Κόμπλεξ: τι είναι, κατηγορίες, που οφείλονται;

Κόμπλεξ: τι είναι, κατηγορίες, που οφείλονται;

Συχνά χρησιμοποιούμε στην καθημερινότητά μας τους όρους "κομπλεξικός" και "κομπλεξική", όμως ποιος είνα ο ορισμός του κόμπλεξ επιστημονικά; Ως "κόμπλεξ" ορίζεται μια ομάδα ή ένα σύστημα ιδεών ή παρορμήσεων που έχουν κοινή συναισθηματική βάση και ασκούν ισχυρή αλλά συνήθως υποσυνείδητη επιρροή στη στάση και στη συμπεριφορά ενός ατόμου. Αυτό σημαίνει ότι τα κόμπλεξ περιλαμβάνουν ισχυρές επιθυμίες, συναισθήματα, αναμνήσεις και αντιλήψεις που ακούσια επηρεάζουν τον τρόπο με τον οποίο ένα άτομο σκέφτεται ή συμπεριφέρεται. Τα κόμπλεξ γενικά αφορούν ένα θέμα, όπως το κοινωνικό στάτους ή η εξουσία.

Ο όρος "κόμπλεξ" είναι ψυχολογικός και επινοήθηκε από τον ψυχίατρο, Καρλ Γιούνγκ. Σύμφωνα με τον Γιούνγκ, κάθε άτομο έχει συγκεκριμένα συναισθήματα, επιθυμίες, αναμνήσεις και αντιλήψεις τα οποία μπορεί να ξεχάσει, να τα καταπιέσει στο υποσυνείδητο μυαλό. Όλα αυτά σχηματίζουν το "προσωπικό ασυνείδητο". Αυτές οι ασυνείδητες επιρροές προκύπτουν από τις εμπειρίες ενός ατόμου. Τα ψυχολογικά κόμπλεξ ερευνήθηκαν εκτενώς από τον Καρλ Γιούνγκ και τον πατέρα της ψυχανάλυσης Σίγκμουντ Φρόυντ.

Υπάρχουν πάρα πολλά κόμπλεξ ή συμπλέγματα που μπορούν να αναπτυχθούν στην ανθρώπινη ψυχή. Η λίστα είναι πολύ μεγάλη.

Τύποι κόμπλεξ

Οιδιπόδειο σύμπλεγμα/Σύμπλεγμα της Ηλέκτρας

Το Οιδιπόδειο σύμπλεγμα πήρε το όνομά του από έναν αρχαίο ελληνικό μύθο στον οποίο ο Οιδίποδας σκότωσε τον πατέρα του και παντρεύτηκε τη μητέρα του. Αυτό το σύμπλεγμα αναφέρεται στα ερωτικά συναισθήματα ενός γιου προς τη μητέρα του , μαζί με την επιθετικότητα και την αντιπαλότητα προς τον πατέρα στη διάρκεια του φαλλικού σταδίου της ανάπτυξης (που ξεκινά όταν το παιδί είναι περίπου 3 χρονών). Η αντίστοιχη σχέση στην οποία μια κόρη έχει ερωτικά συναισθήματα για τον πατέρα της και εχθρικότητα προς της μητέρα της ονομάζεται σύμπλεγμα της Ηλέκτρας.

Σύμπλεγμα καταδίωξης

Είναι ένα από τα πιο συχνά κόμπλεξ στη σύγχρονη εποχή. Οι ρυθμοί της ζωής είναι τόσο γρήγοροι, που ο καθένας βιάζεται να επιτύχει όσο περισσότερα μπορεί και όσο πιο γρήγορα μπορεί. Το σύμπλεγμα καταδίωξης κάνει ένα άτομο να πιστεύει ότι όλοι οι άλλοι θέλουν να το βλάψουν/θέλουν το κακό του. Η πεποίθηση αυτή είναι παράλογη και υπερβολική με αποτέλεσμα το άτομο να κοιτά όλους τους ανθρώπους με έντονη καχυποψία.

Κόμπλεξ κατωτερότητας

Αυτό είναι ένα ακόμη συχνό κόμπλεξ, που κάνει το άτομο να πιστεύει ότι δεν αξίζει ή είναι λιγότερο ικανό από τους άλλους. Μπορεί να κάνει υπερπροσπάθεια λόγω αυτού του κόμπλεξ και να επιτυγχάνει σπουδαία πράγματα, ωστόσο ποτέ δεν πιστεύει ότι έχει επιτύχει αρκετά. Το κόμπλεξ κατωτερότητας κάνει ένα άτομο να νιώθει δυσαρεστημένο και απογοητευμένο, με αποτέλεσμα να αποφεύγει τις κοινωνικές αλληλεπιδράσεις.

Κόμπλεξ ανωτερότητας

Αυτό είναι ακριβώς αντίθετο από το κόμπλεξ κατωτερότητας. Σε αυτή την περίπτωση ένα άτομο με κόμπλεξ ανωτερότητας πιστεύει ότι είναι πολύ καλύτερο από τους άλλους. Έχει υπερβολική αυτοεκτίμηση και πιστεύει πως ότι και αν κάνει, αν πει ή αν πιστεύει είναι το σωστό. Νιώθει ότι έχει όλες τις αρετές και βλέπει όλους τους άλλους ανθρώπους ως κατώτερους.

Κόμπλεξ της Αγίας-Πόρνης

Είναι πολύ σύνηθες οι άνδρες να μην μπορούν να διατηρήσουν μια αποκλειστική σεξουαλική σχέση με τις συντρόφους τους. Αυτό όμως σημαίνει ότι έχουν το κόμπλεξ Αγίας-πόρνης. Αυτό πρακτικά δείχνει ότι υπάρχουν πολωμένες αντιλήψεις για τις γυναίκες γενικά. Οι άνθρωποι με αυτό το κόμπλεξ είτε θεωρούν ότι οι σύντροφοι τους είναι "αγνές", "καλές" και μοιάζουν με Αγίες ή στο αντίθετο άκρο είναι "κακές", "σαγηνευτικές πόρνες." Τη στιγμή που ξεκινούν να θαυμάζουν μια γυναίκα σεξουαλικά, τι σκέφτονται με αποκρουστικό τρόπο.

Σύμπλεγμα του Θεού

Οι άνθρωποι με το σύμπλεγμα του Θεού πιστεύουν ότι έχουν θεϊκές δυνάμεις όπως το Θεός, και  είναι πάνω από όλους. Πιστεύουν ότι είναι αρκετά ικανοί να πάρουν υπερβολικά ρίσκα και να αγνοούν τους κανόνες της κοινωνίας.

Κόμπλεξ ενοχών

Αυτό το κόμπλεξ κάνει το άτομο να κατηγορεί τον εαυτό του για όσα πάνε στραβά. Κάνει αυστηρή και υπερβολική αυτοκριτική και πιστεύει ότι είναι υπεύθυνο για ότι κακό συμβαίνει. Είναι υπερβολικά ευαίσθητο στη γνώμη των άλλων και καταβάλλει μεγάλη προσπάθεια για να γίνουν τα πράγματα καλύτερα.

Σύμπλεγμα του μάρτυρα

Ένα άτομο με το σύμπλεγμα του μάρτυρα θέλει να κερδίζει την προσοχή και την συμπάθεια των άλλων μέσα από τα βάσανά του. Συνήθως όλοι οι άλλοι είναι πάνω από αυτό, με αποτέλεσμα να παραμελεί τις ανάγκες και τις επιθυμίες του. Μπορεί επίσης να καταλήγει σε αυτοκαταστροφικές συμπεριφορές αν δεν παίρνει την προσοχή που θέλει.

Κόμπλεξ αδερφού-αδερφής

Αν και το συγκεκριμένο κόμπλεξ είναι πιο γνωστό ως κόμπλεξ του αδερφού , μπορεί να αναφέρεται σε κάθε συγγενή που έχει ισχυρή σύνδεση ή εμμονή με έναν άλλο συγγενή. Η αιτία αυτού του κόμπλεξ μπορεί να είναι τα θέματα με τους γονείς ή το κοινωνικό άγχος. Χαρακτηρίζεται από μια ακραία αλλά πλατωνική αγάπη ενός ατόμου για ένα συγγενή του.

Σύμπλεγμα του Καζανόβα

Αυτό το κόμπλεξ δείχνει ένα άτομο που λατρεύει τις γυναίκες. Είναι γοητευτικό, έχει καλό ένστικτο και γνωρίζει πως να κολακεύει μια γυναίκα. Δυστυχώς, το σύμπλεγμα επίσης αντανακλά την επιθυμία ενός ατόμου να έχει έναν μεγάλο αριθμό εραστών. Αυτό σημαίνει πρακτικά ότι ένα άτομο θέλει να κάνει σεξ με πολλές γυναίκες χωρίς να υπάρχει συναισθηματική σύνδεση. Το σύμπλεγμα πήρε το όνομά του τον 16^ο αιώνα από τον Ιταλό Giovanni Casanova, που ήταν γνωστός για τις κατακτήσεις του.

Ποια είναι η αιτία του συμπλέγματος του Καζανόβα; Αυτοί οι γοητευτικοί άνδρες έχουν μεγαλώσει χωρίς την παρουσία του πατέρα. Η έλλειψη σύνδεσης με την πατρική φιγούρα μπορεί να τους κάνει ανασφαλείς , και έτσι σαγηνεύουν τις γυναίκες για να νιώθουν επιβεβαίωση.

Σύμπλεγμα του Δον Ζουάν

Οι άνδρες με το σύμπλεγμα του Δον Ζουάν βλέπουν τις γυναίκες ως μέσο ευχαρίστησης. Σύμφωνα με τα στοιχεία το σύμπλεγμα του Δον Ζουάν αφορά τους άνδρες που σαγηνεύουν ανελέητα τις γυναίκες, ασχολούνται μόνο με την σεξουαλική τους ικανοποίηση και μετά χάνουν κάθε ενδιαφέρον. Με άλλα λόγια βλέπουν τις γυναίκες ως θήραμα.

Το σύμπλεγμα του Δον Ζουάν είναι μια  υπερσεξουαλική διαταραχή ή ο εθισμός στο σεξ.  Η αιτία του συμπλέγματος είναι άγνωστη. Ωστόσο, εικάζεται ότι η έλλειψη φροντίδας προς τον εαυτό (κακές σεξουαλικές συνήθειες, κατανάλωση αλκοόλ) οδηγεί στην εμφάνιση του κόμπλεξ.

Τα κόμπλεξ μπορεί να γίνουν παθολογικά;

Ο Καρλ Γιούνγκ πίστευε ότι η προέλευση των κόμπλεξ οφείλεται συχνά στα ψυχικά τραύματα ή σε κάποια μορφή συναισθηματικού σοκ που αφήνουν πληγές στην ψυχή. Είναι πολύ λίγοι οι άνθρωποι που δεν έχουν ζήσει ένα γεγονός στην παιδική τους ηλικία που να είναι τραυματικό ή συναισθηματικά έντονο. Καθώς ο κάθε άνθρωπος προέρχεται από διαφορετικά υπόβαθρο και ο καθένας αντιλαμβάνεται και βιώνει διαφορετικά τις καταστάσεις, ο καθένας μπορεί να αναπτύσσει διαφορετικά κόμπλεξ στην ίδια κατάσταση.

Τα κόμπλεξ δεν αποτελούν ψυχολογικές διαταραχές αλλά περισσότερο είναι ψυχικά φαινόμενα. Ο Γιούνγκ πίστευε ότι τα κόμπλεξ είναι πολύ συχνά και γίνονται παθολογικά μόνο όταν σκεφτόμαστε ότι τα έχουμε. Ο Γιούνγκ υποστήριζε ότι από παθολογικής άποψης η νευρωτική συμπεριφορά είναι αποτέλεσμα ενός κόμπλεξ. Επιπλέον, ένα άτομο μπορεί να έχει χαρακτηριστικά από ένα ή περισσότερα κόμπλεξ, με αποτέλεσμα τη δημιουργία ενός σύνθετου κόμπλεξ.