Μείζων κατάθλιψη

Τι είναι η μείζων κατάθλιψη;

Η μείζων κατάθλιψη είναι μια σοβαρή ψυχική νόσος που επηρεάζει εκατομμύρια ενήλικες ανά τον κόσμο, ή περίπου το 5-8% του ενήλικου πληθυσμού κάθε χρόνο. Αντίθετα με τα φυσιολογικά συναισθήματα της λύπης, της απώλειας, ή τις μεταβολές της διάθεσης, η μείζονα κατάθλιψη είναι επίμονη και μπορεί να επηρεάσει σημαντικά τις σκέψεις, τη συμπεριφορά, τη διάθεση, τη δραστηριότητα και τη σωματική υγεία ενός ανθρώπου. Μεταξύ των ψυχικών νοσημάτων, η μείζων καταθλιπτική διαταραχή είναι η κύρια αιτία αναπηρίας σε πολλές άλλες χώρες.

Οι γυναίκες έχουν διπλάσιες πιθανότητες να εμφανίσουν κατάθλιψη σε σχέση με τους άνδρες, για λόγους που δεν είναι πλήρως κατανοητοί. Περισσότεροι από τους μισούς ανθρώπους που έχουν βιώσει ένα καταθλιπτικό επεισόδιο θα συνεχίσουν να έχουν καταθλιπτικά επεισόδια μία ή δύο φορές το χρόνο. Χωρίς θεραπεία, η συχνότητα των καταθλιπτικών επεισοδίων, όπως και η σοβαρότητα των συμπτωμάτων τείνουν να αυξάνονται με τον καιρό. Αν η κατάθλιψη παραμείνει χωρίς θεραπεία, μπορεί να οδηγήσει στην αυτοκτονία.

Μονοπολική κατάθλιψη

Η μείζων κατάθλιψη, επίσης είναι γνωστή ως "κλινική κατάθλιψη" ή "μονοπολική κατάθλιψη", και είναι μονάχα μια μορφή καταθλιπτικής διαταραχής. Άλλες καταθλιπτικές διαταραχές περιλαμβάνουν τη δυσθυμία (χρόνια κατάθλιψη, λιγότερο σοβαρή κατάθλιψη) και τη διπολική κατάθλιψη (μανιοκατάθλιψη). Οι άνθρωποι που έχουν διπολική διαταραχή βιώνουν κατάθλιψη και μανία. Η μανία περιλαμβάνει ασυνήθιστη και επίμονη αυξημένη διάθεση ή ευερεθιστότητα, υπέρμετρη αυτοεκτίμηση και υπερβολική ενέργεια, σκέψεις και λογόρροια.

Ποια είναι τα συμπτώματα της μείζων κατάθλιψης;

Η έναρξη του πρώτου επεισοδίου της μείζων κατάθλιψης ίσως να μην είναι προφανές αν γίνει σταδιακά ή ήπια. Τα συμπτώματα της μείζων κατάθλιψης αντιπροσωπεύουν χαρακτηριστικά μια σημαντική αλλαγή στη λειτουργικότητα του ατόμου. Τα συμπτώματα της κατάθλιψης περιλαμβάνουν:

• Επίμονη θλίψη ή ευερεθιστότητα
• Έντονες αλλαγές στον ύπνο, στην όρεξη και στην ενέργεια
• Δυσκολία στη σκέψη, στη συγκέντρωση και στη μνήμη
• Ψυχοκινητική επιβράδυνση ή διέγερση
• Έλλειψη ενδιαφέροντος ή ευχαρίστησης για δραστηριότητες που απολαμβάνατε πριν
• Αισθήματα ενοχών, αναξιότητας, απελπισίας και κενού
• Επαναλαμβανόμενες σκέψεις θανάτου ή αυτοκτονίας
• Επίμονα ψυχοσωματικά συμπτώματα που δεν ανταποκρίνονται στη θεραπεία, όπως οι πονοκέφαλοι, οι πεπτικές διαταραχές και ο χρόνιος πόνος

Όταν διαφορετικά συμπτώματα της κατάθλιψης συμβαίνουν ταυτόχρονα, διαρκούν περισσότερο από δύο εβδομάδες και παρεμβαίνουν στην καθημερινή δραστηριότητα, είναι αναγκαία η ιατρική βοήθεια.

Ποιες είναι οι αιτίες της μείζων κατάθλιψης;

Δεν υπάρχει μονάχα ένας λόγος που προκαλεί μείζων κατάθλιψη. Ψυχολογικοί, βιολογικοί και περιβαλλοντικοί παράγοντες ίσως να συμβάλλουν στην εμφάνισή της. Όποιες και αν είναι οι συγκεκριμένες αιτίες της κατάθλιψης, οι επιστημονικές μελέτες έχουν αποδείξει ότι η μείζονα κατάθλιψη είναι μια βιολογική, ιατρική νόσος.

Η νορεπινεφρίνη, η σεροτονίνη και η ντοπαμίνη είναι τρεις νευροδιαβιβαστές (χημικά μηνύματα που μεταφέρουν σήματα μεταξύ των κυττάρων του εγκεφάλου) που εμπλέκονται στη μείζονα κατάθλιψη. Οι επιστήμονες πιστεύουν ότι αν υπάρχει μια χημική ανισορροπία σε αυτούς τους νευροδιαβιβαστές, τότε προκύπτουν κλινικά προβλήματα όπως η κατάθλιψη. Τα αντικαταθλιπτικά φάρμακα αυξάνουν την διαθεσιμότητα των νευροδιαβιβαστών ή αλλάζουν την ευαισθησία των υποδοχέων τους.

Οι επιστήμονες έχουν επίσης βρει στοιχεία για τη γενετική προδιάθεση της μείζονος κατάθλιψης. Υπάρχει αυξημένος κίνδυνος για την εμφάνιση κατάθλιψης όταν υπάρχει οικογενειακό ιστορικό της νόσου. Αυτό δεν σημαίνει ότι όσοι έχουν γενετική προδιάθεση εμφανίζουν κατάθλιψη, αλλά μερικοί άνθρωποι έχουν κάποιους βιολογικούς παράγοντες που τους κάνουν πιο επιρρεπείς στην κατάθλιψη. Γεγονότα της ζωής, όπως ο θάνατος ενός αγαπημένου προσώπου (πένθος), μια μεγάλη απώλεια ή αλλαγή, το χρόνιο στρες, και η κατάχρηση αλκοόλ και άλλων εξαρτησιογόνων ουσιών, ίσως να προκαλούν καταθλιπτικά επεισόδια. Μερικά νοσήματα, όπως οι καρδιαγγειακές νόσοι και ο καρκίνος και κάποια φάρμακα ίσως να προκαλούν καταθλιπτικά επεισόδια. Είναι επίσης πολύ σημαντικό ότι πολλά καταθλιπτικά επεισόδια συμβαίνουν ξαφνικά και δεν προκαλούνται από κάποιο σημαντικό γεγονός της ζωής (αντιδραστική κατάθλιψη) ή κάποια άλλη σωματική ασθένεια.

Πώς θεραπεύεται η μείζων κατάθλιψη;

Αν και η μείζων κατάθλιψη είναι μια εξουθενωτική νόσος, μπορεί να θεραπευτεί. Το 80-90% των ανθρώπων που έχουν διαγνωστεί με μείζονα κατάθλιψη μπορούν να θεραπευτούν αποτελεσματικά και να επιστρέψουν στην συνηθισμένες καθημερινές δραστηριότητες. Υπάρχουν διαθέσιμες πολλές μορφές θεραπείας, και η επιλογή εξαρτάται από το κάθε άτομο και τη σοβαρότητα της νόσου. Υπάρχουν δύο κύριοι τύποι θεραπείας για την κατάθλιψη: τα αντικαταθλιπτικά και η ψυχοθεραπεία. Για μερικούς ανθρώπους που εμφανίζουν εποχική κατάθλιψη, η φωτοθεραπεία μπορεί να είναι χρήσιμη. Αυτές οι θεραπείες μπορούν να γίνουν μεμονωμένα ή σε συνδυασμό. Επιπλέον, η εκπαίδευση και η υποστήριξη μπορούν να προάγουν την ανάρρωση. Ο τρόπος ζωής, η διατροφή, η άσκηση και η διακοπή του καπνίσματος, βελτιώνουν την σωματική και την ψυχική υγεία.

Αντικαταθλιπτικά φάρμακα

Συνήθως χρειάζονται 2-4 εβδομάδες για να ξεκινήσουν να δρουν τα αντικαταθλιπτικά, και 6-12 εβδομάδες για να έχουν τη μέγιστη απόδοση. Τα πρώτα αντικαταθλιπτικά φάρμακα εμφανίστηκαν το 1950. Οι μελέτες είχαν δείξει ότι η ανισορροπία στους νευροδιαβιβαστές όπως η σεροτονίνη, η ντοπαμίνη και η νορεπινεφρίνη μπορεί να διορθωθεί με τα αντικαταθλιπτικά. Οι ομάδες των αντικαταθλιπτικών που χρησιμοποιούνται συχνά για την κατάθλιψη:

1. Οι επιλεκτικοί αναστολείς της επαναπρόσληψης της σεροτονίνης (SSRIs)

Τα SSRI δρουν επιλεκτικά στον νευροδιαβιβαστή σεροτονίνη. Είναι τα αντικαταθλιπτικά που συνταγογραφούνται περισσότερο για την κατάθλιψη παγκοσμίως. Αυτοί οι παράγοντες μπλοκάρουν την επαναπρόσληψη της σεροτονίνης από της συνάψεις των νευρώνων, και έτσι αυξάνουν τεχνητά τη σεροτονίνη που είναι διαθέσιμη στη σύναψη (αυτή είναι λειτουργική σεροτονίνη, και παρεμβαίνει στη μεταγωγή σήματος, τη βασική λειτουργία των νευροδιαβιβαστών). Οι SSRIs περιλαμβάνουν τη φλουοξετίνη (Ladose), τη σερτραλίνη (Zoloft), την παροξετίνη (Seroxat), την σιταλοπράμη (Seropram), την εσιταλοπράμη (Cipralex) και την φλουβοξαμίνη (Dumyrox).

2. Οι επιλεκτικοί αναστολείς της επαναπρόσληψης της σεροτονίνης και της νορεπινεφρίνης (SNRIs)

Τα SNRI είναι η δεύτερη πιο δημοφιλής κατηγορία αντικαταθλιπτικών παγκοσμίως. Αυτοί οι παράγοντες μπλοκάρουν την επαναπρόσληψη της σεροτονίνης και της νορεπινεφρίνης από τις συνάψεις των νευρώνων (έτσι αυξάνεται η διαθεσιμότητα αυτών των χημικών ουσιών που συμμετέχουν στη μεταγωγή σήματος). Οι SNRIs περιλαμβάνουν την βενλαφαξίνη (Effexor) και τη ντουλοξετίνη (Cymbalta).

3. Η βουπροπιόνη (Wellbutrin)

To Wellbutrin είναι ένα αντικαταθλιπτικό που ταξινομείται ως επιλεκτικός αναστολέας της επαναπρόσληψης των κατεχολαμινών, νορεπινεφρίνης και ντοπαμίνης (NDRI). Δρα μπλοκάροντας την επαναπρόσληψη της ντοπαμίνης και της νορεπινεφρίνης.

4. Η μιρταζαπίνη (Remeron)

To Remeron δρα διαφορετικά από τα προηγούμενα αντικαταθλιπτικά. Η μιρταζαπίνη στοχεύει στους ειδικούς υποδοχείς της σεροτονίνης και της νορεπινεφρίνης στον εγκέφαλο, και έτσι αυξάνεται έμμεσα η δραστηριότητα τους στην κυκλοφορία του εγκεφάλου.

5. Τα τρικυκλικά αντικαταθλιπτικά (TCAs)

Τα τρικυκλικά αντικαταθλιπτικά είναι τα πιο παλιά αντικαταθλιπτικά που χρησιμοποιήθηκαν σαν θεραπεία πρώτης γραμμής. Λειτουργούν παρόμοια με τους SNRIs, αλλά έχουν και άλλες νευροχημικές ιδιότητες με αποτέλεσμα να οδηγούν σε πολλές παρενέργειες, συγκριτικά με τα υπόλοιπα αντικαταθλιπτικά. Χρησιμοποιούνται σε περιπτώσεις που τα υπόλοιπα αντικαταθλιπτικά δεν λειτουργούν. Τα τρικυκλικά αντικαταθλιπτικά περιλαμβάνουν την αμιτριπτυλίνη, τη δεσιπραμίνη, τη δοξεπίνη, την ιμιπραμίνη, τη νορτριπτυλίνη και την προτριπτυλίνη.

6. Οι αναστολείς της μονοαμινοξειδάσης (MAOIs)

Οι ΜΑΟΙ σπάνια χρησιμοποιούνται στις μέρες μας. Λειτουργούν απενεργοποιώντας ένζυμα του εγκεφάλου τα οποία καταβολίζουν τη σεροτονίνη, τη νορεπινεφρίνη και τη ντοπαμίνη στις συνάψεις, και έτσι αυξάνουν τα επίπεδα τους στον εγκέφαλο. Μερικές φορές είναι αποτελεσματικά για ανθρώπους που δεν ανταποκρίνονται σε άλλη φαρμακευτική αγωγή ή που έχουν άτυπη κατάθλιψη με έντονο άγχος, υπερβολικό ύπνο, ευερεθιστότητα, υποχονδρίαση, ή χαρακτηριστικά φοβιών. Ωστόσο, είναι τα λιγότερο ασφαλή αντικαταθλιπτικά, καθώς αλληλεπιδρούν έντονα με άλλα φάρμακα και απαιτούν συγκεκριμένο διαιτολόγιο. Οι MAOIs περιλαμβάνουν τη φενελζίνη (Nardil), την ισοκαρβοξαζίδη και την θειïκή τρανιλκυπρομίνη.

7. Άλλα ενισχυτικά φάρμακα.

Συχνά οι ψυχίατροι συνδυάζουν τα αντικαταθλιπτικά που προαναφέρθηκαν μεταξύ τους (αυτό ονομάζεται ʺσυνδυασμός) ή με άλλους παράγοντες που δεν είναι αντικαταθλιπτικοί από μόνοι τους (αυτό ονομάζεται ʺενίσχυσηʺ). Αυτοί οι παράγοντες μπορεί να περιλαμβάνουν άτυπους αντιψυχωσικούς παράγοντες όπως την αριπιπραζόλη (Abilify), την ολανζαπίνη (Zyprexa, Zoxil), την κουετιαπίνη (Seroquel, Quepin, Etiapin), την ζιπρασιδόνη (Geodon), την ρισπεριδόνη (Risperdal). Χρησιμοποιούνται συμπληρωματικά και φάρμακα άλλων κατηγοριών όπως η βουσπιρόνη (Bespar), η ορμόνη του θυρεοειδούς (τριιωδοθυρονίνη ή Τ3), διεγερτικές ουσίες όπως μεθυλφαινιδάτη (Ritalin), δεξτροαμφεταμίνη, αγωνιστές των υποδοχέων της ντοπαμίνης, το λίθιο, η λαμοτριγίνη (Lamictal), οι στεροειδείς ορμόνες (τεστοστερόνη, οιστρογόνα, DHEA), κα

Οι άνθρωποι που λαμβάνουν φάρμακα και οι οικογένειές τους πρέπει να είναι προσεκτικοί κατά τη διάρκεια της έναρξης της φαρμακευτικής αγωγής επειδή τα φυσιολογικά επίπεδα ενέργειας και οι δραστηριότητες συχνά επανέρχονται πριν τη βελτίωση της διάθεσης. Επίσης σε αυτό το σημείο, όταν είναι πιο εύκολο να πάρετε αποφάσεις  αλλά η κατάθλιψη είναι ακόμη σοβαρή, ο κίνδυνος αυτοκτονίας ίσως να είναι προσωρινά αυξημένος.

Ψυχοθεραπεία

Υπάρχουν πολλές μορφές ψυχοθεραπείας που είναι αποτελεσματικές στην θεραπεία της κατάθλιψης, όπως η συστημική ψυχοθεραπεία, η gestalt, η γνωστική-συμπεριφορική ψυχοθεραπεία (CBT). Οι μελέτες έχουν δείξει ότι η ήπια προς μέτρια κατάθλιψη συχνά θεραπεύεται επιτυχώς μόνο με ψυχοθεραπεία. Ωστόσο, η σοβαρή κατάθλιψη είναι πιο πιθανό να ανταποκρίνεται καλύτερα στο συνδυασμό ψυχοθεραπείας και φαρμακευτικής αγωγής.

Η ψυχοθεραπεία βοηθά στην αλλαγή του αρνητικού τρόπου σκέψης και συμπεριφορών, καθώς μαθαίνει στους ανθρώπους πώς να αλλάζουν τα μοτίβα συμπεριφοράς που συμβάλλουν στη νόσο τους και βοηθά στη βελτίωση των δύσκολων προσωπικών σχέσεων και στην προσαρμογή σε νέους ρόλους στη ζωή που ίσως να συνδέονται με την κατάθλιψη του ατόμου.

Ποιες είναι οι παρενέργειες των αντικαταθλιπτικών;

Τα αντικαταθλιπτικά όπως όλα τα φάρμακα έχουν και παρενέργειες. Οι άνθρωποι έχουν διαφορετικές εμπειρίες στη μορφή και τη σοβαρότητα των παρενεργειών. Περίπου το 50% των ανθρώπων που λαμβάνουν αντικαταθλιπτική φαρμακευτική αγωγή έχουν κάποιες παρενέργειες, ειδικά κατά τη διάρκεια των πρώτων εβδομάδων λήψης της αγωγής. Οι παρενέργειες που είναι ενοχλητικές συχνά αντιμετωπίζονται με την αλλαγή της δοσολογίας των φαρμάκων, την αλλαγή του φαρμάκου, ή την αντιμετώπιση των παρενεργειών άμεσα με επιπλέον φαρμακευτική αγωγή.