμετωπίζουν κάποια ψυχική διαταραχή όπως η κατάθλιψη.

Πώς μπορούμε να προστατέψουμε την ψυχική μας υγεία στη διάρκεια της κλιματικής κρίσης;

Ένα από τα σημαντικότερα πράγματα είναι να φροντίζουμε την ψυχική μας υγεία και τον εαυτό μας. Η κλιματική κρίση είναι μια πρόκληση για όλο τον πλανήτη και για αυτό χρειαζόμαστε κουράγιο και αντοχή για να ανταπεξέλθουμε.

Επίσης, είναι ανάγκη να ενημερωνόμαστε για την επίδραση που έχει η κλιματική αλλαγή στην ψυχική μας υγεία. Το χρόνιο στρες στη διάρκεια της παιδική ηλικίας μπορεί να έχει μακροχρόνιες επιδράσεις και να αυξάνει τον κίνδυνο εμφάνισης θεμάτων ψυχικής υγείας στην ενήλικη ζωή. Για αυτό είναι πολύ σημαντικό τα παιδιά να γνωρίζουν πράγματα για την κλιματική αλλαγή και όσα μπορούν να κάνουν για την προστασία του πλανήτη.

Προσωπική δράση για την προστασία του περιβάλλοντος

Είναι πολύ σημαντικό ο καθένας μας να αναλάβει δράση για να μετριάσει τις επιδράσεις της κλιματικής αλλαγής, με μικρές ή μεγάλες πράξεις. Για παράδειγμα μπορεί κάποιος να κάνει ανακύκλωση, να μειώσει την χρήση πλαστικού, ή να χρησιμοποιεί τα μέσα μαζικής μεταφοράς για τις μετακινήσεις του. Όσο περισσότερο δεσμεύεται κάποιος σε αυτές τις συμπεριφορές , ακόμη και τα μικρά βήματα κάνουν μεγάλη διαφορά.

Επίσης, είναι πολύ σημαντικό να συμμετέχει κάποιος σε περιβαλλοντικές οργανώσεις όπου θα νιώθει ότι η φωνή του ακούγεται και υπάρχουν και άλλοι άνθρωποι με κοινές ανησυχίες.

Τα μέσα ενημέρωσης και τα social media επίσης παίζουν σημαντικό ρόλο στον περιορισμό των αρνητικών επιδράσεων της κλιματικής αλλαγής στην ψυχική υγεία. Υπάρχει μια τάση αυτά τα μέσα να μεγαλοποιούν τις καταστάσεις και να αναδεικνύουν την καταστροφή του πλανήτη, για να κερδίσουν την προσοχή των θεατών.

Επίσης, για να μπορέσει κάποιος να καταπολεμήσει το οικολογικό πένθος μπορεί να ασχολείται με δημιουργικές δραστηριότητες (π.χ. η γραφή, η φωτογραφία, η μουσική), ενώ παράλληλα θα αναλαμβάνει δράση ώστε να κάνει θετικές αλλαγές στην καθημερινότητα (π.χ. να κάνει ανακύκλωση, να κάνει δωρεές σε περιβαλλοντικές οργανώσεις, να περιορίσει την χρήση του πλαστικού).

Είναι επίσης σημαντικό να βρίσκει παρηγοριά στη φύση. Μια βόλτα στη φύση έχει θεραπευτική επίδραση και μας βοηθά να αναζωογονηθούμε και να σκεφτούμε καθαρά.