Μέρη του εγκέφαλου και λειτουργίες

Μέρη του εγκέφαλου και λειτουργίες

Ο εγκέφαλος μας είναι ένα πολύπλοκο όργανο. Ελέγχει και συντονίζει όλες τις λειτουργίες του σώματος, από την κίνηση των δαχτύλων μέχρι το ρυθμό της καρδιάς. Επίσης, παίζει κύριο ρόλο στο πως ελέγχουμε και επεξεργαζόμαστε τα συναισθήματά μας. Ποια είναι όμως τα διάφορα μέρη του εγκεφάλου και οι λειτουργίες τους;

Βασικές δομές του εγκεφάλου

Το μεγαλύτερο μέρος του εγκεφάλου είναι χωρισμένο στο αριστερό και το δεξιό ημισφαίριο. Ο εγκεφαλικός φλοιός, δηλαδή το εξωτερικό στρώμα του εγκεφάλου, χωρίζεται περαιτέρω σε τέσσερις λοβούς:

• Μετωπιαίος λοβός: συμμετέχει στη σκέψη, στην οργάνωση, στα συναισθήματα, στην επίλυση προβλημάτων και στον έλεγχο της κίνησης.
• Κροταφικός λοβός: επεξεργάζεται ακουστικές πληροφορίες και είναι σημαντικός για την κατανόηση της γλώσσας.
• Βρεγματικός λοβός: επεξεργάζεται αισθητηριακές πληροφορίες, τον χωρικό προσανατολισμό και την ιδιοδεκτικότητα
• Ινιακός λοβός: υπεύθυνος για την όραση.
• Παρεγκεφαλίδα: παίζει καθοριστικό ρόλο στον έλεγχο της κίνησης, τον συντονισμό της κίνησης και της ισορροπίας.
• Εγκεφαλικό στέλεχος: συνδέει τον εγκέφαλο με τον νωτιαίο μυελό και ρυθμίζει βασικές λειτουργίες της ζωής, όπως η αναπνοή, ο καρδιακός ρυθμός και τα αντανακλαστικά.

Από πού προέρχονται τα συναισθήματα;

Το μεταιχμιακό σύστημα του εγκεφάλου είναι αυτό που ρυθμίζει τα συναισθήματα. Αν και δεν είναι ακόμη απολύτως ξεκάθαρο το σύνολο των δομών που συμμετέχουν στον έλεγχο των συναισθημάτων, κάποιες δομές κλειδιά είναι η αμυγδαλή, ο ιππόκαμπος, ο υποθάλαμος και ο μεταιχμιακός φλοιός.

Οι δομές που αποτελούν κομμάτι του μεταιχμιακού συστήματος, είναι:

• Ο υποθάλαμος: εκτός από τον έλεγχο των συναισθηματικών αντιδράσεων, ο υποθάλαμος εμπλέκεται στις σεξουαλικές αντιδράσεις, στην απελευθέρωση των ορμονών και στη ρύθμιση της θερμοκρασίας του σώματος.
• Ο ιππόκαμπος: ο ιππόκαμπος βοηθά στη διατήρηση και στην ανάκτηση των αναμνήσεων. Επίσης, παίζει ρόλο στο πως κατανοούμε τις διαστάσεις του περιβάλλοντα χώρου.
• Η αμυγδαλή: η αμυγδαλή βοηθά στο συντονισμό των αντιδράσεων στο περιβάλλον, ειδικά των συναισθηματικών αντιδράσεων. Αυτή η δομή παίζει σημαντικό ρόλο στο φόβο και στο θυμό.
• Ο μεταιχμιακός φλοιός: αυτό το τμήμα περιέχει δύο δομές, την έλικα του προσαγώγιου και την (παρα)ιπποκάμπεια έλικα. Μαζί επηρεάζουν την διάθεση, το κίνητρο και την κρίση.

Πώς ο εγκέφαλος επεξεργάζεται τα συναισθήματα;

Υπάρχουν 6 βασικά συναισθήματα: η ευτυχία, ο θυμός, η λύπη, ο φόβος, η έκπληξη και η απέχθεια. Από εκεί και πέρα όλα τα συναισθήματα προκύπτουν από συνδυασμούς αυτών. Για παράδειγμα, η ζήλια προκύπτει από το συνδυασμό του θυμού ή της λύπης, ενώ η ικανοποίηση είναι μια μορφή ευτυχίας.

Τα συναισθήματα είναι στην πραγματικότητα εμπειρίες που συνδέονται με την ενεργοποίηση συγκεκριμένων περιοχών στον εγκέφαλο.

Περιοχές ρύθμισης των συναισθημάτων στον εγκέφαλο

Οι μελέτες δείχνουν ότι τα συναισθήματα έχουν σχέση με διαφορετικές περιοχές του εγκεφάλου.

1. Η ευτυχία ενεργοποιεί συγκεκριμένες περιοχές στον εγκέφαλο, όπως ο μετωπιαίος φλοιός, το προσφηνοειδές λόβιο, η αριστερή αμυγδαλή, και το αριστερό τμήμα του νησιωτικού φλοιού. Αυτή η δραστηριότητα περιλαμβάνει συνδέσεις ανάμεσα στην επίγνωση (μετωπιαίος και νησιωτικός φλοιός) και στο κέντρο των συναισθημάτων (αμυγδαλή) στον εγκέφαλο.
2. Ο φόβος ενεργοποιεί την αμυγδαλή, τον υποθάλαμο και περιοχές στον αριστερό μετωπιαίο φλοιό. Περιλαμβάνει την σκέψη (μετωπιαίος φλοιός), ένα αίσθημα στο στομάχι (αμυγδαλή) και μια αίσθηση επείγοντος που τυπικά συνδέεται με την επιβίωση (υποθάλαμος).
3. Η λύπη συνδέεται με την αυξημένη δραστηριότητα στο δεξιό ινιακό λοβό, τον αριστερό νησιωτικό φλοιό, τον αριστερό θάλαμο της αμυγδαλής και τον ιππόκαμπο. Ο ιππόκαμπος συνδέεται στενά με την μνήμη και έτσι κάποιες αναμνήσεις προκαλούν συναισθήματα λύπης. Η λύπη έχει μελετηθεί περισσότερο από όλα τα άλλα συναισθήματα επειδή η κατάθλιψη είναι μια ψυχική νόσος που μπορεί να διαρκεί πολύ. Τα αντικαταθλιπτικά οδηγούν στη βελτίωση των συμπτωμάτων.
4. Ο θυμός είναι ένα σημαντικό συναίσθημα που πολλοί άνθρωποι, ενήλικες και παιδιά, αποφεύγουν, και προσπαθούν να ελέγξουν. Ο θυμός έχει σχέση με την ενεργοποίηση του δεξιού ιππόκαμπου, της αμυγδαλής, και των δύο πλευρών του προμετωπιαίου φλοιού και του νησιωτικού φλοιού.
5. Η έκπληξη είναι ένα συναίσθημα που μπορεί να προκαλεί όμορφα ή άσχημα συναισθήματα. Η έκπληξη ενεργοποιεί την κατώτερη μετωπιαία έλικα και τον ιππόκαμπο. Ο ιππόκαμπος έχει σχέση με τη μνήμη, και το στοιχείο της έκπληξης, και συνήθως συνδέεται με εμπειρίες που δεν θυμόμαστε ή δεν περιμένουμε.
6. Η απέχθεια είναι  ένα ενδιαφέρον συναίσθημα που συχνά συνδέεται με την αποφυγή. Αυτό το συναίσθημα έχει σχέση με την ενεργοποίηση και την σύνδεση ανάμεσα στην αριστερή αμυγδαλή, στον αριστερό κατώτερο μετωπιαίο φλοιό και στο νησιωτικό φλοιό.

Ποια είναι τα τμήματα του εγκεφάλου που ελέγχουν το φόβο;

Από βιολογικής άποψης, ο φόβος είναι ένα πολύ σημαντικό συναίσθημα. Βοηθά να ανταποκριθούμε κατάλληλα σε απειλητικές για τη ζωή καταστάσεις.

Αυτή η αντίδραση προκύπτει από την διέγερση της αμυγδαλής, και εν συνεχεία από τον υποθάλαμο. Αυτό εξηγεί γιατί μερικοί άνθρωποι που έχουν κάποια βλάβη στον εγκέφαλο που επηρεάζει την αμυγδαλή δεν αντιδρούν κατάλληλα σε επικίνδυνες καταστάσεις.

Όταν η αμυγδαλή διεγείρει τον υποθάλαμο, αυτόν οδηγεί στην  ενεργοποίηση του μηχανισμού πάλης ή φυγής. Ο υποθάλαμος στέλνει σημάδια στα επινεφρίδια για να παράγουν ορμόνες, όπως η αδρεναλίνη και η κορτιζόλη.

Καθώς αυτές οι ορμόνες εισέρχονται στην κυκλοφορία του αίματος, μπορεί να παρατηρούνται σωματικές αλλαγές όπως η αύξηση:

• στο ρυθμό της καρδιάς
• στο ρυθμό της αναπνοής
• στη γλυκόζη του αίματος
• στην εφίδρωση

Μαζί με την απόκριση στο μηχανισμό πάλης ή φυγής, η αμυγδαλή επίσης παίζει ρόλο στην  εκμάθηση του φόβου. Αυτό αφορά στη διαδικασία κατά την οποία αναπτύσσεται μια σύνδεση ανάμεσα σε συγκεκριμένες καταστάσεις και στα συναισθήματα φόβου.

Ποια τμήματα του εγκεφάλου ελέγχουν το θυμό;

Όπως συμβαίνει και με το φόβο, ο θυμός είναι μια αντίδραση σε απειλές ή στρεσσογόνους παράγοντες στο περιβάλλον. Όταν κάποιος αντιμετωπίζει μια κατάσταση που μοιάζει απειλητική και δεν μπορεί να δραπετεύσει, τότε μπορεί να αντιδρά με θυμό ή επιθετικότητα. Μπορείτε να σκεφτείτε το θυμό και τη φυγή ως κομμάτι του μηχανισμού πάλης ή φυγής.

Η απογοήτευση, όπως σε καταστάσεις που αντιμετωπίζουμε εμπόδια για να επιτύχουμε ένα στόχο, μπορεί να προκαλεί θυμό.

Ο θυμός ξεκινά με την αμυγδαλή που ενεργοποιεί τον υποθάλαμο, όπως συμβαίνει και με το φόβο. Επιπλέον, τα τμήματα του προμετωπιαίου φλοιού παίζουν ρόλο στο θυμό. Οι άνθρωποι που έχουν κάποια βλάβη σε αυτή την περιοχή συχνά δυσκολεύονται να ελέγξουν τα συναισθήματά τους, ειδικά το θυμό και την επιθετικότητα.

Τα τμήματα του προμετωπιαίου φλοιού του εγκεφάλου συμβάλλουν στον έλεγχο του θυμού. Οι άνθρωποι με κάποια βλάβη σε αυτή την περιοχή του εγκεφάλου, μερικές φορές δυσκολεύονται να ελέγξουν τα συναισθήματά τους, ειδικά το θυμό και την επιθετικότητα.

Ποια τμήματα του εγκεφάλου ελέγχουν την χαρά;

Η χαρά και η ευτυχία αναφέρονται σε μια γενική αίσθηση ευεξίας ή ικανοποίησης. Όταν νιώθουμε χαρούμενοι, γενικά έχουμε θετικές σκέψεις και συναισθήματα.

Η ευτυχία προέρχεται από το μεταιχμιακό φλοιό. Μια άλλη περιοχή που παίζει ρόλο είναι το προσφηνοειδές λόβιο. Το προσφηνοειδές λόβιο εμπλέκεται στην ανάκτηση των αναμνήσεων, στη διατήρηση της αίσθησης του εαυτού, και την προσοχή όσο κινούμαστε στο περιβάλλον.

Τα στοιχεία δείχνουν ότι οι άνθρωποι με μεγαλύτερο όγκο φαιάς ουσίας στο δεξί προσφηνοειδές λόβιο είναι πιο ευτυχισμένοι. Το προσφηνοειδές λόβιο επεξεργάζεται συγκεκριμένες πληροφορίες και τις μετατρέπει σε συναισθήματα χαράς. Για παράδειγμα, φανταστείτε ότι περνάτε μια όμορφη βραδιά με κάποιον αγαπημένο σας. Όταν ανακαλείτε αυτή την ανάμνηση, νιώθετε συναισθήματα ευτυχίας.

Ποια τμήματα του εγκεφάλου ελέγχουν την αγάπη;

Μπορεί να ακούγεται παράξενο, αλλά η ρομαντική αγάπη έχει σχέση με την απόκριση στο στρες που προκαλείται από τον υποθάλαμο. Αυτό βγάζει νόημα αν σκεφτείτε την νευρικότητα και τον ενθουσιασμό που νιώθετε όταν ερωτεύεστε κάποιον.

Όσο αυτά τα συναισθήματα μεγαλώνουν, ο υποθάλαμος προκαλεί την απελευθέρωση άλλων ορμονών, όπως η ντοπαμίνη, η ωκυτοκίνη και η βαζοπρεσίνη.

Η ντοπαμίνη έχει σχέση με το σύστημα επιβράβευσης στον εγκέφαλο. Και έτσι μετατρέπει την αγάπη σε ένα επιθυμητό συναίσθημα.

Η ωκυτοκίνη επίσης ονομάζεται "ορμόνη της αγάπης". Αυτό οφείλεται σε μεγάλο βαθμό στην αύξηση που παρατηρείται όταν αγκαλιάζουμε κάποιον ή όταν έχουμε οργασμό. Παράγεται από τον υποθάλαμο και απελευθερώνεται από την υπόφυση. Έχει επίσης, σχέση με την κοινωνική σύνδεση. Αυτό είναι πολύ σημαντικό στοιχείο για την εμπιστοσύνη και τη δημιουργία μιας σχέσης. Επιπλέον, δημιουργεί συναισθήματα ηρεμίας.

Η βαζοπρεσίνη παράγεται από τον υποθάλαμο και απελευθερώνεται από την υπόφυση. Παίζει ρόλο στην κοινωνική σύνδεση με ένα σύντροφο.