Οιστρογόνα: τι είναι και ποιος είναι ο ρόλος τους

Οιστρογόνα

Τα οιστρογόνα είναι ορμόνες που παίζουν κύριο ρόλο στην σεξουαλική και αναπαραγωγική ζωή των γυναικών. Τα οιστρογόνα περιλαμβάνουν την οιστρόνη, την οιστραδιόλη (στις γυναίκες αναπαραγωγικής ηλικίας) και την οιστριόλη.

Ποιος είναι ο ρόλος των οιστρογόνων;

Στις γυναίκες, τα οιστρογόνα παράγονται κυρίως στις ωοθήκες. Οι ωοθήκες είναι αδένες κοντά στη μήτρα και αποτελούν τμήμα του ενδοκρινικού συστήματος. Η παραγωγή των οιστρογόνων μπορεί να γίνει από τα λιποκύταρα και τα επινεφρίδια.

Στην έναρξη της εφηβείας, τα οιστρογόνα παίζουν κύριο ρόλο στην ανάπτυξη των δευτερευόντων χαρακτηριστικών του γυναικείου φύλου, όπως το στήθος, η φαρδιά λεκάνη, η τριχοφυΐα στη μασχάλη και στην ηβική περιοχή.

Τα οιστρογόνα επίσης συμβάλλουν στη ρύθμιση του εμμηνορροϊκού κύκλου, ελέγχουν την ανάπτυξη της επένδυσης της μήτρας στο πρώτο κομμάτι του κύκλου. Αν δεν γίνει η γονιμοποίηση του ωαρίου, τότε  συμβαίνει μια απότομη μείωση στα επίπεδα των οιστρογόνων και ξεκινά η έμμηνος ρύση. Αν συμβεί η γονιμοποίηση του ωαρίου τότε τα οιστρογόνα μαζί με την προγεστερόνη, διακόπτουν την ωορρηξία στη διάρκεια της εγκυμοσύνης.

Στη διάρκεια της εγκυμοσύνης, ο πλακούντας παράγει οιστρογόνα, ειδικά την ορμόνη οιστριόλη. Τα οιστρογόνα ελέγχουν την παραγωγή γάλακτος και προκαλούν  αλλαγές στο στήθος, στην εφηβεία και στην διάρκεια της εγκυμοσύνης.

Τα οιστρογόνα είναι ουσιαστικά για το σχηματισμό των οστών, και μαζί με τη βιταμίνη D, το ασβέστιο και άλλες ορμόνες συμβάλλουν στη φυσιολογική διαδικασία σύνθεσης και αποδόμησης των οστών. Στη μέση ηλικία συμβαίνει μια μείωση στα επίπεδα των οιστρογόνων, έτσι  η διαδικασία του σχηματισμού των οστών είναι πιο αργή. Στις γυναίκες μετά την εμμηνόπαυση η αποδόμηση των οστών είναι μεγαλύτερη από το σχηματισμό των οστών. Αυτό εξηγεί γιατί οι γυναίκες μετά την εμμηνόπαυση έχουν τέσσερις φορές περισσότερες πιθανότητες για οστεοπόρωση σε σύγκριση με τους άνδρες.

Τα οιστρογόνα παίζουν ρόλο στην πήξη του αίματος, στη διατήρηση της αντοχής και του πάχους του κολπικού τοιχώματος, στην ουρήθρα, και σε άλλες λειτουργίες του σώματος.

Επίσης επηρεάζουν το δέρμα, τα μαλλιά, τους βλεννογόνους και τους μύες της πυέλου. Για παράδειγμα, τα οιστρογόνα μπορεί να κάνουν το δέρμα πιο σκούρο. Αυτά τα στοιχεία είναι σημαντικά για τη δημιουργία προϊόντων περιποίηση του δέρματος. Η έκθεση των μελανοκυττάρων στα οιστρογόνα, οδηγεί στη σύνθεση περισσότερης μελανίνης, αλλά χωρίς να υπάρχουν οι κλασικοί υποδοχείς των οιστρογόνων.

Άλλες δράσεις των οιστρογόνων

Τα οιστρογόνα επίσης επηρεάζουν τον εγκέφαλο. Οι μελέτες δείχνουν ότι τα χρόνια χαμηλά επίπεδα των οιστρογόνων έχουν άμεση σχέση με την χαμηλή διάθεση.

Φυσικά, τα οιστρογόνα υπάρχουν και στους άνδρες αλλά σε πολύ χαμηλότερα επίπεδα από ότι στις γυναίκες. Τα οιστρογόνα στους άνδρες εκκρίνονται από τα επινεφρίδια και από τους όρχεις. Στους άνδρες, τα οιστρογόνα επηρεάζουν την ποσότητα του σπέρματος. Οι παχύσαρκοι άνδρες έχουν χαμηλότερη ποσότητα σπέρματος εξαιτίας των οιστρογόνων επειδή υπάρχει περισσότερος λιπώδης ιστός στους παχύσαρκους, με αποτέλεσμα την επιπλέον σύνθεση των οιστρογόνων.

Μια μελέτη έχει δείξει ότι υπάρχει μια σύνδεση ανάμεσα στα οιστρογόνα και στην ικανότητα του ελέγχου της φλεγμονής στον εγκέφαλο. Αυτό το εύρημα μπορεί να βοηθήσει τους ανθρώπους με νευροεκφυλιστικά νοσήματα, όπως το Πάρκινσον.

Τα οιστρογόνα επίσης συμβάλλουν στην αντιμετώπιση των κύστεων στις ωοθήκες. Τις περισσότερες φορές δεν χρειάζεται κάποια παρέμβαση για την θεραπεία ή την πρόληψη των κύστεων. Ωστόσο, οι γυναίκες που είναι επιρρεπείς στις κύστες στην ωοθήκη, λαμβάνουν αντισυλληπτικά χάπια με οιστρογόνα τα οποία μειώνουν σημαντικά τον κίνδυνο για την ανάπτυξη συγκεκριμένων τύπων κύστεων, πιο συγκεκριμένα τις κύστες που εμφανίζονται μετά την ωορρηξία.

Αλλαγές στα επίπεδα των οιστρογόνων

Υπάρχουν πολλές στιγμές στη ζωή ενός ατόμου που τα επίπεδα των οιστρογόνων μπορεί να αλλάξουν. Για παράδειγμα, είναι φυσιολογική η αύξηση στα επίπεδα των οιστρογόνων στην εφηβεία και στη διάρκεια της εγκυμοσύνης.  Επίσης μετά την εμμηνόπαυση φυσιολογικά υπάρχει μια μείωση στα επίπεδα των οιστρογόνων. Αυτή η μείωση στην παραγωγή των οιστρογόνων προκαλεί συμπτώματα όπως οι εξάψεις, η ξηρότητα του κόλπου και η μειωμένη λίμπιντο. Τα επίπεδα των οιστρογόνων πέφτουν μετά από τη γέννηση ενός παιδιού.

Άλλες καταστάσεις που προκαλούν μείωση στα επίπεδα των οιστρογόνων περιλαμβάνουν τον υπογοναδισμό (ή την μειωμένη λειτουργία των ωοθηκών) και το σύνδρομο πολυκυστικών ωοθηκών. Η υπερβολική άσκηση και η ανορεξία μπορεί να προκαλέσουν μείωση στα επίπεδα των οιστρογόνων επειδή οι γυναίκες με χαμηλά ποσοστά λίπους δεν μπορούν να παράγουν επαρκή ποσότητα οιστρογόνων.

Φαρμακευτική αγωγή με οιστρογόνα

Τα οιστρογόνα είναι κύριο συστατικό στα περισσότερα αντισυλληπτικά χάπια (μαζί με την ορμόνη προγεστίνη). Τα οιστρογόνα συμβάλλουν στην διακοπή της ωορρηξίας στη διάρκεια της εγκυμοσύνης και τα αντισυλληπτικά χάπια μιμούνται αυτή την επίδραση ρυθμίζοντας τα επίπεδα των οιστρογόνων, αποτρέποντας έτσι την ωορρηξία.

Η θεραπεία ορμονικής υποκατάστασης, μια θεραπεία που μειώνει τα συμπτώματα της εμμηνόπαυσης, επίσης περιλαμβάνει οιστρογόνα και προγεστίνη). Αυτή η θεραπεία μερικές φορές είναι αποτελεσματική στην αντιμετώπιση των συμπτωμάτων μετά την εμμηνόπαυση όπως οι εξάψεις, οι νυχτερινές εφιδρώσεις, το άγχος, τα προβλήματα στον ύπνο και η ξηρότητα και η φλεγμονή στον κόλπο λόγω της μείωσης των οιστρογόνων.

Η θεραπεία ορμονικής υποκατάστασης με οιστρογόνα είναι το κλειδί για τις διεμφυλικές γυναίκες που θέλουν να επιτύχουν αύξηση του στήθους, αναστολή της τριχοφυΐας στο σώμα και άλλες αλλαγές που είναι σημαντικές για την μετάβαση από το ένα φύλο στο άλλο. Η χορήγηση ορμονών, οιστρογόνων και ανδρογόνων, για πάνω από 50 χρόνια είναι μια αποτελεσματική θεραπεία για τη δυσφορία φύλου.

Τι συμβαίνει όταν τα επίπεδα των οιστρογόνων είναι χαμηλά;

Τα χαμηλά επίπεδα οιστρογόνων είναι ένα ενδεικτικό σημάδι ότι πλησιάζει η εμμηνόπαυση. Τα χαμηλά επίπεδα οιστρογόνων μπορεί να δείχνουν κάποιο πρόβλημα γονιμότητας ή μια διατροφική ανεπάρκεια.

Τα συμπτώματα περιλαμβάνουν:

• Ευαισθησία στο στήθος
• Αδύναμα ή εύθραυστα οστά
• Εξάψεις και νυχτερινές εφιδρώσεις
• Ανωμαλίες στην έμμηνο ρύση ή έλλειψη εμμήνου ρύσεως
• Πονοκεφάλους, δυσκολία στη συγκέντρωση
• Κόπωση, υπνηλία, δυσκολία στον ύπνο (αυπνία)
• Αλλαγές στη διάθεση, νευρικότητα και κατάθλιψη
• Ξηρότητα στον κόλπο, με αποτέλεσμα τον πόνο στη σεξουαλική επαφή

Τι συμβαίνει όταν τα επίπεδα των οιστρογόνων είναι υψηλά;

Τα αυξημένα επίπεδα οιστρογόνων στο σώμα μπορεί να έχουν σχέση με πολλές καταστάσεις όπως τα ινομυώματα, η ενδομητρίωση, οι όγκοι στις ωοθήκες. Επίσης τα υψηλά επίπεδα οιστρογόνων μπορεί να οφείλονται σε κάποια φαρμακευτική αγωγή που περιέχει οιστρογόνα.

Τα συμπτώματα περιλαμβάνουν:

• Μειωμένη σεξουαλική επιθυμία
• Αύξηση του βάρους, ειδικά στη μέση και στους γοφούς
• Ανωμαλίες στην έμμηνο ρύση
• Επιδείνωση συμπτωμάτων που έχουν σχέση με το προεμμηνορροϊκό σύνδρομο

Πώς μπορώ να διατηρήσω φυσιολογικά τα επίπεδα των οιστρογόνων;

Δεν μπορούμε πάντα να προλαμβάνουμε καταστάσεις που έχουν σχέση με ορμονικές ανισορροπίες. Ωστόσο, υπάρχουν τρόποι για να διατηρήσουμε την συνολική μας υγεία:

• Επαρκής ύπνος: ο ύπνος είναι πολύ σημαντικός και συμβάλλει στην διατήρηση των φυσιολογικών επιπέδων των ορμονών στο σώμα.
• Διαχείριση του άγχους: το έντονο άγχος μπορεί να οδηγήσει στην αύξηση των ορμονών του στρες, όπως η κορτιζόλη και η αδρεναλίνη. Οι ορμόνες του στρες μπορεί να προκαλέσουν ορμονική ανισορροπία και να επηρεάσουν αρνητικά τα επίπεδα των οιστρογόνων.
• Άσκηση: η άσκηση συμβάλλει στην διατήρηση του φυσιολογικού βάρους και του λίπους στο σώμα. Επίσης μας βοηθά να κοιμόμαστε καλύτερα.
• Περιορισμός του αλκοόλ: το αλκοόλ μπορεί να αυξήσει τα επίπεδα των οιστρογόνων.
• Υγιεινή διατροφή: για να υπάρχει ισορροπία στις ορμόνες είναι σημαντικό να ακολουθούμε μια ισορροπημένη διατροφή. Ο περιορισμός της ζάχαρης και η κατανάλωση τροφών πλούσιων σε φυτικές ίνες και υγιή λιπαρά συμβάλλουν στην ορμονική ισορροπία.