Νευρικός κλονισμός: συμπτώματα, αιτίες, θεραπεία

Νευρικός κλονισμός

Όλοι μας έχουμε βιώσει στιγμές πίεσης στην καθημερινότητα. Κάποιες φορές το έντονο στρες μας κάνει να πιστεύουμε ότι θα πάθουμε νευρικό κλονισμό. Όμως τι ακριβώς είναι ο "νευρικός κλονισμός"; Ο νευρικός κλονισμός (mental breakdown ή nervous breakdown στα αγγλικά) δεν αποτελεί μια επίσημη ψυχιατρική διάγνωση, αλλά μια ομάδα συμπτωμάτων που περιγράφουν την ψυχολογική κατάρρευση ή την αδυναμία να λειτουργήσει κανείς συγκροτημένα, σε μια περίοδο υπερβολικού ψυχολογικού στρες.

Ο νευρικός κλονισμός μπορεί να συνυπάρχει και με άλλες ψυχικές διαταραχές, διαγνωσμένες ή όχι. Αλλά μπορεί και να αποτελεί ένα προειδοποιητικό σημάδι ώστε να αρχίσει το άτομο να φροντίζει τον εαυτό του, πριν την εκδήλωση μιας μεγαλύτερης ψυχικής διαταραχής, όπως η κατάθλιψη, οι κρίσεις πανικού, το burnout, κα.

Τι είναι ο Νευρικός κλονισμός;

Ο νευρικός κλονισμός γενικά είναι μια ξαφνική, οξεία αλλά χρονικά περιορισμένη κρίση στην ψυχική υγεία πράγμα που σημαίνει πρακτικά ότι ένα άτομο δεν μπορεί να τα βγάλει πέρα με τις υποχρεώσεις της καθημερινότητας και πως έχει εξαντληθεί ψυχικά. Είναι αυτό το συναίσθημα ότι "έχεις πιάσει πάτο". Δεν υπάρχει μόνο μια αιτία για τον νευρικό κλονισμό αλλά σίγουρα υπάρχουν κάποια καταλυτικά ψυχοπιεστικά γεγονότα που πυροδοτούν την κατάσταση, που μπορεί να περιλαμβάνουν:

• χωρισμό
• χρεοκοπία, οικονομικά προβλήματα
• διαζύγιο
• απώλεια ενός αγαπημένου προσώπου, πένθος
• τραυματικές εμπειρίες
• ατυχήματα
• σωματική επίθεση, απειλή κατά της ζωής
• φυσική καταστροφή
• συνεχείς δυσκολίες
• εργασιακό στρες
• παρατεταμένες διαταραχές του ύπνου
• ασθένεια ιδίου ή ένα άρρωστο μέλος της οικογένειας
• θέματα ψυχικής υγείας, όπως η κατάθλιψη

Δεν υπάρχει ακριβής χρόνος για την ανάρρωση από το νευρικό κλονισμό. Για κάποιους ανθρώπους διαρκεί λίγες μέρες ή εβδομάδες. Για άλλους, ίσως και μήνες. Φυσικά, δεν κρατάει για πάντα και με την κατάλληλη βοήθεια μπορεί να αντιμετωπιστεί.

Πώς θα καταλάβω ότι έχω πάθει νευρικό κλονισμό;

Γενικά, πριν από το νευρικό κλονισμό προϋπάρχει έντονο άγχος και ο συνδυασμός κατάθλιψης και άγχους που κάνει το άτομο πιο ευάλωτο. Επίσης κάποιο άτομο μπορεί να νιώθει εγκλωβισμένο στις αρνητικές σκέψεις και αρνητικές πεποιθήσεις. Μπορεί κάποιος να νιώθει αποκομμένος από την πραγματικότητα και πως τα νεύρα του είναι σπασμένα. Το σώμα με τη σειρά του δίνει κάποια σημάδια όπως ψυχοσωματικά συμπτώματα, οι ανεξήγητοι πόνοι, ο πόνος στο στομάχι, ο πονοκέφαλος και τα συχνά κρυολογήματα.

Το κύριο σύμπτωμα που δείχνει ότι είστε στη μέση ενός νευρικού κλονισμού είναι η κατάρρευση της ψυχικής σας αντοχής, το οποίο σας κάνει αδύναμους να λειτουργήσετε και να ανταπεξέλθετε στις υποχρεώσεις της καθημερινότητας όπως το να πάτε στη δουλειά, να αντιμετωπίσετε τα οικογενειακά σας θέματα και να φροντίσετε τον εαυτό σας. Κάποιοι άνθρωποι δεν μπορούν να σηκωθούν καν από το κρεβάτι και παραλύουν από την ανησυχία και το φόβο. Ο κόσμος τους και οι κοινωνικές τους σχέσεις καταρρέουν. Οι αντιδράσεις τους δεν συμβαδίζουν με το χαρακτήρα τους και αυτό προκαλεί περισσότερη σύγχυση.

Νευρικός κλονισμός - συμπτώματα

Τα συμπτώματα ενός νευρικού κλονισμού, που μπορεί να περιλαμβάνει την κατάθλιψη και το άγχος, είναι:

• αϋπνία, προβλήματα στον ύπνο
• νοητική σύγχυση
• ανεξήγητοι πόνοι, ψυχοσωματικά συμπτώματα
• υπνηλία
• συναισθήματα πανικού
• μεγάλη ευαισθησία στο θόρυβο, σε ενοχλητικούς ήχους (μισοφωνία)
• εύκολος εκνευρισμός, ξεσπάσματα θυμού, "σπασμένα νεύρα"
• έλλειψη φροντίδας του εαυτού
• εναλλαγές στη διάθεση
• ανησυχία ότι κάποιος θα πεθάνει, ότι κάποιος θα πάθει κάτι κακό

Ο νευρικός κλονισμός μπορεί να συνυπάρχει με άλλα θέματα ψυχικής υγείας όπως το άγχος, η κατάθλιψη και οι διαταραχές του ύπνου. Πολλές φορές μια κατάσταση που μοιάζει με νευρικό κλονισμό μπορεί να είναι μια ψυχική διαταραχή όπως:

• διαταραχή άγχους
• κρίσεις πανικού (αν η κατάρρευση περιλαμβάνει πανικό που έρχεται και φεύγει)
• μείζονα κατάθλιψη (αν ο κλονισμός προκαλεί έντονα κακή διάθεση και αυτοκτονικές σκέψεις)
• σχιζοφρένεια (αν η κατάρρευση συνοδεύεται από παραισθήσεις)
• διαταραχή μετατραυματικού στρες (αν ο κλονισμός περιλαμβάνει αναδρομές, εφτιάλτες)
• διπολική διαταραχή (αν νιώθετε καλά και μετά έχετε πάλι μικρούς κλονισμούς)
• οριακή διαταραχή προσωπικότητας (ΟΔΠ)

Για αυτό είναι πολύ σημαντικό να μιλήσετε με έναν ψυχίατρο για την αξιολόγηση της κατάστασής σας, γιατί αν έχετε κάποια άλλη διαταραχή η κατάστασή σας μπορεί να αντιμετωπιστεί με την κατάλληλη θεραπεία.

Τι είναι αυτό που προκαλεί το νευρικό κλονισμό;

Υπάρχουν πολλές λανθασμένες αντιλήψεις γύρω από το νευρικό κλονισμό. Αν και μπορεί να συμβεί σε περιόδους έντονου στρες, δεν αποτελεί μια επίσημη διάγνωση. Στην καθομιλουμένη, ο "νευρικός κλονισμός" περιγράφει συμπτώματα που μπορεί να εμφανιστούν σε πολλές διαφορετικές ψυχιατρικές παθήσεις. Το κύριο χαρακτηριστικό είναι ότι τα συμπτώματα είναι έντονα, οι ψυχολογικές άμυνες του ατόμου καταρρέουν και έτσι το άτομο δεν είναι λειτουργικό.

Υπάρχουν πολλοί παράγοντες που συμβάλλουν στο νευρικό κλονισμό όπως το χρόνιο στρες, η θλίψη και η ανησυχία. Η μικρή συσσώρευση του άγχους για μήνες ή χρόνια, μπορεί τελικά να οδηγήσει σε κατάρρευση, αν και πολλές οξείες ψυχοπιεστικές καταστάσεις μπορεί να αποτελούν την αιτία.

Το πιο κοινό χαρακτηριστικό είναι το άγχος και ένα αίσθημα πίεσης που δεν αφήνουν το άτομο να λειτουργήσει φυσιολογικά.

Αιτίες νευρικού κλονισμού  

Το στρες και η αδυναμία διαχείρισής του είναι η κύρια αιτία του νευρικού κλονισμού. Βέβαια αυτό διαφέρει από άτομο σε άτομο. Υπάρχουν, ωστόσο, συγκεκριμένοι παράγοντες κινδύνου που κάνουν τους ανθρώπους ευάλωτους στην νευρική κατάρρευση και περιλαμβάνουν:

• ανάληψη πολλών ευθυνών στο σπίτι, στη δουλειά ή οπουδήποτε αλλού
• σημαντικές αλλαγές στη ζωή
• υψηλά επίπεδα στρες
• τελειομανία
• ανάγκη ελέγχου
• απαισιόδοξη στάση ζωής
• υπερβολικός φόρτος εργασίας
• έλλειψη ύπνου
• έλλειψη κοινωνικής υποστήριξης και στενών σχέσεων
• κάποια ψυχική διαταραχή που παραμένει χωρίς θεραπεία

Οι αλλαγές στον τρόπο ζωής είναι ένα από τα πιο σημαντικά πράγματα που μπορεί να κάνει ένα άτομο ώστε να αναρρώσει από το νευρικό κλονισμό και να αποτρέψει μια μελλοντική νευρική κατάρρευση. Για παράδειγμα, ένα άτομο μπορεί να αποφασίσει να δουλεύει λιγότερες ώρες, να κοιμάται περισσότερο, και να δημιουργήσει δυνατές φιλίες.

Το στρες και το άγχος οδηγούν στην ψυχική κατάρρευση

Πολλοί άνθρωποι βιώνουν έντονο στρες, αλλά δεν παθαίνουν όλοι νευρικό κλονισμό. Αυτό που οδηγεί σε νευρικό κλονισμό είναι η αδυναμία διαχείρισης του άγχους. Όταν ένα άτομο βιώνει υπερβολικό στρες, το οποίο δεν μπορεί να διαχειριστεί με υγιείς τρόπους, είναι αυτό που προκαλεί το νευρικό κλονισμό.

Είναι σημαντικό να θυμάστε, ότι ακόμη και οι άνθρωποι που γενικά αντιμετωπίζουν αποτελεσματικά το άγχος μπορεί να φτάσουν στο σημείο της κατάρρευσης. Η διαχείριση του στρες είναι κάτι που όλοι κάνουμε, αλλά όχι πάντα με υγιείς τρόπους. Μερικοί άνθρωποι αντιδρούν στο στρες με αρνητικό τρόπο, καταναλώνουν υπερβολικές ποσότητες αλκοόλ, κάνουν shopping therapy ή ξεσπούν συναισθηματικά στο φαγητό όταν δεν νιώθουν καλά. Όμως όλες αυτές οι προβληματικές συνήθειες δεν είναι η λύση, και τελικά το άτομο είναι πιο επιρρεπές στη νευρική κατάρρευση.

Το εργασιακό στρες είναι μια από τις κύριες αιτίες νευρικού κλονισμού

Το στρες που προκαλεί η δουλειά, είναι μια ακόμη συχνή αιτία για το νευρικό κλονισμό και σε αυτή την περίπτωση είναι γνωστός ως burnout. Κύρια χαρακτηριστικά του burnout είναι η εξουθένωση και η κόπωση, η μειωμένη απόδοση στη δουλειά, η αποπροσωποποίηση.

Κάποιοι παράγοντες που υπάρχουν σε κάθε δουλειά και συμβάλλουν στο burnout περιλαμβάνουν:

• υπερβολικό φορτίο εργασίας
• έλλειψη εκτίμησης για τη δουλειά που προσφέρει κάποιος
• εργασία που δεν είναι ουσιαστική, είναι απλά επαναλαμβανόμενη και χωρίς προκλήσεις
• ελλιπής κατανόηση των προσδοκιών και των καθηκόντων που έχει μια θέση εργασίας
• υπερβολικές απαιτήσεις
• έλλειψη ελέγχου στη δουλειά
• προσόντα που δεν ταιριάζουν με την θέση εργασίας
• διαφορετικές αξίες από αυτές της επιχείρησης
• δύσκολες σχέσεις με τους συνεργάτες
• τοξικό εργασιακό περιβάλλον, προσβολές από τον εργοδότη ή από άτομα σε θέσεις δύναμης

Υποκείμενα θέματα ψυχικής υγείας

Το άγχος μπορεί να είναι η κύρια αιτία της νευρικής κατάρρευσης, αλλά ένα θέμα ψυχικής υγείας μπορεί να κάνει ένα άτομο πιο ευάλωτο στο στρες και στις αρνητικές του συνέπειες. Σε πολλές περιπτώσεις νευρικού κλονισμού, το άτομο μπορεί να έχει κάποιο πρόβλημα ψυχικής υγείας για το οποίο δεν έχει γίνει διάγνωση και παραμένει χωρίς θεραπεία. Όταν κάποιος προσπαθεί να ζήσει με μια ψυχική νόσο και το στρες της καθημερινότητας μαζί τότε η κατάρρευση είναι αναπόφευκτη.

Υπάρχουν δύο συχνές ψυχικές διαταραχές που συχνά βρίσκονται πίσω από το νευρικό κλονισμό:

1. Οι διαταραχές άγχους: οι διαταραχές άγχους είναι οι πιο συχνές ψυχικές διαταραχές. Υπάρχουν διαφορετικοί τύποι διαταραχών άγχους, όπως η διαταραχή γενικευμένου άγχους, το κοινωνικό άγχος, αλλά όλα χαρακτηρίζονται από το ίδιο συναίσθημα ανησυχίας, νευρικότητας και πίεσης σε ασυνήθιστο βαθμό. Κάποιος μπορεί να νιώθει έντονο στρες για μεγάλο χρονικό διάστημα. Αυτά τα αρνητικά συναισθήματα παρεμβαίνουν στις δραστηριότητες της καθημερινότητας. Όταν αυτές οι διαταραχές παραμένουν χωρίς θεραπεία, οδηγούν σε νευρικό κλονισμό.

2. Η μείζων κατάθλιψη: η κατάθλιψη είναι μια ακόμη συχνή ψυχική διαταραχή και κάνει τους ανθρώπους να νιώθουν λύπη, απελπισία και επίμονη κόπωση συχνά για εβδομάδες. Χωρίς την σωστή διάγνωση και την κατάλληλη θεραπεία, η κατάθλιψη μπορεί εύκολα να προκαλέσει νευρικό κλονισμό.

Η διάγνωση και η θεραπεία οποιασδήποτε ψυχικής διαταραχής είναι κρίσιμη για την συνολική μας υγεία, αλλά στην περίπτωση του νευρικού κλονισμού. Πολλά από τα συμπτώματα αυτών των ψυχικών διαταραχών μπορεί να κάνουν την εμφάνισή τους ταυτόχρονα με τον νευρικό κλονισμό.

Ποια είναι η θεραπεία για το νευρικό κλονισμό;

Μπορείτε να επουλωθείτε από έναν νευρικό κλονισμό και να επανέλθετε στην καθημερινή σας ρουτίνα. Φυσικά χρειάζεται χρόνος για να επαναφέρετε τη ζωή σας. Κάποιοι άνθρωποι μετά από ένα νευρικό κλονισμό, βλέπουν μια βελτίωση στη ζωή τους, που δεν περίμεναν ποτέ. Νιώθουν καλύτερα με τον εαυτό τους, έχουν συμπόνια για τον εαυτό τους ή έχουν βρει την κατάλληλη θεραπεία για την ψυχική διαταραχή που έχουν. Η φαρμακευτική αγωγή που μπορεί να πάρετε σε περίπτωση νευρικού κλονισμού μπορεί να περιλαμβάνει αγχολυτικά ή αντικαταθλιπτικά, ενώ η ψυχοθεραπεία είναι η ενδεδειγμένη θεραπεία για τον νευρικό κλονισμό.

Ο ψυχοθεραπευτής θα σας βοηθήσει να φτάσετε στην καρδιά των αιτιών που σας προκαλούν άγχος, και με κατανόηση θα σας δείξει τρόπους και μεθόδους που θα έχουν αποτέλεσμα για εσάς. Η ψυχοθεραπεία παρέχει υποστηρικτικό και ασφαλές περιβάλλον για να μιλήσετε ανοιχτά για τις σκέψεις και τα συναισθήματά σας και να δείτε πως αυτά επηρεάζουν τα μοτίβα συμπεριφοράς σας. Υπάρχουν πράγματα που μπορείτε να κάνετε μετά το νευρικό κλονισμό ώστε να παραμένετε ήρεμοι όπως η ενσυνειδητότητα, η φροντίδα του εαυτού, η άσκηση, το διάβασμα. Δεν χρειάζεται να αντιμετωπίσετε την κατάσταση μόνοι σας, ένας ειδικευμένος ψυχοθεραπευτής , οι φίλοι και τα αγαπημένα πρόσωπα που θέλουν να σας υποστηρίξουν.