Μαγνητική τομογραφία (MRI): λειτουργία, τύποι και προετοιμασία

Μαγνητική τομογραφία

Η μαγνητική τομογραφία MRI (Magnetic Resonance Imaging) είναι μία τεχνική λεπτομερής απεικόνισης ιστών, μέσω του μαγνητικού συντονισμού. Ο μαγνητικός τομογράφος είναι ουσιαστικά ένας πολύ μεγάλος και δυνατός μαγνήτης.

Ακόμη και αν δεν έχετε κάνει ποτέ μαγνητική τομογραφία σίγουρα θα έχετε ακούσει για αυτήν από φίλους και συγγενείς. Είναι μια διαγνωστική τεχνική απεικόνισης που χρησιμοποιεί το μαγνητικό πεδίο και τα ραδιοκύματα για την λεπτομερή απεικόνιση των εσωτερικών οργάνων και των ιστών του σώματος. Ένας μαγνητικός τομογράφος με την ίδια σάρωση δίνει απεικονίσεις από διαφορετικές γωνίες, μέχρι και τρισδιάστατες απεικονήσεις.

Ο ασθενής ξαπλώνει μέσα στο μαγνήτη και τα ραδιοκύματα χρησιμοποιούνται για να στείλουν σήματα προς το σώμα και λαμβάνονται πίσω. Τα σήματα επηρεάζουν τα άτομα υδρογόνου μέσα στο σώμα μας και καθώς επιστρέφουν μετατρέπονται σε εικόνες από ένα υπολογιστή. Οι μαγνήτες των μαγνητικών τομογράφων υπάρχουν σε διαφορετικές εντάσεις μαγνητικού πεδίου που μετριέται σε tesla (Τ), συνήθως μεταξύ 0.5 Τesla και 3.0 Τesla.

Ποιος είναι ο καλύτερος μαγνητικός τομογράφος;

Οι μαγνητικοί τομογράφοι έχουν διαφορετικά χαρακτηριστικά, όπως την ένταση του σήματος και τον τύπο του μηχανήματος.

Α. Ένταση σήματος: 1.5 ή 3 Τesla

Καθώς εξελίσσεται η τεχνολογία, αναπτύσσονται καλύτερα μηχανήματα.

Η ποιότητα των εικόνων μιας μαγνητικής τομογραφίας εξαρτάται από την ισχύ του σήματος και του μαγνητικού πεδίου. Έτσι ένας τομογράφος 3 Τesla έχει πιο ισχυρό σήμα από ότι ένας τομογράφος 1.5 Τesla. Οι εικόνες από ένα τομογράφο 3 Τesla είναι εξαιρετικά καθαρές και λεπτομερείς. Είναι επίσης πιο γρήγορος και απαιτεί συνολικά μικρότερο χρόνο για τη σάρωση. Ο τομογράφος 3 Tesla είναι σαφώς καταλληλότερος για την απεικόνιση του μαστού, για μυοσκελετικά, νευρολογικά ή αγγειακά θέματα, όπου οι λεπτομέρειες είναι ιδιαίτερα σημαντικές για τη διάγνωση.

Δυστυχώς στην Ελλάδα οι περισσότεροι τομογράφοι είναι προηγούμενης γενιάς, των 1.5 Tesla. Ένας μαγνητικός τομογράφος 3 Τesla, ωστόσο, έχει διπλάσια ισχύ, και αυτό σημαίνει ότι έχει υψηλότερη ποιότητα στις εικόνες.

Η ισχύς του τομογράφου 3 Tesla έχει πολλά οφέλη για τους ακτινολόγους και τους ασθενείς, κάποια από αυτά είναι τα εξής:

• Η υψηλή ανάλυση του μαγνητικού τομογράφου 3 Τesla οδηγεί σε πιο λεπτομερείς εικόνες, οι οποίες είναι σημαντικές για την διάγνωση παθολογικών καταστάσεων στον εγκέφαλο, στη σπονδυλική στήλη και στο μυοσκελετικό σύστημα. Η ευκρίνεια και η καθαρότητα βοηθά τους ακτινολόγους να αναγνωρίσουν μικρές βλάβες και ανατομικές δομές που δεν διακρίνονται με λιγότερο ισχυρά μηχανήματα.
• Δίνει τη δυνατότητα για εικόνες υψηλής ευκρίνειας και πιο ακριβείς διαγνώσεις.
• Μειώνει τον κίνδυνο για παραμορφωμένες εικόνες, και περιορίζει την ανάγκη για επαναληπτικές σαρώσεις.
• Είναι αποτελεσματικός και γρήγορος.
• Είναι μια πιο ευχάριστη εμπειρία για τους ασθενείς, αφού το μικρότερο μέγεθος του μαγνήτη δεν προκαλεί την αίσθηση του εγκλεισμού, όπως συμβαίνει με τους περισσότερους μαγνητικούς τομογράφους.

Β. Ανοιχτού και κλειστού τύπου μαγνητικός τομογράφος

Ένας ανοιχτού τύπου μαγνητικός τομογράφος σημαίνει ότι το μηχάνημα είναι ανοιχτό και από τις τέσσερις πλευρές του. Η κορυφή του μηχανήματος βρίσκεται κοντά στο πρόσωπο/κεφάλι του ασθενή. Ο ανοιχτός τομογράφος ξεκινά με χαμηλή ισχύ 0.2 Τesla, σταδιακά αυξάνεται στα 0.3 Τesla μέχρι τα 0.7 Τesla και 1.2 Τesla. Το μηχάνημα 1.2 Τesla μπορεί να δώσει εικόνες για την διάγνωση αλλά δεν είναι τόσο καλής ποιότητας όσο ενός μαγνήτη 1.5 Τesla.

Ένας μαγνητικός τομογράφος 1.5 Tesla μπορεί να είναι ευρύς. Αυτό πρακτικά σημαίνει ότι το μέγεθος του κρεβατιού για τον ασθενή είναι 70cm, έτσι υπάρχει περισσότερος χώρος για το κεφάλι από ότι στον ανοιχτό τομογράφο , είναι πιο ευρύχωρος και δεν είναι ανοιχτός στα πλάγια.

Τι είναι η λειτουργική μαγνητική τομογραφία (fMRI);

Η fMRI (functional MRI) είναι η πιο γνωστή τεχνολογία που χρησιμοποιείται για την ανίχνευση της σύνδεσης ανάμεσα στην δραστηριότητα του εγκεφάλου και στις σκέψεις, τα συναισθήματα και την αντίληψη. Δείχνει ουσιαστικά την αιμάτωση του εγκεφάλου, η οποία αντανακλά την εγκεφαλική δραστηριότητα.

Η λειτουργική απεικόνιση μαγνητικού συντονισμού (Functional Magnetic Resonance Imaging -fMRI) δείχνει τι συμβαίνει στον εγκέφαλο, όπως επίσης και τη δομή του. Κατά τη διάρκεια της εξέτασης ο ασθενής μπορεί να εκτελεί ένα γνωστικό έργο, όπως η ανταπόκριση σε ένα ερέθισμα, υπολογισμούς, ή μνημονική ανακάλεση. Την ίδια στιγμή, ο σαρωτής μετρά τη ροή του αίματος σε διαφορετικά τμήματα του εγκεφάλου και χτίζει μια ανατομική-λειτουργική εικόνα του εγκεφάλου.

Οι περιοχές που έχουν μεγαλύτερη ροή αίματος είναι και οι πιο ενεργές. Αυτό συμβαίνει επειδή το αίμα μεταφέρει οξυγόνο, το οποίο είναι το "καύσιμο" που χρησιμοποιούν τα εγκεφαλικά κύτταρα για να παράγουν ηλεκτρικά σήματα.

Γιατί ο μαγνητικός τομογράφος κάνει θόρυβο;

Οι σαρωτές των μαγνητικών τομογράφων χρησιμοποιούν συχνότητες μαγνητικών πεδίων σε kilo-Hertz, ώστε να παράγουν εικόνες για όσα συμβαίνουν μέσα στον εγκέφαλο και στο σώμα μας. Τα πηνία δημιουργούν αυτά τα πεδία , τα οποία στη συνέχεια οδηγούν σε μικρές δονήσεις του συστήματος. Αυτές οι δονήσεις μεταφράζονται σε ηχητικά κύματα, που μπορεί να ακουστούν. Όταν αλλάζει το μαγνητικό πεδίο ανάλογα με τον τύπο του μαγνητικού τομογράφου, μπορεί να ακούγονται διάφοροι ήχοι κατά τη διάρκεια της μαγνητικής τομογραφίας.

Πώς θα προετοιμαστώ για την μαγνητική τομογραφία

Οι οδηγίες για την διατροφή και την κατανάλωση υγρών διαφέρουν ανάλογα με τον τύπο του τομογράφου. Μπορείτε να πάρετε κανονικά τα φάρμακα σας και να φάτε ότι θέλετε πριν την εξέταση, εκτός και αν ο γιατρός σας δώσει κάποια άλλη οδηγία.

Στη διάρκεια της εξέτασης ο ασθενής φορά νοσοκομειακή ρόμπα χωρίς κανένα μεταλλικό αντικείμενο, ώστε να προληφθούν τα λάθη στις απεικονίσεις και τραυματισμοί του ασθενούς από το ισχυρό μαγνητικό πεδίο. Πριν από την είσοδο στο μαγνητικό τομογράφο ο ασθενής αφαιρεί από πάνω του τα κοσμήματα ή άλλα μεταλλικά αντικείμενα. Τα μεταλλικά και ηλεκτρονικά αντικείμενα δεν επιτρέπονται στο δωμάτιο εξέτασης, γιατί μπορεί να επηρεάσουν το μαγνητικό πεδίο, να προκαλέσουν εγκαύματα ή άλλες βλάβες. Αυτά τα αντικείμενα περιλαμβάνουν:

• κοσμήματα, ρολόγια, πιστωτικές κάρτες, ακουστικά
• τεχνητές οδοντοστοιχίες
• στυλό, μαχαίρια τσέπης και γυαλιά
• κινητά τηλέφωνα, smart watch, και gps

Στις περισσότερες περιπτώσεις, η μαγνητική τομογραφία είναι ασφαλής για τους ασθενείς με μεταλλικά εμφυτεύματα, εκτός από ειδικές περιπτώσεις. Οι ασθενείς με τα ακόλουθα εμφυτεύματα δεν μπορούν να κάνουν μαγνητική τομογραφία, ούτε να εισέρχονται στο μαγνητικό τομογράφο χωρίς να έχει πριν αξιολογηθεί η ασφάλεια:

• κοχλιακό (αυτί) εμφύτευμα
• κάποια εμφυτεύματα που χρησιμοποιούνται για να ανευρύσματα στον εγκέφαλο
• κάποιοι τύποι σπειρώματος που τοποθετούνται μέσα στα αιμοφόρα αγγεία
• κάποιοι βηματοδότες ή απινιδωτές παλαιού τύπου

Είναι απαραίτητο ο ασθενής να ενημερώνει τους ακτινολόγους αν έχει κάποιο (μεταλλικό) εμφύτευμα ή συσκευή στο σώμα του. Αφενός αυτές οι συσκευές παρεμβαίνουν στην εξέταση, αφετέρου έχουν και κινδύνους. Αν ο ασθενής έχει το φυλλάδιο με τις πληροφορίες που συνοδεύει το εμφύτευμα, καλό είναι να δώσει προσοχή σε αυτό πριν την εξέταση. Η μαγνητική τομογραφία δεν μπορεί να γίνει χωρίς τεκμηρίωση για τη μορφή του εμφυτεύματος. Πριν την μαγνητική είναι σημαντικό να δείξει το φυλλάδιο του εμφυτεύματος στον ακτινολόγο.

Αν δεν υπάρχουν ξεκάθαρες πληροφορίες, μια απλή ακτινογραφία μπορεί να ανιχνεύσει κάθε μεταλλικό αντικείμενο. Τα μεταλλικά αντικείμενα που χρησιμοποιούνται για ορθοπεδικά χειρουργεία γενικά δεν έχουν κίνδυνο για την μαγνητική τομογραφία. Ωστόσο, μια πρόσφατα τοποθετημένη τεχνητή άρθρωση μπορεί να χρειάζεται άλλη εξέταση απεικόνισης.

Είναι σημαντικό ο ακτινολόγος να γνωρίζει αν υπάρχουν ξένα αντικείμενα (σκάγια, σφαίρες, εμφυτεύματα) ή όποιο άλλο μεταλλικό αντικείμενο στο σώμα σας. Τα ξένα σώματα που είναι κοντά και κολλημένα στα μάτια είναι σημαντικά επειδή μπορεί να κινηθούν ή να ζεσταθούν στη διάρκεια της σάρωσης και να προκαλέσουν σημαντικές βλάβες και τύφλωση. Οι βαφές που χρησιμοποιούνται για τα τατουάζ περιέχουν σίδηρο και μπορεί να ζεσταθούν στη διάρκεια της μαγνητικής τομογραφίας, αν και αυτό συμβαίνει σπάνια. Το μαγνητικό πεδίο δεν επηρεάζει τα σφραγίσματα των δοντιών, τα σιδεράκια, τις σκιές ματιών ή άλλα καλλυντικά. Ωστόσο, αυτά τα αντικείμενα μπορεί να παραμορφώσουν τις εικόνες στην περιοχή του προσώπου ή στον εγκέφαλο.

Άλλες προφυλάξεις

Αν μια γυναίκα είναι έγκυος πρέπει να το πει στο γιατρό της. Η μαγνητική τομογραφία εφαρμόζεται από το 1980 χωρίς να υπάρχουν αναφορές για παρενέργειες στις εγκύους ή στα μωρά τους. Ωστόσο, το έμβρυο δέχεται ένα ισχυρό μαγνητικό πεδίο. Για αυτό οι εγκυμονούσες πρέπει να μην κάνουν μαγνητική τομογραφία το πρώτο τρίμηνο εκτός και αν υπάρχει όφελος από την εξέταση που να ξεπερνά το ρίσκο. Οι εγκυμονούσες δεν πρέπει να λαμβάνουν σκιαγραφικό εκτός και αν είναι αναγκαίο.

Χρήση Σκιαγραφικού

Σε κάποιους μαγνητικούς τομογράφους γίνεται χορήγηση σκιαγραφικού. Ο γιατρός σας θα σας ρωτήσει αν έχετε άσθμα ή άλλες αλλεργίες σε φάρμακα, τροφές ή άλλα αλλεργιογόνα. Το πιο συχνό σκιαγραφικό είναι το γαδολίνιο (πχ Gadovist). Οι γιατροί χρησιμοποιούν το γαδολίνιο σε ασθενείς που είναι αλλεργικοί στο ιώδιο. Ένας ασθενής είναι λιγότερο πιθανό να είναι αλλεργικός στο γαδολίνιο από ότι στο ιώδιο. Ωστόσο, αν υπάρχει γνωστή αλλεργία στο γαδολίνιο, μπορεί να χρησιμοποιηθεί μετά από κατάλληλη προ-φαρμακευτική αγωγή.

Ο γιατρός ή ο ακτινολόγος θα σας ρωτήσει αν έχετε κάποιο σοβαρό πρόβλημα υγείας ή αν έχετε κάνει πρόσφατα κάποιο χειρουργείο. Κάποια νοσήματα, όπως η νεφρική ανεπάρκεια, δείχνουν ότι δεν μπορεί ο οργανισμός να αποβάλλει με ασφάλεια το γαδολίνιο (σκιαγραφικό). Χρειάζεται να γίνε μια εξέταση αίματος για να επιβεβαιωθεί ότι οι νεφροί λειτουργούν φυσιολογικά.