Ντροπή, το αόρατο βάρος

Ντροπή

Η εμπειρία της ντροπής, είναι το συναίσθημα ότι δεν αξίζουμε, δεν είμαστε κακοί, και μπορεί να είναι εξαιρετικά δυσάρεστο. Η ντροπή έχει τη δυναμική να αλλάξει τον τρόπο με τον οποίο βλέπουμε τον εαυτό μας και να οδηγήσει σε μακροχρόνια κοινωνικά, επαγγελματικά και σεξουαλικά προβλήματα.

Η λέξη "ντροπή" σημαίνει διαφορετικά πράγματα για διαφορετικούς ανθρώπους, αν και διαφέρει από τις ενοχές και την αμηχανία. Οι ενοχές περιλαμβάνουν αρνητικά συναισθήματα για μια πράξη που έχει διαπράξει κάποιος , ενώ η αμηχανία αφορά κυρίως κοινωνικές αντιδράσεις. Η ντροπή, από την άλλη πλευρά, περιλαμβάνει αρνητικά συναισθήματα για τον εαυτό μας, και μπορεί οι άλλοι να μας κάνουν να νιώθουμε ντροπή (συμμαθητές , κοινωνία, συνεργάτες) και συνήθως είναι μια εμπειρία την οποία μπορεί να βιώνουμε μυστικά.

Η ντροπή που παραμένει ανεπίλυτη μπορεί να οδηγήσει σε συναισθήματα κατάθλιψης, άγχους, και χαμηλής αυτοεκτίμησης. Η ντροπή μπορεί επίσης να είναι ένα σύμπτωμα κάποιας ψυχικής διαταραχής που προκύπτει από μια τραυματική εμπειρία, όπως η απαγωγή ή η σεξουαλική κακοποίηση.

Όταν κάποιος ζει με την ντροπή, ανεξάρτητα με την πηγή της ντροπής, μπορεί να είναι μια μοναχική και απογοητευτική εμπειρία. Η ψυχοθεραπεία μπορεί να βοηθήσει να αντιμετωπίσουμε τα υποκείμενα θέματα. Όταν η ντροπή οφείλεται σε λάθη του παρελθόντος, η ψυχοθεραπεία βοηθά το άτομο να προχωρήσει.

Ντροπή και ενοχές

Η ντροπή είναι ένα πανίσχυρο συναίσθημα. Είναι ο φόβος ότι δεν είμαστε αρκετά καλοί. Οι ενοχές και η ντροπή πάνε μαζί. Όπως οι ενοχές, η ντροπή είναι ένα ανθρώπινο συναίσθημα που μας βοηθά να αναπτύξουμε τις ηθικές αρχές μας. Νιώθουμε ενοχές και ντροπή όταν έχουμε κάνει κάτι κακό επειδή είναι ενάντια στις αρχές και στις πεποιθήσεις μας. Οι ενοχές και η ντροπή είναι θετικές αποκρίσεις των ανθρώπων που είναι ψυχολογικά υγιείς όταν συνειδητοποιούν ότι έχουν κάνει κάτι κακό. Αυτά τα συναισθήματα οδηγούν στην αλλαγή συμπεριφοράς. Από την άλλη πλευρά υπάρχει η τοξική ντροπή.

Οι περισσότερες μελέτες δείχνουν ότι οι άνθρωποι από όλες τις κουλτούρες, τα περιβάλλοντα και τα γεωγραφικά πλάτη βιώνουν ντροπή. Οι εκφράσεις του προσώπου που σχετίζονται με την ντροπή, είναι ευρέως αναγνωρίσιμες.

Οι πολιτισμικοί παράγοντες παίζουν κύριο ρόλο στο πως ένας άνθρωπος βιώνει την ντροπή και ποιες εμπειρίες μπορεί να οδηγήσουν στο συναίσθημα της ντροπής.

Σε πολλές κουλτούρες, ο δημόσιος εξευτελισμός είναι ένας τρόπος για να ελεγχθεί ή να τιμωρηθεί μια συμπεριφορά. Ο φόβος που νιώθει κάποιος μήπως προκαλέσει ντροπή στον εαυτό του ή στην οικογένειά του, παίζει ρόλο στην απόφαση των ανθρώπων να υπακούνε στους νόμους, να φέρονται με δίκαιο τρόπο ή να δουλεύουν σκληρά.

Οι μελέτες δείχνουν ότι η ντροπή έχει καταστροφικές συνέπειες στην ψυχική μας υγεία. Τα συναισθήματα ντροπής συνδέονται με απόπειρες αυτοκτονίας. Η ντροπή εμποδίζει τους ανθρώπους να ζητήσουν βοήθεια για τα θέματα ψυχικής υγείας ή να ζητήσουν συγνώμη για τα λάθη τους.

Από πού προέρχεται η ντροπή;

Η εμπειρία της ντροπής μπορεί να είναι βαθιά επώδυνη. Οι άνθρωποι που νιώθουν ντροπή μένουν κολλημένοι στην πεποίθηση ότι είναι κακοί, παρά τις πράξεις και τα συναισθήματά τους. Σε μερικούς ανθρώπους, αυτό αποτελεί έμπνευση για αλλαγή. Σε άλλους η ντροπή μπορεί να οδηγήσει στην παράλυση.

Η ντροπή έχει πολλές πηγές. Κάποιες φορές μπορεί να μας κατακλύζει χωρίς να υπάρχει ξεκάθαρη αιτία. Αυτό είναι συχνό στους ανθρώπους με κάποιο θέμα ψυχικής υγείας. Μερικές μελέτες δείχνουν ότι υπάρχει σύνδεση ανάμεσα στην κατάθλιψη ή το κοινωνικό άγχος και την ντροπή. Επειδή τα θέματα ψυχικής υγείας παραμένουν θέμα ταμπού ακόμη και στις μέρες μας, ένα άτομο που νιώθει ντροπή εξαιτίας της ψυχικής του νόσου μπορεί να νιώθει περισσότερη ντροπή για τον εαυτό του και την κατάστασή του, με αποτέλεσμα να επιδεινώνονται τα συμπτώματά του και να μην ζητά βοήθεια για να τα αντιμετωπίσει.

Κοινές αιτίες ντροπής περιλαμβάνουν:

• Κοινωνικά στερεότυπα: πολλές κουλτούρες στιγματίζουν τους ανθρώπους με συγκεκριμένο σεξουαλικό προσανατολισμό, όπως οι ομοφυλόφιλοι. Οι άνθρωποι που παραβιάζουν αυτά τα κοινωνικά στερεότυπα μπορεί να νιώθουν ντροπή.
• Θέματα αυτοεκτίμησης: οι άνθρωποι με χαμηλή αυτοεκτίμηση μπορεί να αισθάνονται ντροπή ακόμη και όταν δεν υπάρχει συγκεκριμένη αιτία.
• Τραυματικές εμπειρίες: οι άνθρωποι που έχουν βιώσει μια τραυματική εμπειρία, ιδίως στην παιδική ηλικία, συχνά νιώθουν υπεύθυνοι για αυτό και ντροπή.
• Τοξικοί γονείς:  κακοποιητικοί συναισθηματικά ή ψυχολογικά γονείς, οι οποίοι φορτώνουν τα παιδιά άμεσα ή έμμεσα με αρνητικές πεποιθήσεις, ενοχές, χαμηλή αυτοπεποίθηση.
• Σεξουαλική κακοποίηση: ιδίως η σεξουαλική κακοποίηση είναι μια κοινή αιτία ντροπής. Σχετικά με το θέμα, το gaslighting αποτελεί μια προσπάθεια να πεισθεί κάποιος ότι η λογική του είναι "λάθος", μπορεί να οδηγήσει σε συναισθήματα ντροπής.

Η εμπειρία της ντροπής

Πολλές φορές η ντροπή και οι ενοχές χρησιμοποιούνται ως ισοδύναμες έννοιες, όμως αυτά τα δύο συναισθήματα είναι τελείως διαφορετικά. Οι ενοχές και η ντροπή διαφέρουν σε πολλές διστάσεις, όπως η αυτογνωσία, ο αυτοέλεγχος, η κατωτερότητα, η προσδοκία της τιμωρίας και η αίσθηση της αποξένωσης ενός ατόμου από τους άλλους.

Η ντροπή μπορεί να διαρκέσει για λίγο ή μπορεί να είναι μια βαθιά εμπειρία. Για κάποιους ανθρώπους, τα συναισθήματα ντροπής ξεκινούν στην παιδική ηλικία και συνεχίζουν στην ενήλικη ζωή. Αυτοί οι άνθρωποι μπορεί να έχουν επίγνωση αυτών των συναισθημάτων. Άλλοι μπορεί να μην αναγνωρίζουν την ντροπή και να την κρύβουν με συμπεριφορές όπως οι εθισμοί, ο θυμός ή ο ναρκισσισμός. Μερικοί άνθρωποι ανταποκρίνονται στη ντροπή με αυτοκαταστροφικές συμπεριφορές.

Όταν κάποιος ζει με την  ντροπή, είναι μια επώδυνη και δύσκολη εμπειρία, και μπορεί να τον εμποδίζει να ικανοποιήσει τις βασικές του ανάγκες, όπως η διατήρηση της αυτοεκτίμησης, της ελπίδας για το μέλλον, της φιλίας, της οικειότητας, της παραγωγικότητας και της αγάπης.

Οι μελέτες δείχνουν ότι η ντροπή είναι ένα συναίσθημα που παίζει σημαντικό ρόλο στην κατάθλιψη και στις αυτοκτονίες. Οι άνθρωποι που νιώθουν ενοχές μπορεί να έχουν τη δύναμη να αναλάβουν δράση για να ξεπεράσουν τις ενοχές τους. Αλλά η ντροπή επηρεάζει την αίσθηση του εαυτού ενός ανθρώπου, και αυτό μπορεί να επιδεινώνει τις αυτοκτονικές σκέψεις.

Τι είναι η τοξική ντροπή;

Η "τοξική" ντροπή από την άλλη πλευρά είναι το συναίσθημα ότι είναι κάτι λάθος πάνω μας. Μας κάνει να νιώθουμε ελλιπείς και ότι δεν αξίζουμε την αγάπη. Η τοξική ντροπή καλύπτει μια αίσθηση εσωτερικής ανεπάρκειας. Υπονομεύει την αίσθηση του εαυτού και μας κατευθύνει προς καταστροφικές συμπεριφορές. Η τοξική ντροπή μπορεί να προκαλέσει θυμό, οργή ή επιθετική συμπεριφορά. Ο φόβος της απόρριψης, μας κάνει να κυνηγάμε την τελειότητα, να απομονωνόμαστε, να ζητάμε την επιβεβαίωση των άλλων και να γινόμαστε υπερβολικά υπεύθυνοι. Η τοξική ντροπή είναι μια εμπειρία πίσω από την οποία κρύβονται βίαιες πράξεις, εθισμοί, διατροφικές διαταραχές, απιστία, υπερβολική εξάρτηση από τις σχέσεις και πολλές ακόμη προβληματικές συμπεριφορές.

Ως παιδιά αναπτύσσουμε μια άποψη για τον εαυτό μας, νιώθουμε επαρκείς ή ανεπαρκείς. Αν ένα παιδί συνεχώς δέχεται την κριτική, τις τιμωρίες, την παραμέληση, την εγκατάλειψη, την κακοποίηση ή την κακομεταχείριση , αρχίζει να βλέπει τον εαυτό του ως ανεπαρκή , κατώτερο ή ότι δεν αξίζει. Τα συναισθήματα κατωτερότητας συμβάλλουν στην χαμηλή αυτοεκτίμηση και οδηγούν σε υπερευαισθησία και φόβο της απόρριψης. Αυτή είναι μια κοινή συναισθηματική απόκριση στα ενήλικα παιδιά αλκοολικών γονέων, όπως επίσης και σε αυτά που μεγαλώνουν με γονείς που έχουν κατάθλιψη, που είναι κακοποιητικοί, φανατισμένοι με την θρησκεία ή έχουν χάσει έναν γονέα. Όλες αυτές οι εμπειρίες μπορεί να κάνουν ένα άτομο να νιώθει ευάλωτο, αβοήθητο και να το κατακλύζει η ντροπή.

Η τοξική ντροπή μπορεί να προκαλείται από ένα άλλο άτομο ή συνθήκες και να προκύπτει από την αποτυχία κάποιου να ανταποκριθεί σε μη ρεαλιστικά πρότυπα ή ιδανικά. Το πρώτο βήμα για την επούλωση της τοξικής ντροπής είναι να αναγνωρίσουμε τα συναισθήματα της ντροπής στη ζωή μας. Οι παρακάτω εκφράσεις δείχνουν ότι νιώθετε ντροπή και μπορεί να τις λέτε οι ίδιοι στον εαυτό σας ή οι άλλοι σε εσάς:

• Αυτό ήταν ανοησία. Δεν μπορώ να το πιστέψω ότι το είπες αυτό!
• Δεν θα επιτύχεις ποτέ!
• Ποιος θέλει να είναι μαζί σου; Είσαι άσχημος και αηδιαστικός!
• Δεν θα είσαι ποτέ τόσο καλός όσο οι φίλοι σου! Είσαι αποτυχημένος!