Μυελίνη
Η μυελίνη είναι ένα περίβλημα που σχηματίζει μια μονωτική και προστατευτική επικάλυψη γύρω από τις νευρικές ίνες. Η μυελίνη είναι ζωτικής σημασίας για τη φυσιολογική λειτουργία του νευρικού συστήματος.Όλες οι δραστηριότητες που κάνουμε (όπως το περπάτημα και η ομιλία) ελέγχονται από τον εγκέφαλο, ο οποίος λαμβάνει πληροφορίες μέσω των πέντε αισθήσεων, τις επεξεργάζεται και στη συνέχεια καθοδηγεί τους μύες να δράσουν. Όλες οι πληροφορίες που περνούν από τον εγκέφαλο προς το σώμα (και αντίστροφα) μεταδίδονται και συντονίζονται γρήγορα και ταυτόχρονα. Αυτό επιτυγχάνεται μέσω των ιστών του νευρικού συστήματος.
Καθώς τα νεύρα μεταβιβάζουν τα ηλεκτρικά σήματα από το ένα κύτταρο στο άλλο, η μυελίνη βοηθά την ενίσχυση της ταχύτητας μεταγωγής του σήματος. Η μυελίνη μονώνει τον άξονα δημιουργώντας ειδικές δομές που ονομάζονται κόμβοι του Ranvier. Η μυελίνωση των νεύρων αυξάνει σημαντικά την ταχύτητα μετάδοσης του σήματος μεταξύ των νευρικών κυττάρων.
Για παράδειγμα, ενώ οι ταχύτητες μετάδοσης στις νευρικές ίνες χωρίς μυελίνη κυμαίνονται από 0.5-10 μέτρα ανά δευτερόλεπτο, στις νευρικές ίνες που έχουν μυελίνη οι ταχύτητες φτάνουν τα 150 μέτρα ανά δευτερόλεπτο. Η ταχύτητα μετάδοσης είναι πολύ σημαντική για λειτουργίες που χρειάζονται να γίνονται ταχύτητα, όπως για παράδειγμα η ισορροπία. Όταν η μυελίνη καταστρέφεται αυτό εμποδίζει τη δυνατότητα επικοινωνίας μεταξύ των νευρώνων, εγκεφάλου και σώματος. Τελικώς, χωρίς την προστασία του στρώματος μυελίνης, τα νευρικά κύτταρα πεθαίνουν οδηγώντας σε μη αντιστρεπτή καταστροφή.
Τα νευρικά κύτταρα αποτελούνται από το κυτταρικό σώμα και τον άξονα που είναι υπεύθυνος για τη μεταβίβαση των ηλεκτρικών σημάτων από το κυτταρικό σώμα στους νευρώνες, στους αδένες και στους μύες. Το έλυτρο μυελίνης είναι χαρακτηριστικό των σπονδυλωτών, αν και παρόμοια περιβλήματα έχουν παρατηρηθεί και σε κάποια ασπόνδυλα. Η μυελίνη αποτελείται από 40% νερό και η υπόλοιπη μάζα αποτελείται από 80% λιπίδια και 20% πρωτεΐνη. Η κύρια λιπιδική σύνθεση της μυελίνης της δίνει λευκή απόχρωση, για αυτό αναφέρεται και ως "λευκή ουσία" του εγκεφάλου. Το κύριο λιπίδιο της μυελίνης είναι ένα γλυκολιπίδιο που ονομάζεται γαλακτοκερεβροσίδη. Άλλες κύριες πρωτεΐνες της μυελίνης αποτελούν η βασική πρωτεΐνη της μυελίνης (MBP), η πρωτεολιπιδική πρωτεΐνη της μυελίνης (PLP) και η μυελινική γλυκοπρωτεΐνη των ολιγοδενδριτών (MOG). Μέσα στη μυελίνη, υπάρχουν διασταυρούμενες αλυσίδες υδρογονανθράκων που συνθέτουν την σφιγγομυελίνη η οποία ενισχύει το περίβλημα της μυελίνης.
Τα κανάλια νατρίου που δημιουργούν δυναμικά δράσης είναι άφθονα στους κόμβους του Ranvier. Στους κόμβους, συγκεκριμένα μόρια είναι επίσης άφθονα που ενεργοποιούν και διατηρούν το σύμπλεγμα των καναλιών νατρίου. Αυτά τα μόρια οργανώνονται και περιβάλλονται από το έλυτρο μυελίνης. Η παρουσία του περιβλήματος και των καναλιών του νατρίου στους κόμβους του Ranvier σημαίνει ότι το σήμα "πηδά" από τον ένα κόμβο στον επόμενο, επιτρέποντας του να ταξιδέψει γρήγορα στον άξονα. Αυτή η διαδικασία είναι γνωστή ως αγωγιμότητα.
Πότε καταστρέφεται η μυελίνη;
Η ελαττωματική μυελίνωση των νεύρων είναι η κύρια αιτία πολλών νευρολογικών διαταραχών. Η απομυελίνωση αναφέρεται στην καταστροφή και την απώλεια του ελύτρου της μυελίνης που περιβάλλει τα νεύρα. Η απομυελίνωση ίσως να συμβαίνει λόγω φλεγμονωδών, μεταβολικών ή γενετικών παραγόντων, αλλά ανεξάρτητα από την αιτία, αυτή η απώλεια της μυελίνης οδηγεί σε σημαντική δυσλειτουργία των νεύρων και μειώνει ή μπλοκάρει την μεταγωγή των σημάτων ανάμεσα στον εγκέφαλο και στο υπόλοιπο σώμα.
Μία από τις πιο γνωστές νόσους που προκαλεί η απομυελίνωση είναι η Σκλήρυνση κατά πλάκας, ένα αυτοάνοσο νόσημα όπου οι απομυελινωτικές αλλοιώσεις στο κεντρικό νευρικό σύστημα εμφανίζονται στον εγκέφαλο και νωτιαίο μυελό και προκαλούν συμπτώματα όπως ο πόνος, οι δυσλειτουργίες στην κίνηση, τα γνωστικά προβλήματα και οι οπτικές διαταραχές. Η πλειοψηφία των ασθενών (περίπου το 80%) εμφανίζει υποτροπιάζουσα σκλήρυνση κατά πλάκας, όπου τα νευρολογικά συμπτώματα συμβαίνουν σε επεισόδια, με βελτίωση μεταξύ των επεισοδίων. Περίπου δέκα χρόνια μετά την έναρξη της νόσου, οι μισοί ασθενείς εμφανίζουν επιδείνωση της νευρολογικής λειτουργίας, και αυτό αναφέρεται ως δευτερογενώς προϊούσα μορφή. Το υπόλοιπο 20% των ασθενών βιώνει συνεχή νευρολογική επιδείνωση χωρίς περιόδους όπου τα συμπτώματα βελτιώνονται. Αυτή αναφέρεται ως πρωτογενώς προϊούσα μορφή. Όσων αφορά την αντιμετώπιση, εκτός της φαρμακευτικής αγωγής, απαραίτητη είναι η φυσικοθεραπεία, και η μυϊκή ενδυνάμωση, οι διατάσεις, η επανεκπαίδευση της ισορροπίας.
Ο ύπνος βοηθά στην αναγέννηση της μυελίνης
Ο ύπνος ανανεώνει και αυξάνει τον αριθμό ορισμένων εγκεφαλικών κυττάρων, ιδίως εκείνων που παράγουν τη μυελίνη. Συγκεκριμένα μελέτες έχουν δείξει ότι τα πρόδρομα ολιγοδενδροκύτταρα που παράγουν τη μονωτική μυελίνη, διπλασιάζονται κατά τον ύπνο και μάλιστα η αύξησή τους φαίνεται να είναι πιο έντονη στη φάση REM που σχετίζεται με τα όνειρα. Ο ύπνος επίσης ενεργοποιεί γονίδια που σχετίζονται με τη διατήρηση και επιδιόρθωση της μυελίνης.
Όταν κοιμάστε καλό είναι να κλείνετε το κινητό σας/wifi. Γενικότερα να αποφεύγετε την έκθεση σε ηλεκτρομαγνητικά πεδία, ιδίως όταν κοιμάστε (κρατήστε το κινητό σε απόσταση τουλάχιστον 2 μέτρα, ή σε λειτουργία αεροπλάνου).
Άλλοι παράγοντες που βοηθούν στην παραγωγή μυελίνης
- Η διαθεσιμότητα των DHA λιπών (ωμέγα-3 λιπαρά οξέα) συνδέεται με τη μυελίνωση.
- Η βιταμίνη C παίζει σημαντικό ρόλο στη παραγωγή μυελίνης. Ενεργοποιεί γονίδια που διεγείρουν την παραγωγή του BDNF (εγκεφαλικός νευροτροφικός παράγοντας) ο οποίος βοηθά να νευρικά κύτταρα του εγκεφάλου να επιβιώσουν και να πολλαπλασιαστούν (νευρογένεση). Υπάρχουν κάποιες μελέτες που δείχνουν ότι η κατανάλωση μπλε βατόμουρων βοηθά στην παραγωγή BDNF.
- Αποφύγετε το αλκοόλ. Ο χρόνιος αλκοολισμός επιταχύνει τη γήρανση της μυελίνης και την επιδείνωση της εγκεφαλικής λειτουργίας.
- Αν τα αποθέματα σιδήρου σας είναι χαμηλά, επηρεάζονται τα ολιγοδεντροκύτταρα, και δεν παράγουν τη μυελίνη που θα έπρεπε.
- Η έλλειψη ψευδαργύρου (και άλλων μικροθρεπτικών συστατικών) επηρεάζει την εγκεφαλική λειτουργία.
- Βιταμίνη Ε και φλαβονοειδή (Epimedium Macun) είναι βοηθητικά
- Το μικροβίωμα του εντέρου (εντερική χλωρίδα - το σύνολο των βακτηρίων που βρίσκονται στο λεπτό και παχύ μας έντερο) φαίνεται να παίζει ρόλο στη ρύθμιση γονιδίων για τη μυελίνη. Αυτό έχει σημασία για τη διατροφή και στην περίπτωση λήψης διαφόρων φαρμάκων που επηρεάζουν την εντερική χλωρίδα, όπως πχ οι αντιβιώσεις.
- Γενικά ισχύει ο κανόνας πως η δραστηριότητα των νευρώνων επηρεάζει το βαθμό στον οποίο τα ολιγοδενδροκύτταρα παράγουν μυελίνη. Αυτό μπορεί να χρησιμοποιηθεί θεραπευτικά, για παράδειγμα υπάρχουν μελέτες που δείχνουν ότι η μουσική μπορεί να διεγείρει την παραγωγή μυελίνης σε συγκεκριμένες περιοχές.
- Η αεροβική άσκηση (τρέξιμο, τζοκινγ, κα) αυξάνει τον όγκο της μυελίνης και ταυτόχρονα μειώνει την καταστροφή της μυελίνης, οδηγώντας σε καλύτερη εγκεφαλική λειτουργία. Η άσκηση προστατεύει και με την αύξηση της εγκεφαλικής κυκλοφορίας και με την παραγωγή BDNF.
- Μελέτες δείχνουν ότι ο βελονισμός και ο ηλεκτροβελονισμός προστατεύουν και βοηθούν στην παραγωγή μυελίνης και την επαναμυελίνωση των νευρικών ινών (όπως πχ σε περιπτώσεις κακώσεων σπονδυλικής στήλης).